Paweł Opęchowski

Paweł Opęchowski (ur. 28 kwietnia 1956 w Myszyńcu, zm. 15 października 1984 w Ostrołęce) – animator kultury, aktor, reżyser, choreograf, scenograf, instruktor teatralny, założyciel Ostrołęckiej Grupy Teatralnej „Arka”.

Życiorys

Pochodził z rodziny kolejarskiej, był synem Eugeniusza i Haliny z d. Kowalczyk ze wsi Grabowo. Uczęszczał do SP w Olszewie-Borkach, następnie do Liceum Ogólnokształcącego im gen. Józefa Bema w Ostrołęce (1975). Tam uczestniczył w prowadzonym przez Tadeusza Siewierskiego Teatrze Małych Form. Ukończył Państwowe Studium Kulturalno-Oświatowe w Ciechanowie na kierunku – reżyseria. Pracował w Wojewódzkim Ośrodku Kultury w Ostrołęce jako instruktor do spraw upowszechniania teatru. W 1977 r. założył Ostrołęcką Grupę Teatralną „Arka”, był twórcą jej stylu, scenografii, muzyki i śmiałych pomysłów reżyserskich, współtwórcą wszystkich jej sukcesów. Nazwa nawiązuje nie tyle do biblijnej arki, co do znaczenia – „w teatrze stary kufer, w którym przechowuje się niepotrzebne kostiumy i rekwizyty”. Początkowo grupa działała przy Klubie Kultury Kolejarz w Ostrołęce, później w Wojewódzkim Domu Kultury oraz w „Krauzówce”, dawnym domu Henryka Krauze. Członkowie „Arki” mieli od 18 do 23 lat. „Arka” zdobyła, m.in. Złoty Lemiesz (1978), Srebrny Lemiesz (1979) i wyróżnienie (1981) w Rzeszowie, a w latach 1979–1981 trzykrotnie Kurtynę Kramową – główną nagrodę Konfrontacji Ruchu Artystycznego Młodych w Myślcu k. Nowego Sącza.

Najważniejsze spektakle Ostrołęckiej Grupy Teatralnej „Arka”

• „Człowiek – Świat – Rewolucja” montaż poezji Aleksandra Błoka, S. Iwanowskiej, Bogusława Koguta, Władimira Majakowskiego, Jana Marii Gisgesa – duża ekspresja, ciekawe rozwiązania choreograficzne;
• „Polski Dzień” – „teatr przy kawie” według tekstów Tadeusza Radwańskiego, Z. Wojnarowskiej, Jana Lechonia, Aleksandra Hawryluka (na 35-lecie PRL-u);
• „W takie wieczory na nic się nie czeka” do tekstów Tadeusza Nowaka – na VIII Konkursie Poezji Współczesnej im. Juliana Przybosia w Rzeszowie otrzymał jedną z czterech głównych nagród – Złoty Lemiesz (1978). Spektakl był nagradzany kilkakrotnie, m.in. na międzywojewódzkich eliminacjach Ogólnopolskiego Festiwalu Teatrów Amatorskich w Olsztynie oraz na Pokazie Centralnym Teatrów Poezji w Gdańsku. Prezentowany był także w ośrodkach kultury na terenie województwa ostrołęckiego. Recenzja ukazała się w „Warmii i Mazurach”;
• „Wigilia” do tekstów Tadeusza Nowaka i Stanisława Skonecznego („Arka” została laureatem XII Turnieju Poezji Miłosnej);
• „To Ty jesteś dowodem mojego istnienia” według tekstów Romana Brandstaettera – rzecz o człowieku, który po utraceniu Raju prowadził walkę z przyrodą, następnie z innymi ludźmi, aż doszedł do etapu, gdy stał się przeciwnikiem samego siebie. W związku z tym alternatywą samozniszczenia może być tylko powrót do raju utraconego;
• „Życie O… 268” do wierszy słupskiego poety Stanisława Misakowskiego – rzecz o zatrzymaniu życia, którego już niewiele zostało;
• „Bez słowa” – pantomima na kanwie Białych kwiatów, ukazująca stosunek Teofila Lenartowicza do Cypriana Kamila Norwida (główna nagroda w Międzywojewódzkim Turnieju Norwidowskim w Wyszkowie);
• „Czas nas porywa niesie nami miota” według Tadeusza Nowaka;
• „Najtrudniej przeżyć jest codzienność” na kanwie tekstów poetyckich Stanisława Skonecznego;
• „Dom” według Mirona Białoszewskiego, Romana Śliwonika i ks. Jana Twardowskiego;
• „Oczekiwanie” według wierszy Tadeusza Nowaka – zostało wysoko ocenione na Forum Młodzieży Spółdzielczej w Szczecinie (1984);
• „Uspokojenie” według Anhellego Juliusza Słowackiego (spektakl nie został ukończony).

Jako charyzmatyczny mentor i kolega gromadził wokół siebie recytatorów, aktorów, muzyków, m.in. Adama Kamienia, Wiesława Sacharskiego, Tadeusza Kowalewskiego, Krystynę Mierzejewską, Ewę Piersę, Bogdana Piątkowskiego, Justynę Lipowską, Zbigniewa Lewszuka. Wielu członków „Arki” odnosiło sukcesy w ogólnopolskich konkursach recytatorskich, konfrontacjach, festiwalach piosenki albo wybrało drogę artystyczną na całe życie. Po tragicznej śmierci lidera w 1984 r. „Arka” nie została reaktywowana, jedynie na 30. rocznicę śmierci przyjaciela byli członkowie wystąpili w niepełnym składzie: Grzegorz Augustyniak, Robert Mróz, Wiesław Sacharski, Bogdan Piątkowski oraz Beata i Wiesław Szczubełkowie.

Inne działania kulturalne

Był wszechstronny artystycznie, znany także z mocnego głosu. Uwielbiał gwarę, propagował kulturę kurpiowską, był bardzo związany ze swoim regionem. Nie skorzystał z zaproszeń, np. Lidii Zamkow czy dyr. Smożewskiego z Tarnowa, chciał tworzyć teatr w Ostrołęce. Swoją muzykalnością wspierał także działalność zespołów wokalno-muzycznych w Wojewódzkim Domu Kultury – „Zenit”, „Angaż” i kurpiowskiego zespołu muzyki stylizowanej, prowadzonych przez Andrzeja Hyrę i Witolda Krukowskiego, a wcześniej – zespołu „Monastyr” w Ciechanowie. Występował na Festiwalu Piosenki Polskiej w Radomiu, Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze oraz Festiwalu Pieśni o Ojczyźnie w Kraśniku, gdzie zaśpiewał a capella pieśń „Czemuś smutny, młody Kurpiu…”. W 1981 r. został laureatem Nagrody Centralnego Ośrodka Metodyki Upowszechniania Kultury. Prowadził też teatr dziecięcy „Figa” dla uczniów klas starczych szkoły podstawowej i zajęcia teatralne dla seniorów oraz warsztaty dla różnych grup zawodowych, np. w Przystani dla pracowników socjalnych. Dzięki jego zabiegom finały Ogólnopolskiego Konkursu Recytatorskiego zaczęły odbywać się w Ostrołęce, co trwa do dzisiaj. Znakomici recytatorzy z całej Polski rywalizują w czterech koncertach konkursowych, które prowadzi tradycyjnie Jan Zdziarski, wykładowca Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, a w jury zasiada Lech Śliwonik. Zmaganiom turniejowym towarzyszą warsztaty dla uczestników i instruktorów oraz monodramy i spektakle okolicznościowe. Często pracował z młodzieżą na warsztatach wyjazdowych nad morze albo w góry, np. na wyspie Wolin, w Szklarskiej Porębie, Nowym Sączu. Miał niespotykany dar odkrywania talentów i mobilizowania, by ludzie je rozwijali, także przypadkowo spotkani. Potrafił sprawnie omijać cenzorskie zakusy ówczesnej władzy i realizować kontrowersyjne pomysły. Tuż przed śmiercią podjął się ryzykownej inscenizacji Anhellego w postaci spektaklu „Uspokojenie” – już w czasie prób na warsztatach zainteresowały się tymi działaniami władze komunistyczne, słusznie podejrzewając w symbolice obrazów i napisów na ścianach ośrodka („Krew”, „Równość”, „Wiara” – „Ra”, „Helios”, „Suria”) treści wywrotowe. W ostatnim wywiadzie do swoich ważnych sukcesów zaliczył także „wyleczenie chłopaka z dość skomplikowanych wad wymowy”.

Zginął w wypadku samochodowym w wieku 28 lat, spoczął na cmentarzu parafialnym w Ostrołęce.

Upamiętnienie

W 30. rocznicę śmierci Pawła Opęchowskiego, w obecności matki, Haliny Opęchowskiej, scena Klubu „Oczko” w Ostrołęce otrzymała jego imię. Tablicę upamiętniającą Pawła Opęchowskiego (zdjęcie i wycinki prasowe o sukcesach „Arki”), która znajduje się przy wejściu na widownię i scenę Klubu „Oczko”, zaprojektował Zenon Kowalczyk.

Tradycyjnie podczas Ogólnopolskiego Konkursu Recytatorskiego przyznawana jest Nagroda im. Pawła Opęchowskiego dla jednego z instruktorów.