Plac Icchaka Lejba Pereca we Wrocławiu

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Plac Icchaka Lejba Pereca)
plac Icchaka Lejba Pereca
Gajowice
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „plac Icchaka Lejba Pereca”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „plac Icchaka Lejba Pereca”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „plac Icchaka Lejba Pereca”
51°05′55,701″N 17°00′24,242″E/51,098806 17,006734
Multimedia w Wikimedia Commons
Dzielnica Gajowice i pl. Pereca (w lewej górnej części zdjęcia)
Północna pierzeja, zachowane kamienice i powojenne zabudowa uzupełniająca
Skrzyżowanie ul. Pereca z ul. Szczęśliwą przy placu
Dawny plac zabaw
Budynek na rogu Żelaznej i Pereca

Plac Icchaka Lejba Pereca we Wrocławiu (Rehdigerplatz[1][2], pl. Zbożowy[2], pl. Leona Pereca[2]) – plac położony na osiedlu Gajowice, w obrębie dzielnicy Fabrycznej[a] we Wrocławiu[1][2][3].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Plac tym obszarze został po raz pierwszy uwzględniony w planie regulacyjnym z 1895 roku. Jego wytyczenie nastąpiło w 1903 roku. Zabudowa wokół placu została ukończona w 1910 roku. Były to kamienice w zabudowie ciągłej, których niewielka część zachowała się w pierzei północnej i wschodniej[1].

W głębi parceli nr 3 powstał w latach 1907–1909[1] (1908[4][5]) sierociniec żydowski[1] utworzony przez Związek dla Wychowania Dzieci Żydowskich Wymagających Opieki (Verband zur Erziehung Hilfsbedürftiger Israelitischer Kinder)[b][4][5]. Funkcjonowała tu również bożnica[5]. Projektantami budynku byli Paul i Richard Ehrlich[1][6], którzy ówcześnie współpracowali z gminą żydowską i realizowali dla niej wiele projektów budowlanych[6]. W związku ze wzrostem nastrojów antysemickich od początku XX wieku następował proces powrotu do tworzenia szkół żydowskich. W związku z tym od 1921[1] roku (1920 r.[5]) funkcjonowała tu szkoła żydowska, a po wojnie w budynku urządzono szkołę podstawową[1][5], od 1946 r. im. Szolema Alejchema[7]. W 1998 r. powołano to Szkołę Lauder Etz-Chaim[7].

W czasie II wojny światowej zabudowa placu została znacznie zniszczona. Odbudowa tej okolicy nastąpiła w latach 60. XX wieku w ramach osiedla mieszkaniowego „Gajowice”. W jej ramach powstał między innymi wieżowiec (róg ulicy Żelaznej i ulicy Icchaka Lejba Pereca) projektu M. Kiełczewskiej w 1964 roku[1]. Funkcjonował tu między innymi hotel wojskowy, hotel dla sportowców WKS Śląsk Wrocław, później hotel ogólnodostępny. W latach 80. XX wieku na parterze z tarasem działała tu kawiarnia „Celina”. Niezabudowany kwartał pomiędzy ulicami Żelazną, Pereca, Ołowianą i sięgaczem północnym Żelaznej (pierzeja zachodnia placu) został zabudowany w latach 1992-1995[1][8] zespołem mieszkalno-usługowym według projektu architektów Wojciecha Jarząbka[1][8], P. Spychały[1][8] i E. Wróblewskiej[8]. Wcześniej plac wykorzystywany był jako parking, miejsce dla przyjeżdżających do miasta wesołych miasteczek i cyrków, ulicznego handlu choinkami, itp.

Sam plac był również, wraz z ulicami Pereca, Żelazną i najbliższą okolicą, areną licznych demonstracji i starć z milicją w latach 80. XX[9]. Funkcjonowało ówcześnie potoczne określenie wobec placu i jego otoczenia: Gaz plac, odnoszące się do gazu łzawiącego używanego przez milicję do rozpędzania demonstrantów.

Pierwsze manifestacje przy placu Pereca i w okolicy miały miejsce 13 czerwca – zbudowano barykady, a w starciach rannych było 21 funkcjonariuszy milicji, zatrzymano 123 osoby. Kolejna demonstracja miała miejsce 28 czerwca – podczas której zatrzymano 257 osób. Największe manifestacje we Wrocławiu miały miejsce 31 sierpnia – w tym między innymi w okolicach placu Pereca. W ich trakcie doszło do zamieszek i walk z ZOMO, ORMO i żołnierzami kompanii desantowo-szturmowej[9].

Ulice[edytuj | edytuj kod]

Do pacu przypisana jest jezdnia o długości 95 m biegnąca od ulicy Icchaka Lejba Pereca do ulicy Żelaznej. Jest to droga gminna. Jezdni nadano kategorię drogi uchwałą RM XXXIII/2303/05 z 20.01.2005, a uchwałą 166/III/07 z 26.02.2007 nadano jej numer drogi 106364[3].

Plac ograniczony jest ulicami:

Układ urbanistyczny i otoczenie[edytuj | edytuj kod]

Palcowi nadano kształt zbliżony do trójkąta[1][11][14], który otoczony jest ulicami: Żelazną, Szczęśliwą i Icchaka Lejba Pereca[10][11][12][13]. Urządzono tu skwer z placem zabaw pośrodku[1][11]. Ten fragment placu ma powierzchnię 0,25 ha[15]. Oprócz tego po południowej stronie ulicy Icchaka Lejba Pereca odcięty jest niewielki kwartał zagospodarowany jako skwer z zielenią i pojedynczymi drzewami[11] o powierzchni 0,11 ha[15].

Południowa i północno-wschodnia pierzeja zabudowana jest ciągłą zabudową mieszkaniową, na którą składają się zarówno pojedyncze kamienice zachowane po wojnie i wyremontowane, jak i budynki plombowe powstałe po wojnie w XX w. Wskazuje się przy tym kamienice położone przy placu Icchaka Lejba Pereca numery 2 i 4 jako wymagające ochrony, stanowiące wartościowy przykład zabudowy czynszowej tego obszaru, które przetrwały wojnę i w przyszłości mogą być wpisane do gminnego rejestru zabytków, a obecnie wpisane są do wykazu takich obiektów. Ocenia się, iż zachowanie tych kamienic miało również istotny wpływ na powojenne zagospodarowanie otoczenia placu i powstałej tu zabudowy, poprzez jej uzupełnienie według pierwotnych linii zabudowy z zachowaniem wcześniejszego jej układu[16]. Pierzeja zachodnia od ulicy Icchaka Lejba Pereca do sięgacza ulicy Żelaznej to wspominany wyżej zespół budynków mieszkalno-usługowych z lat 1992–1995. Natomiast południowo-zachodni narożnik placu (skrzyżowanie ulicy Icchaka Lejba Pereca i Żelaznej) to opisany wyżej dominujący nad placem budynek hotelowy (wieżowiec)[1].

Nazwy[edytuj | edytuj kod]

Nazwy placu:

  • Rhedigerplatz: do 1906 r.[17]
  • Rehdigerplatz: od 1906 r. do 1945 r.[1][17]
  • Plac Zbożowy: od 1945 r. do 11 grudnia 1951 r.[17]
  • Plac Leona Pereca: 1948/1956 – 1983/1986[17]
  • Plac Icchaka Lejba Pereca[1][17].

Analogiczne zmiany nazwy dotyczyły ulicy współcześnie nazwanej ulicą Icchaka Lejba Pereca[17][18].

Patroni[edytuj | edytuj kod]

Patronami placu w jego historii byli:

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W podanej tu jako źródło Encyklopedii Wrocławia, wyd. III, w haśle dotyczącym placu Icchaka Lejba Peraca podano, iż plac położony jest dzielnicy Krzyki, co jest jaskrawym i oczywistym błędem. Sam plac, jak i całe Gajowice, leżą w obrębie dawnej dzielnicy Fabryczna.
  2. ↑ Związek dla Wychowania Dzieci Żydowskich Wymagających Opieki (Verband zur Erziehung Hilfsbedürftiger Israelitischer Kinder) założony został w 1889 roku dla dzieci z rodzin ubogich i patologicznych. W latach 1907–1909 (1908) wybudowano dla potrzeb prowadzenia działalności związku budynek przy obecnym placu Icchaka Lejba Peraca 3, dzięki darowiźnie M Fuchsa.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Harasimowicz 2006 ↓, s. 664 (Pereca, plac).
  2. ↑ a b c d Wratislavia.net 2012 ↓, s. 118.
  3. ↑ a b ZDiUM 2014 ↓, s. poz. 2927.
  4. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 866 (Szkoły żydowskie).
  5. ↑ a b c d e Harasimowicz 2006 ↓, s. 1031 (Związek dla ... Dzieci Żydowskich ...).
  6. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 176 (Ehrlichowie P. i R.).
  7. ↑ a b Sztetl.org.pl 2014 ↓.
  8. ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 321(Jarząbek Wojciech).
  9. ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 830 (Stan wojenny).
  10. ↑ a b ZDiUM 2014 ↓, s. poz. 4837.
  11. ↑ a b c d e f Wroclaw.pl 2014 ↓.
  12. ↑ a b ZDiUM 2014 ↓, s. poz. 2926.
  13. ↑ a b ZDiUM 2014 ↓, s. poz. 3987.
  14. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 722-723 (Przedmieście Południowe).
  15. ↑ a b gis.um.wroc.pl 2015 ↓.
  16. ↑ Dwkz 2014 ↓, s. 2.
  17. ↑ a b c d e f g Wratislavia.net 2012 ↓, s. 118-119.
  18. ↑ Wratislavia.net 2012 ↓, s. 119.
  19. ↑ Żebrowski ↓.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plac_Icchaka_Lejba_Pereca_we_Wrocławiu&oldid=72357852”