Portal:Szwecja/Szablony
To jest strona z wszystkimi szablonami wykorzystanymi na stronie Wikiportalu:Szwecja.
Nagłówek
My, Szwedzi, jesteśmy chyba tacy zahartowani i twardzi dzięki surowym warunkom naturalnym, w których żyjemy. Co jeszcze? Opanowanie i chłód emocjonalny; rzadko kiedy tracimy głowę i wpadamy w panikę. Jesteśmy rozsądnym narodem, który rzadko kieruje się emocjami.
Rocznice
Czy wiesz...
…że w kościele w Örebro marszałek Francji został wybrany królem Szwecji?
...gdzie leży „szwedzkie Stonehenge”?
…kto był pierwszym w historii szwedzkim profesorem slawistyki?
... jaki materiał już w średniowieczu wydobywano na szwedzkiej wyspie Stora Karlsö?
…co robił Kurt Wallander przed 8 stycznia 1990?
…który szwedzki piłkarz jako junior grał w RSC Anderlecht i Manchester United?
Wybrana grafika
Ceremonia otwarcia Letnich Igrzysk Olimpijskich 1912
na Stadionie Olimpijskim w Sztokholmie
Artykuł na medal
Pierwsze przypisywane literaturze szwedzkojęzycznej teksty o charakterze literackim związane są z datowaną na XI wiek kulturą kamieni runicznych. Po wprowadzeniu chrześcijaństwa literatura ta, choć z pewnym opóźnieniem, rozwijała się w rytm europejskich przemian kulturowych. Najwybitniejszym przedstawicielem średniowiecza była tworząca pisma mistyczne św. Brygida. Następnym momentem, gdy na gruncie literatury szwedzkiej pojawiły się osobowości o formacie ogólnoeuropejskim, było oświecenie. Warto tutaj wspomnieć przyrodnika Karola Linneusza, mistyka Emanuela Swedenborga i barda Carla Michaela Bellmana. Swoją obecność w kulturze światowej zaznaczyli też Szwedzi na przełomie XIX i XX wieku naturalistycznymi i mistycznymi dramatami autorstwa Augusta Strindberga oraz żywą prozą Selmy Lagerlöf. Popularność zdobyły napisane w języku szwedzkim dzieła Astrid Lindgren, autorki m.in. Dzieci z Bullerbyn, oraz Tove Jansson, twórczyni świata Muminków.
Dobry artykuł
W języku szwedzkim å jest dwudziestą siódmą literą alfabetu i znajduje się między z, a ä. W języku polskim litera Å nosi nazwę, „a z kółkiem”. Po szwedzku nosi nazwę „o” i wymawiana jest jako długie /o:/. Norwegowie i Duńczycy nazywają ją bolle-å. Po fińsku literę nazywa się ruotsalainen o, czyli „szwedzkie o”. Jest pochodzenia szwedzkiego, w językach duńskim i norweskim pojawiła się w XX wieku. W językach skandynawskich kółka nad å nie uważa się za znak diakrytyczny, a literę postrzega się jako ligaturę złożoną z, a i o. W języku szwedzkim reprezentuje w krótkiej wersji samogłoskę półotwartą tylną zaokrągloną /ɔ/, a w wersji długiej oznacza samogłoskę półprzymkniętą tylną zaokrągloną /oː/.
Kategorie
Geografia • Historia • Polityka • Gospodarka • Nauka • Architektura • Kultura • Religia • Literatura • Muzyka • Film • Sport • Etnografia • Zabytki • Kuchnia • Biografie
Strony nieużywane, wymagające aktualizacji[edytuj | edytuj kod]
Ludzie Szwecji
Mając trzydzieści lat, Karol Linneusz opublikował Genera Plantarum – dzieło dające podwaliny pod system klasyfikacyjny roślin, podstawę dzisiejszej botaniki. Jest autorem dzieła Systema Naturae, w którym opisał podstawy stworzonego przez siebie systemu klasyfikacji organizmów oraz upowszechnił zasadę binominalnego (dwuimiennego) nazewnictwa biologicznego, a także klasyfikacji minerałów. Opisał około 7700 gatunków roślin i 4162 gatunki zwierząt (obecnie oznacza się je skrótem „L.” za nazwą łacińską taksonu). Stworzony przez niego system taksonomiczny, choć był sztuczny, stał się podwaliną współczesnej taksonomi.
Z tym artykułem związana jest kategoria szwedzcy naukowcy
Polityka
Parlament i monarchia
Riksdag (szw. Sveriges Riksdag) – jednoizbowy parlament królestwa Szwecji. Liczy 349 posłów, wybieranych na czteroletnią kadencję (do 1994 roku, kadencja riksdagu trwała 3 lata).
Po raz pierwszy Riksdag zebrał się w 1435 roku w Arboga jako nieformalny zjazd szlachty szwedzkiej. Dopiero w 1527 uzyskał kształt formalny, kiedy to król Szwecji Gustaw I Waza wprowadził do parlamentu przedstawicieli czterech stanów królestwa: duchowieństwo, szlachtę, mieszczaństwo i chłopów. Parlament stanowy nosi w historiografii szwedzkiej nazwę Ståndsriksdagen. System ten utrzymał się do 1866, kiedy to zniesiono segregację stanową, a Riksdag przekształcił się w parlament dwuizbowy. Od roku 1969 Riksdag jest parlamentem jednoizbowym.
Król. Kompetencje króla od 1975 roku zostały ograniczone jedynie do funkcji reprezentacyjnej. Król nie ma prawa inicjatywy ustawodawczej, nie mianuje premiera, nie jest nawet naczelnym dowódcą sił zbrojnych. Karol XVI Gustaw, tak jak wielu Szwedów był przeciwny zmianie prawa sukcesyjnego. Chciał żeby jego syn, Karol Filip zasiadł po nim na tronie. Parlament przegłosował ustawę w 1979 roku i weszła ona w życie 1 stycznia 1980. Przez siedem miesięcy swego życia książę Karol Filip był następcą tronu, lecz z powodu zmiany prawa, pierwsza w linii sukcesji została najstarsza córka Karola XVI Gustawa – Wiktoria.
Król pełni bardzo ważną rolę w promowaniu swego kraju poza jego granicami. Karol XVI Gustaw wręcza Nagrodę Nobla we wszystkich dziedzinach (oprócz Pokojowej, którą wręcza król Norwegii). Karol XVI Gustaw jest spokrewniony ze wszystkimi obecnie panującymi monarchami w Europie.
Zabytki
Visby – hanzeatyckie miasto w Szwecji położone nad Morzem Bałtyckim w zachodniej części wyspy Gotlandia, stolica regionu Gotland i gminy Gotland.
Od 1995 Visby znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO. W mieście zachowało się ponad 200 średniowiecznych budynków z kamienia oraz ruiny 23 kościołów. Centrum otacza dobrze zachowany średniowieczny mur obronny o długości ok. 3,5 km i wysokości 11 metrów z ponad 50 wieżami.
Sport
Męska reprezentacja Szwecji w hokeju na lodzie jest jedną z najbardziej utytułowanych reprezentacji narodowych na świecie. W rankingu IIHF obecnie zajmuje trzecią pozycję. Na turnieju olimpijskim w Turynie w 2006 Szwedzi zdobyli złoty medal po wygranej w finale z Finami 3-2. Szwedzi w ostatnich pięciu latach zdobyli 5 medali w Mistrzostwach Świata. Szwecja ma ogółem 65 613 oficjalnie zarejestrowanych hokeistów.
Kultura i sztuka
W dzieciństwie wykryto u Jonasa Altberga zespół Tourette'a, przez co w szkole był często obiektem drwin i zaczepek. Muzykę zaczął tworzyć mając 14 lat. Trzy lata później zaczął komponować utwory w programie komputerowym FL Studio. Po tym gdy w 2006 wydał debiutancki singel pod pseudonimem Basshunter, stał się jednym z najpopularniejszych wykonawców muzyki rozrywkowej zarówno w Szwecji jak i poza granicami kraju a piosenka „Boten Anna” znalazła się na szczytach wielu list przebojów, bedąc jednocześnie w obowiązkowym repertuarze dyskotek na całym świecie.
Geografia
Największą wyspą Szwecji jest leżąca na Bałtyku Gotlandia. W średniowieczu stanowiła centrum handlowe regionu. Jej największe miasto, Visby, od XI do XIV wieku wchodziło w skład północnoniemieckiej Hanzy. Gotlandia, w 1361 została zajęta przez Duńczyków. W XIV i XV wieku była ważnym ośrodkiem bałtyckiego piractwa, na wyspie mieli swą siedzibę Bracia Witalijscy, którzy zajęli całą wyspę w 1394. Formalnie została przyłączona do Danii dopiero na mocy traktatu podpisanego w Szczecinie w 1570. W wyniku szwedzko-duńskiego pokoju w Brömsebro z 1645, znalazła się pod władaniem Szwecji.
Aktualności
Wybrany artykuł
Budowa kościoła Katarzyny w Sztokholmie trwała, z przerwami, trzydzieści dziewięć lat i zakończyła się w 1695. Kościół stoi na wzgórzu Katarzyny, miejscu szczególnym w historii Sztokholmu i całej Szwecji, tu bowiem, w 1520, spalono ciała ofiar krwawej łaźni sztokholmskiej. Wielu uważa, że z tego powodu nad miejscem tym ciąży klątwa. Według pewnej legendy wieża kościoła miała być zniszczona dwa razy, co w istocie się stało.
Z tym artykułem związana jest kategoria kościoły Szwecji
Warto odwiedzić
Vasa – królewski galeon, słynny z powodu jego spektakularnego zatonięcia, a następnie wydobycia i przekształcenia w okręt-muzeum.
Należał do klasy największych szwedzkich galeonów nazywanych Regalskeppet (okręty królewskie). Zbudowany został między 1626 a 1628 w Sztokholmie na zlecenie króla Gustawa Adolfa, pod nadzorem duńskiego budowniczego Henrika Hybertssona. Był przeznaczony do wzięcia udziału w wojnie z Polską. Uzbrojenie stanowiło 64 dział umieszczonych głównie na dwóch zakrytych pokładach działowych. 120 ton balastu kamiennego było niewystarczające do zrównoważenia wysoko położonych mas, w tym zwiększonej artylerii umieszczonej na górnym pokładzie. Widoczne to było już podczas próby stateczności, lecz pomimo jej niepokojących wyników, admirał Klas Fleming dopuścił okręt do wypłynięcia w próbny rejs.
Miasta
Växjö – miasto w południowej Szwecji, ośrodek administracyjny gminy Växjö i regionu Kronoberg, na południe od jeziora Helgasjön. Około 60 887 mieszkańców.
Miasto otrzymało prawa miejskie 13 lutego 1342 od króla Magnusa Erikssona.
W mieście od 1999 funkcjonuje uniwersytet w Växjö.
Z tym artykułem związana jest kategoria miasta Szwecji
Historia
Pierwsi ludzie zamieszkujący obszar dzisiejszej Szwecji tworzyli plemiona koczownicze zajmujące się łowiectwem. Najstarsze ślady osad rybackich liczących 7000 lat znaleziono w Skanii. Rolnictwo pojawiło się około 3000 lat p.n.e. Dowody na to pozostawił zwyczaj chowania zmarłych razem z przedmiotami codziennego użytku. Szczególne znaczenie w ówczesnym okresie miała broń która była chowana wraz ze zmarłym. Jakość jej wykonania wskazuje na status społeczny zmarłego.
Południowe obszary współczesnej Szwecji (Skania) były częścią praojczyzny Germanów. W średniowieczu północna i środkowa część kraju została zasiedlona przez plemiona północnogermańskich Normanów. W IXXI wieku tutejsi wikingowie brali udział w wyprawach łupieżczych, głównie na Ruś i Bizancjum. Równoczesne tworzenie się państwa szwedzkiego i jego chrystianizacja w XI wieku. W XII–XIII wieku podbój Finlandii przez Szwedów. Od 1397 unia kalmarska z Danią i Norwegią.
Folklor
Pokaz tradycyjnych tańców w strojach ludowych podczas święta Midsommar.
Szwecja w siostrzanych projektach
| Szwecja Wikicommons | Szwecja w Wikicytatach | Szwecja w Wikisłowniku | Szwecja w Wikipodróżach | |||
|
|
|
|
Inne portale tematyczne na polskiej Wikipedii
 |
|