Mohylew

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mohylew
Магілёў
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Białoruś

Obwód

 mohylewski

Rejon

mohylewski

Burmistrz

Alaksandr Studnieu↗

Powierzchnia

118,50 km²

Populacja (2020)
• liczba ludności
• gęstość


357 100[1]
3013,5 os./km²

Nr kierunkowy

+375 0222

Kod pocztowy

212000

Tablice rejestracyjne

6

Położenie na mapie obwodu mohylewskiego
Mapa konturowa obwodu mohylewskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Mohylew”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, po prawej znajduje się punkt z opisem „Mohylew”
Ziemia53°55′N 30°21′E/53,916667 30,350000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Mohylew (biał. Магілёў, Mahiloŭ; ros. Могилёв, Mogilow; jid. מאָלעוו, Molew) – miasto we wschodniej części Białorusi, nad Dnieprem, blisko granicy z Rosją, siedziba administracyjna obwodu mohylewskiego i rejonu mohylewskiego. Liczący ok. 357 tys. mieszkańców (2020) Mohylew jest czwartym pod względem liczby ludności miastem białoruskim.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Od XIV wieku Mohylew wraz z księstwem mścisławskim, w którym się znajdował, należał do Litwy, jednak nie miał jeszcze wtedy większego znaczenia. Od 2. połowy XIV wieku królowe polskie, w tym Jadwiga i Helena, otrzymywały czynsze z Mohylewa na podstawie zapisów ślubnych swoich mężów. W dokumentach historycznych Mohylew wymieniono w 1505 r., gdy żona króla Aleksandra zwolniła niektórych mieszczan od powinności miejskich. Jego rozwój zaczął się po upadku w 1514 r. Smoleńska, gdy zaczął się rozbudowywać jako nowy ważny ośrodek handlowy. Mohylew stanowił od tego czasu ważny punkt na szlakach handlowych ze wschodu na zachód i z północy na południe, a wkrótce stał się największym miastem w tym rejonie Rzeczypospolitej. Przede wszystkim był ośrodkiem handlu futrami, pośrednicząc w handlu nimi na zachód. Przez Mohylew wiódł północny szlak handlowy do państwa moskiewskiego lądem na Witebsk, a z tego miasta Dźwiną do Rygi. W 1561 r. król Zygmunt August ustanowił w Mohylewie wójta i czterech setników oraz określił powinności, ilość i rodzaj podatków, pozostawiając też niektóre wolności mieszkańców. Król Stefan Batory w 1577 r. nadał mu prawo magdeburskie i wszelkie swobody z niego wypływające, a także ustanowił targi i jarmarki. W dniu 27 czerwca 1581 roku 30-tysięczna armia moskiewsko-tatarska spaliła kilkaset domów na przedmieściach, jednak 200 husarzy z roty Marcina Kazanowskiego zaatakowało oblegających i powstrzymywało dalszy atak, a potem, po przybyciu odsieczy w postaci roty Temruka Szymkowicza i roty porucznika Halibeka, odparła spod miasta. Mimo najazdu na początku XVII w. był jednym z najważniejszych ośrodków rzemieślniczo-handlowych w Rzeczypospolitej, liczył ok. 13,5 tys. mieszkańców i stał się drugim co do wielkości po Wilnie miastem w Wielkim Księstwie Litewskim[2][3]. Do roku 1633 Mohylew otrzymał nowe fortyfikacje, które miały trzy linie otaczające zamek, dawne podgrodzie (tzw. górne miasto) i dawne przedmieścia (tzw. dolne lub nowe miasto)[4]. Mohylew był ośrodkiem ekonomii mohylewskiej obejmującej część powiatu mohylewskiego i czausowskiego. Do połowy XVII w. wchodziło w jej skład 13 miejscowości. Ekonomie zostały wydzielone z królewszczyzn w latach 1589–1590 na zaspokojenie potrzeb monarchy i określone dobrami stołowymi. W 1605 roku ukończono budowę katolickiej katedry. W 1634 został stolicą jedynej wówczas na całej Białorusi prawosławnej administratury – eparchii mohylewskiej i mścisławskiej. W 1636 roku ukończono budowę soboru Objawienia Pańskiego w kompleksie monasteru pod tym samym wezwaniem[5].

W dniu 3 września 1654 roku wojska moskiewskie opanowały miasto, które wojska polskie próbowały bez powodzenia odbić od lutego do połowy maja 1655 roku. Mohylew próbowano odzyskać ponownie podczas oblężenia w 1660 roku. Rzeczpospolita odzyskała miasto na skutek powstania mieszczan przeciwko moskiewskim okupantom, które wybuchło 1 lutego 1661 r. W nagrodę król Jan Kazimierz zrównał prawa miejskie Mohylewa z Wilnem, mieszczanom nadał prawo nabywania majątków ziemskich, a burmistrz Leonowicz i wielu mieszczan otrzymało szlachectwo, a miasto otrzymało pieczęć z napisem Sigillum civitatis Mohilowiensis. Powracający z wyprawy przeciwko wojskom moskiewskim w rejonie Siewska król Jan Kazimierz spędził w mieście święta Wielkanocne 1664 roku. W 1665 roku Mohylew został ponownie oblężony przez wojska moskiewskie Jakowa Czerkaskiego. W 1679 roku rozpoczęto budowę murowanego ratusza. W 1687 r. zbudowano barokowy kościół bernardynów. W 1725 roku, przy istniejącym od XVII wieku murowanym klasztorze jezuitów, ukończono budowę kościoła św. Ksawerego. W latach 1738–1752 został zbudowany kościół karmelitów. Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w ekonomii mohylewskiej w powiecie orszańskim województwa witebskiego[6].

Po pierwszym rozbiorze wraz z całym województwem mścisławskim wszedł w skład Imperium Rosyjskiego i stał się stolicą guberni mohylewskiej. Od 15 kwietnia 1783 stolica rzymskokatolickiej archidiecezji mohylewskiej obejmującej swoim zasięgiem terytorium niemal całej Rosji (a później ZSRR) z wyjątkiem dawnych ziem Rzeczypospolitej i utworzonej w 1848 roku diecezji tyraspolskiej.

W czasie I wojny światowej, w okresie od sierpnia 1915 do listopada 1917 w mieście znajdowała się kwatera głównodowodzącego armii rosyjskiej. Pod koniec 1918 roku władzę w Mohylewie przejęli bolszewicy. 16 stycznia 1918 roku dokonali oni szeregu aresztowań, m.in. wśród działaczy narodowych i społecznych, w tym polskich: Mirosława Obiezierskiego, G. Wykowskiego, Joachima Gallera i księdza Eugeniusza Światopełk-Mirskiego. Ten ostatni został wkrótce przez bolszewików zamordowany[7]. W 1919 wcielony do Białoruskiej SRR. Do 1927 roku w Mohylewie działała polska szkoła siedmioklasowa, do której uczęszczało 260 uczniów. W latach 20 i 30 w. sowieckie organy bezpieczeństwa dokonywały masowych egzekucji, m.in. księży katolickich i prawosławnych, w kamieniołomie przy prospekcie Dimitrowa, koło Mohylewskich Zakładów Mięsnych[8]. Ekshumowano tam szczątki ponad 500 ofiar. W okresie wielkiego terroru w latach 1937–1938 NKWD rozstrzeliwało ludzi w lesie przy drodze z Mohylewa do Homla, w okolicy wsi Waschod[9][10].

W latach 1941–1944 Mohylew znajdował się pod okupacją niemiecką.

Po zajęciu miasta, oddziały niemieckie dowodzone przez Bacha-Zelewskiego i Arthura Nebego dokonywały masowych eksterminacji pozostałej ludności żydowskiej (ok. 10 000 ofiar) w stworzonym w tym celu getcie i obozie pracy[11]. Historia Mohylewa jest związana z historią Holokaustu także w inny sposób. Na jesieni 1941 Mohylew odwiedził Himmler i osobiście uczestniczył w rozstrzelaniu 279 ofiar żydowskich (w tym kobiet i dzieci). Mając na uwadze skutki psychiczne dla rozstrzeliwujących, zapowiedział znalezienie innego, systemowego sposobu eksterminacji. Wkrótce do Mohylewa przyjechał Albert Widmann, przywożąc plany eksterminacji spalinami w mobilnych komorach gazowych, a w grudniu 1941 przysłano i zainstalowano pierwszy piec krematoryjny przystosowany do masowego spalania ciał zamordowanych ofiar. Fakty te posłużyły hitlerowcom jako argument za ostatecznym rozwiązaniem kwestii żydowskiej na konferencji w Wannsee[12].

Po uzyskaniu niepodległości przez Białoruś w 1991 jest jednym z ważniejszych miast białoruskich.

Historyczne widoki Mohylewa
Miasto w XIX wieku
Kościół Bernardynów pw. św. Antoniego po zburzeniu wież
Kościół św. Stanisława w XIX wieku
Napoleon Orda, Mohylew w 1877
Kościół Jezuitów
Monaster Objawienia Pańskiego


Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Cerkiew śś. Piotra i Pawła
Kościół farny św. Kazimierza
Deptak

nieistniejące:

  • Kościół św. Franciszka Ksawerego i klasztor Jezuitów
  • Kościół i klasztor Dominikanów
  • Kościół św. Antoniego i klasztor Bernardynów. Zbudowany około 1720 roku, po 1865 roku pozbawiony wież i przebudowany na archiwum. Zburzony około 1950 roku.
  • Kościół i klasztor Zakonu Mariawitek
  • Monaster Objawienia Pańskiego z 1633 r. Zburzony w latach 50. XX w.
  • Monaster Przemienienia Pańskiego
  • Sobór św. Józefa w Mohylewie z 1780 r. Zburzony w 1938 r.
  • Cerkiew Przemienienia Pańskiego z 1740 roku w stylu barokowym
  • Cerkiew św. Piotra i Pawła w stylu barokowym
  • Cerkiew Opieki Matki Bożej
  • Cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej
  • Synagoga Ejn-Jakow
  • Synagoga Poel-Cedek
Wybrane zabytki Mohylewa
Ratusz
Konkatedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Pałacyk Antoszkiewicza
Pałac arcybiskupów prawosławnych
Monastyr św. Mikołaja


Demografia[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności:

  • 1604: 15 000
  • 1745: 10 500
  • 1880: 40 536 (20 735 mężczyzn i 19 801 kobiet, w tym 20 742 prawosławnych, 2583 katolików, 173 ewangelików, 17 038 żydów)
  • 1897: 43 119
  • 1906: 51 959 (27 407 prawosławnych, 3305 katolików i 20 682 żydów)
  • 1913: 69 700
  • 1939: 99 400
  • 1959: 121 700
  • 1973: 232 000
  • 1993: 366 000
  • 1996: 367 000
  • 2004: 365 102
  • 2006: 367 700
  • 2009: 372 000
Wybrane kamienice Mohylewa


Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Po II wojnie światowej Mohylew stał się ważnym ośrodkiem przemysłowym. Tamtejsze fabryki zajmują się produkcją dźwigów, samochodów, traktorów i chemikaliów. Mohylew posiada też port rzeczny na Dnieprze oraz krajowy port lotniczy.

Kultura[edytuj | edytuj kod]

Regionalny Teatr Dramatyczny

Główną placówką teatralną miasta jest Regionalny Teatr Dramatyczny. W mieście działa też kilka placówek muzealnych, w tym Muzeum Historii Mohylewa i Mohylewskie Muzeum Sztuki.

Od 2006 roku w Mohylewie funkcjonuje Dom Polski, będący główną polską kresową placówką obwodu mohylewskiego. W przeszłości w mieście funkcjonowały Polskie Towarzystwo Oświaty i Dobroczynności oraz Rada Polska Ziemi Mohylewskiej.

Oświata i nauka[edytuj | edytuj kod]

Uczelnie:

Sport[edytuj | edytuj kod]

Ludzie związani z Mohylewem[edytuj | edytuj kod]

Centrum miasta

Z Mohylewa pochodzili polscy dziadkowie Wayne’a Gretzky’ego.

Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]

Budynek administracji obwodu

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Численность населения на 1 января 2020 г. и среднегодовая численность населения за 2019 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и посёлков городского типа. [online], www.belstat.gov.by [dostęp 2020-10-17].
  2. ↑ Henryk Łowmiański, Handel Mohylewa w XVI wieku, [w:] tenże, Studia nad dziejami Wielkiego Księstwa Litewskiego, Poznań 1983, s. 512.
  3. ↑ V. I. Meleśko, Mogilev v XVI-seredine XVII v., Mińsk 1988, s. 20.
  4. ↑ V. A. Ćanturija, Istoria architektury Belorussii, Mińsk 1985, s. 46; T. Ćernjauskaja, Architektura Mogileva, Mińsk 1973, s. 7–11; E.D. Kvetnickaja, Architektura Belorussii XVII v., w: Vseobśćaja istoria architektury, t. VI cz. III, Moskva 1968, s. 473–474.
  5. ↑ Mironowicz A.: Diecezja białoruska w XVII i XVIII wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2008, s. 262–263. ISBN 978-83-7431-150-2.
  6. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 93.
  7. ↑ W kręgu polityki i spraw wojskowych. Wobec rewolucji 1917 roku. W: Między nadzieją…. s. 117.
  8. ↑ Анна Камінскі, Месцы паМяці ахвяраў камунізму ў Беларусі [online], 2011 (biał.).
  9. ↑ Пад Магілёвам адшукалі месца, дзе расстрэльвалі ў гады сталінскага тэрору [online], Радыё Свабода [dostęp 2021-01-11] (biał.).
  10. ↑ Краязнаўца адкрыў ля Магілёва месца расстрэлу часоў сталінскага тэрору [online], belsat.eu [dostęp 2021-01-11] (biał.).
  11. ↑ Chapter 3: The Fate of the Mogilev Jews during the Holocaust [online], www.yadvashem.org [dostęp 2021-12-26] (ang.).
  12. ↑ Chapter 4: Mogilev and the Final Solution [online], www.yadvashem.org [dostęp 2021-12-26] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Stolice rejonów obwodu mohylewskiego

Herb obwodu mohylewskiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mohylew&oldid=71311056”