Przesunięcie językowe

Przesunięcie językowe (ang. language shift) – proces przechodzenia dużej części społeczeństwa z jednego języka na inny. Proces ten może być długotrwały, trwać przez stulecia, lecz bywa widoczny już w ciągu życia jednego, dwóch pokoleń. Do najczęstszych przyczyn należą: asymilacja mniejszościowych grup etnicznych do języka dominującego, świadoma polityka językowa władz oświatowych, wyraźnie wyższy prestiż kulturowy jednego z języków. Proces ten czasami powiązany jest z wymieraniem języka słabszego. Do historycznych przesunięć językowych należą:

romanizacja podbitych ludów celtyckich w Cesarstwie Rzymskim
przejście Irlandczyków na język angielski w epoce dominacji brytyjskiej
polonizacja części ludności Wielkiego Księstwa Litewskiego
germanizacja Mazurów w Prusach Wschodnich po zjednoczeniu Niemiec przez Bismarcka (w pierwszej połowie XIX dialekt mazurski dominował jeszcze na tych terenach)
spontaniczna polonizacja Niemców krakowskich i poznańskich w XIX w. jako reakcja na działania zaborców.
przejście w XIX w. mieszkańców Brukseli z języka flamandzkiego na francuski^[1]
zamiana językowa na północnych Molukach (dzisiejsza Indonezja): złożony przebieg osadnictwa doprowadził do przyjęcia języków papuaskich wśród ludów północnohalmaherskich (m.in. Ternate, Tidore i Galela) oraz języków austronezyjskich wśród mieszkańców południowej Halmahery (wykazujących papuaskie cechy fizyczne)^[2].

W najnowszych czasach, w związku z gwałtowną globalizacją, procesy przesunięcia językowego uległy znacznemu przyspieszeniu i widoczne są już w następnym pokoleniu. Przykłady przesunięć językowych z okresu po II wojnie światowej:

Izrael: masowe przejście na język hebrajski członków diaspory żydowskiej pochodzących z różnych krajów
Indie: przechodzenie wykształconych Hindusów na język angielski
Indonezja: porzucanie języków etnicznych na rzecz miejscowych dialektów języka malajskiego^[3] (np. przechodzenie z języków minahaskich i sangirskich na malajski miasta Manado^[4], przechodzenie z języka ternate na malajski wyspy Ternate^[5])
Japonia: porzucanie języków riukiuańskich na rzecz języka japońskiego^[6]
Chiny, Singapur: przechodzenie Chińczyków młodszego pokolenia z własnych form chińskiego na standardowy język mandaryński^[7] w związku z promowaniem tej odmiany języka chińskiego jako ogólnonarodowej w systemie oświaty i w mediach. Jeszcze na początku XX w. standard ten był niezrozumiały dla większości Chińczyków.
Nigeria: przechodzenie z języków etnicznych na język angielski bądź pidżyn nigeryjski.
Białoruś: przechodzenie z języka białoruskiego na rosyjski.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Language shift [online], www.gazetka.be [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2012-11-25] (ang.).
↑ RobertR. Blust RobertR., The Austronesian languages, wyd. popr., Canberra: Asia-Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, The Australian National University, 2013 (Asia-Pacific Linguistics 008), s. 9, ISBN 978-1-922185-07-5, OCLC 1018188432 (ang.).
↑ JohnJ. Bowden JohnJ., Local languages, local Malay, and Bahasa Indonesia: A case study from North Maluku, „Wacana”, 14 (2), 2012, s. 312–332, DOI: 10.17510/wjhi.v14i2.65, ISSN 1411-2272 [dostęp 2022-09-04] (ang.).
↑ Asako Shiohara, Anthony Jukes: Two definite markers in Manado Malay. W: Sonja Riesberg, Asako Shiohara, Atsuko Utsumi (red.): Perspectives on information structure in Austronesian languages. Berlin: Language Science Press, 2018, s. 115–135, seria: Studies in Diversity Linguistics 21. DOI: 10.5281/zenodo.1402541. ISBN 978-3-96110-108-5. OCLC 1065536350. (ang.).
↑ MahdiM. Ahmad MahdiM. i inni, Pemertahanan bahasa Ternate pada masyarakat multilingual, „International Seminar Prasasti III: Current Research in Linguistics”, s. 466–473, DOI: 10.20961/pras.v0i0.1574 (indonez.).
↑ MarkM. Anderson MarkM., Language shift in the Ryukyu Islands, [w:] PatrickP. Heinrich, YumikoY. Ohara (red.), Routledge Handbook of Japanese Sociolinguistics, Abingdon–New York: Routledge, 2019, s. 370–388, DOI: 10.4324/9781315213378, ISBN 978-1-315-21337-8, ISBN 978-0-415-79027-7, OCLC 1085576336 (ang.).
↑ Portal edukacyjny Perspektywy. www.perspektywy.pl. [dostęp 2017-11-26].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Sytuacja językowa w UE. studreg.uw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
Zachowanie języka. bibliotecavirtualut.suagm.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-03)]. (ang.).

[1] Language shift [online], www.gazetka.be [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2012-11-25] (ang.).

[rb-2] RobertR. Blust RobertR., The Austronesian languages, wyd. popr., Canberra: Asia-Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, The Australian National University, 2013 (Asia-Pacific Linguistics 008), s. 9, ISBN 978-1-922185-07-5, OCLC 1018188432 (ang.).

[3] JohnJ. Bowden JohnJ., Local languages, local Malay, and Bahasa Indonesia: A case study from North Maluku, „Wacana”, 14 (2), 2012, s. 312–332, DOI: 10.17510/wjhi.v14i2.65, ISSN 1411-2272 [dostęp 2022-09-04] (ang.).

[4] Asako Shiohara, Anthony Jukes: Two definite markers in Manado Malay. W: Sonja Riesberg, Asako Shiohara, Atsuko Utsumi (red.): Perspectives on information structure in Austronesian languages. Berlin: Language Science Press, 2018, s. 115–135, seria: Studies in Diversity Linguistics 21. DOI: 10.5281/zenodo.1402541. ISBN 978-3-96110-108-5. OCLC 1065536350. (ang.).

[5] MahdiM. Ahmad MahdiM. i inni, Pemertahanan bahasa Ternate pada masyarakat multilingual, „International Seminar Prasasti III: Current Research in Linguistics”, s. 466–473, DOI: 10.20961/pras.v0i0.1574 (indonez.).

[6] MarkM. Anderson MarkM., Language shift in the Ryukyu Islands, [w:] PatrickP. Heinrich, YumikoY. Ohara (red.), Routledge Handbook of Japanese Sociolinguistics, Abingdon–New York: Routledge, 2019, s. 370–388, DOI: 10.4324/9781315213378, ISBN 978-1-315-21337-8, ISBN 978-0-415-79027-7, OCLC 1085576336 (ang.).

[perspektywy-7] Portal edukacyjny Perspektywy. www.perspektywy.pl. [dostęp 2017-11-26].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]