Bobrujsk

kopiec w Bobrujsku usypany przez żołnierzy I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego upamiętniający śmierć towarzyszy broni, 1918

Kościół śś. Piotra i Pawła (w ruinie)

Bobrujsk (biał. Бабруйск, Babrujsk, ros. Бобруйск) – miasto w środkowej części Białorusi, stolica rejonu bobrujskiego w obwodzie mohylewskim, około 130 km na południowy wschód od Mińska, nad Berezyną; 215,0 tys. mieszkańców (2010).

Dane ogólne

• Liczba ludności: 226 900 (2004)
• Gęstość zaludnienia: 3437,87/km²
• Powierzchnia: 66 km²
• Położenie geograficzne: 53°9′ N 29°13′ E
• Przemysł: drzewny, maszynowy i chemiczny (w tym gumowy – produkcja opon)
• Uzdrowisko balneologiczne

Historia

Pierwsza wzmianka historyczna o Bobrujsku pochodzi z 1387 roku w dokumencie króla Władysława Jagiełły. Od połowy XIV wieku, znajduje się w Wielkim Księstwie Litewskim, następnie w granicach Rzeczypospolitej, a od 1793 w zaborze rosyjskim. W latach 1919–1991 miasto należało do Białoruskiej SRR, od 1991 jest częścią Białorusi.

W XVI w. powstał tu drewniany zamek – siedziba starosty królewskiego. W latach 1502–1503 oraz w latach 1603, 1603 zniszczony przez Tatarów. Od 1623 wojewoda parnawski i starosta bobrujski Piotr Stanisław Tryzna (zm. 1633) sprowadzał z posługa kapłańską jezuitów z Nieświeża, którzy przy jego dworze założyli stację misyjną. Na prośbę syna Piotra Kazimierza starosta wybudował tu kościół jezuicki św. Piotra i Pawła (ok. 1615), a od 1630 roku powstała tu ich stała placówka. Pierwsze msze sprawowali księża: Jakub Rożnowolski, Rafał Kłosowski (późniejszy rektor kolegium w Nieświeżu przed 1660), Michał Kreczmar, Jan Pieńkowski (zm. w 1633), Stefan Zaboklicki, zbiegowie ze Smoleńska; ks. Jakub Berent (późniejszy rektor w Wilnie w latach 1647–1652, zm. w 1652) i Stanisław Olszewski, a w latach 1630–1633 mianowany przełożony, kaznodzieja i spowiednik – św. Andrzej Bobola oraz po nim przełożony Marcin Rydzewski. W 1626 roku miasto otaczał wał ziemny z drewnianym parkanem i pięcioma bramami. W 1639 roku Władysław IV nadał miastu prawo do jarmarków i potwierdził wcześniejsze przywileje. Starostwo bobrujskie przypadało w udziałach żonie Władysława IV Cecylii Renacie, która ustąpiła czynsz miejscowym jezuitom. W czasie panowania króla Władysława IV miasto liczyło 1880 domów.

W październiku 1648 Bobrujsk w czasie Powstania Chmielnickiego został opanowany przez kozaków Poddubickiego, którzy utopili królewskiego starostę. Dopiero w 1649 odbił go Janusz Radziwiłł i wbił na pal Poddubickiego. W 1651 roku zbudowany przez Bobolę kościół z klasztorem spalili Kozacy podczas kolejnego najazdu. W 1655 r. Bobrujsk spalili Kozacy pod dowództwem Iwana Zołotareńki. Ponownie Kozacy spalili miasto w 1665 roku. Wojny z Moskwą doprowadziły miasto do upadku i pod koniec XVII wieku było już w ruinie. W 1681 roku do Bobrujska ponownie wrócili Jezuici, którzy otworzyli tu w tym samym roku szkołę, a od 1686 r. prowadzili przychodnię lekarską dla ludności. W 1708 roku miasto zostało poważnie zniszczony podczas wojny północnej. W 1738 roku Jezuici otworzyli aptekę.

Od II Rozbioru w 1793 roku miasto zostało wcielone do Rosji. W 1794 roku zostało na krótko wyzwolone przez pułkownika Stefana Grabowskiego. W 1810 roku na miejscu zamku wybudowano twierdzę, która w 1812 była bezskutecznie oblegana przez wojska napoleońskie.

W 1918 Bobrujsk był miejscem koncentracji polskich wojsk pod dowództwem gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego. W 1918 żołnierze gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego usypali kopiec upamiętniający śmierć towarzyszy broni (fot.). W sierpniu 1919 twierdza i miasto zostały zajęte przez polskie wojska z użyciem czołgów (po raz pierwszy użytych w tej wojnie). W okolicach miasta toczyły się walki z bolszewikami. W październiku 1919 rozbito rosyjski kontratak, biorąc do niewoli 1500 jeńców.

Od czerwca 1941 do czerwca 1944 miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką. Przez Armię Czerwoną zostało zdobyte 29 czerwca 1944. W latach 1941–1942 w twierdzy Niemcy urządzili obóz śmierci dla jeńców rosyjskich (zginęło ich ok. 40 tys.).

Zabytki

• Kościół śś. Piotra i Pawła w stylu barokowym z lat 1732-1747, przebudowany podczas budowy twierdzy (obecnie posiada tylko 1 piętro)
• Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP z około 1900 roku (pozbawiony wieży)
• Twierdza Bobrujsk z 1810 roku
• Synagoga w Bobrujsku
• Synagoga przy ul. Czanharskiej 10 w Bobrujsku
• Pałacyk Kancelsona w Bobrujsku

niezachowane:

• Zamek starostów królewskich
• Kościół Jezuitów
• Kolegium Jezuitów z 1747 roku
• Polski cmentarz wojskowy tzw. "Kopiec Dowborczyków". Pochowano przy nim w 1918 roku ok. 2 tys. żołnierzy I Korpusu Polskiego gen. Dowbór-Muśnickiego, a w 1919 roku żołnierzy 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich i 1 Pułku Ułanów Wielkopolskich.
• Cerkiew unicka

Demografia

• 1861 – 15.766
• 1897 – 34.336
• 1939 – 84.107
• 1959 – 96.000
• 1965 – 116.000
• 1968 – 122.500
• 1970 – 136.000
• 1989 – 232.000
• 2004 – 226.900

Ludzie związani z Bobrujskiem

• Florian Czarnyszewicz - polski prozaik, powieściopisarz
• Bronisław Herman-Iżycki herbu Gozdawa - polski działacz społeczny, wileński radny, członek i prezes Konsystorza Ewangelicko-Reformowanego w Wilnie
• Michaś Kukabaka - radziecki dysydent
• Andriej Michniewicz - białoruski lekkoatleta, kulomiot

Zdjęcia Bobrujska

• 
  twierdza w Bobrujsku
• 
  Pałacyk Kancelsohna
• 
  dworzec kolejowy
• 
  kościół św. Piotra i Pawła, stan 2007
• 
  kościół św. Piotra i Pawła
• 
  cerkiew św. Jerzego
• 
  popularna restauracja Трактиръ (Traktir)
• 
  ruiny hotelu Europa
• 
  ruiny synagogi przy ul. Czanharskiej 10
• 
  synagoga przy ul. Socjalistycznej 36
• 
  synagoga przy ul. Socjalistycznej 34
• 
  synagoga przy ul. Dzierżyńskiego

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta Bobrujsk (ros.)
• Zabytki Bobrujska
• Bobrujsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 265 .