Witebsk

Szablon:Miasto zagranica infobox Witebsk (biał. Віцебск, ros. Витебск) – miasto położone w północno-wschodniej części Białorusi, nad rzeką Dźwiną.

Od lewej cerkiew Zmartwychwstania, wieża ratuszowa, kościół św. Antoniego, Napoleon Orda

Kościół farny ŚŚ. Piotra i Pawła, 1798-1804, aut. Józef Peszka

Widok Witebska, 1798-1804, J.Peszka

Kościół unicki Zaśnięcia NMP, św. Józefata, J.Peszka, 1798-1804

kościół unicki Zmartwychwstania Pańskiego (z prawej), kościół Bernardynów św. Antoniego (z lewej), w oddali kościół Jezuitów, 1798-1804, J.Peszka

Most przez Wićbę, 1798-1804, J. Peszka

Kościoły katolickie w Witebsku w 1884 r.

Kościół św. Antoniego

Cerkiew unicka śś. Piotra i Pawła

Liczba mieszkańców: 348,8 tys. (dane z 2010 r.)

Historia

Witebsk wzmiankowany był po raz pierwszy w 1021, przez długi czas pozostawał ośrodkiem handlowym przy szlaku znad Morza Bałtyckiego do Konstantynopola. Od końca X wieku wchodził w skład Księstwa Połockiego. W II poł. XII wieku w wyniku podziałów dynastycznych powstało Księstwo Witebskie jako uposażenie księcia Dawida Rościsławicza. Prawdopodobnie już w połowie XIII w. znalazło się przejściowo we władaniu książąt litewskich. W 1320 włączony został do Wielkiego Księstwa Litewskiego gdy zmarł ostatni książę Jarosław Wasilkowicz, którego córka Maria została wydana za wielkiego księcia litewskiego Olgierda. Księstwo stało się dla Olgierda, po śmierci Giedymina, oparciem w walce z braćmi o władzę nad Wielkim Księstwem Litewskim. Po odniesionym wspólnie z Kiejstutem zwycięstwie, Olgierd zlikwidował w latach 40. XIV w. Księstwo Witebskie i włączył je do Litwy i od tej pory ziemia witebska zarządzana była przy pomocy namiestników książęcych. W 1494 roku król Aleksander Jagiellończyk nadał tutejszej farze przywilej nadający dziesięcinę. Król Aleksander wyznaczył też w 1503 roku Witebsk na stolicę województwa witebskiego oraz nadał miastu swobodę wyznania i prawo wyboru wojewody wedle starego obyczaju, kogo Witebszczanie zapragną. W 1563 r. został przejściowo zajęty przez Moskwę. Za panowania króla Stefana Batorego rozbudowano zamek. Witebsk w tym czasie staje się siedzibą sejmików i sądów ziemskich. W 1597 Witebsk otrzymał od króla Zygmunta III Wazy prawa miejskie i herb z wyobrażeniem św. Weroniki na błękitnym polu z czerwonym mieczem. W 1602 roku mieszczanie obronili miasto z zamkiem i pojmali atakujących kozaków Dubiny. W 1605 roku 500 mieszczan walczyło w Inflantach pod Felinem za co ich dowódca został przez sejm za odwagę i męstwo nagrodzony w 1607 r. szlachectwem, herbem Farensbach i nazwiskiem Feliński. W 1614 roku wielki pożar spustoszył miasto i drewnianą farę. W 1623 prawosławni mieszkańcy zamordowali unickiego arcybiskupa połockiego Jozafata Kuncewicza. Podczas wojny z Rosją w latach 1654-67 miasto znajdowało się pod okupacją moskiewską zakończoną Rozejmem andruszowskim W 1708 r. miasto zostało spalone przez 500 Kozaków i Kałmuków pod dowództwem kapitana Sołowjewa podczas wojny północnej. 3 maja 1733 roku pożar niszczy miasto. Po I rozbiorze Polski włączony został do Rosji, a miasto włączono do nowo powstałej archidiecezji mohylewskiej. Od 1796 był stolicą guberni.

W 1812 pod Witebskiem wojska rosyjskie stoczyły bitwę z wojskami Napoleona I. W 1832 po Powstaniu listopadowym wyrzucono z miasta bernardynów. 20 kwietnia (3 maja) 1917 roku po raz pierwszy mieszkańcy miasta zorganizowali obchody rocznicy przyjęcia Konstytucji 3 maja.

W latach 1924–1991 Witebsk znajdował się w Białoruskiej SRR. Podczas II wojny światowej, w latach 1941–1944 okupowany przez wojska niemieckie, był rejonem zaciętych walk radziecko-niemieckich i został niemal całkowicie zniszczony, a miejscowi Żydzi wymordowani.

Witebsk jest jednym z największych ośrodków gospodarczych Białorusi. Znajdują się tu zakłady przemysłu włókienniczego (dziewiarskiego i jedwabniczego, ponadto produkcja dywanów), odzieżowego, maszynowego, elektrotechnicznego, metalowego, chemicznego, drzewnego, materiałów budowlanych, spożywczego. Wybudowano jeden z głównych węzłów kolejowych, w Witebsku znajduje się również pięć szkół wyższych.

W latach 1988 i 1990 w Witebsku odbywał się Festiwal Piosenki Polskiej, jako przeciwwaga dla Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze. Został on następnie zamieniony na odbywający się dorocznie od 1992 Festiwal "Słowiański Bazar" na którym występują głównie wykonawcy z byłego ZSRR, ale także debiutanci z innych krajów. W 1994 miała tu swój pierwszy występ zagraniczny polska piosenkarka Anna Maria Jopek.

Zabytki

• Ratusz (1775) – barokowo-klasycystyczny, wielokrotnie przebudowywany. Obecnie w budynku muzeum krajoznawcze założone w 1918
• Pałac Gubernatora (Pałac Kudzimowiczów) w stylu klasycystycznym - zbudowany przed 1772 rokiem przez ziemian Kudzimowiczów na skarpie nad Dźwiną. W 1806 roku został zakupiony na siedzibę rosyjskiego gubernatora. W 1811 roku architekt F. Sankowski dobudował nowy korpus z reprezentacyjną sala i kaplicą. W 1812 roku pałac stanowił sztab i kwaterę cesarza Napoleona. Po zniszczeniach wojennych został odbudowany i obecnie mieści urzędy.
• Katedra św. Barbary z XIX w. – zbudowany w 1785 jako cmentarny, przebudowany w 1884 w stylu neoromańskim, zamknięty w latach 30. XX wieku, częściowo zniszczony w czasie II wojny światowej, w 1990 zwrócony wiernym. Obok kościoła kaplica z 1800 roku.
• Cerkiew bazylianów pw. Zaśnięcia NMP (Sobór Uspienski). Powstała w latach 1715-43 według projektu arch. Józefa Fontany (1716-ok.1773). Została zniszczona podczas II wojny światowej. Odbudowana od fundamentów w 2009 roku.
• Cerkiew bazylianów pw. Zmartwychwstania Pańskiego fundowany w 1690 r, przez podkomorzego witebskiego Adama Franciszka Kisiela na miejscu zabójstwa św. Jozafata Kuncewicza. Kościół został wysadzony w powietrze przez bolszewików w 1936 roku i odbudowany w 2008 roku. Zachowały się dwa budynki klasztorne z 1775. W jednym z nich mieści się obecnie technikum, w drugim muzeum krajoznawcze.
• Cerkiew Zwiastowania N.M.P., poddana w XX wieku rekonstrukcji w stylu "staroruskim".
• Cerkiew prawosławna pw. MB Kazańskiej, wczesnoklasycystyczna z 1760 wybudowana jako cerkiew klasztorna Monastyru Markowego (istniejącego w Witebsku od XV w.) oraz przybudowana do niej cerkiew św. Mitriofana w 1847.
• miejsce po zamku zniszczonym w XVII w. – ulica Zamkowa, obok Pałacu Gubernatora
• Dom Marca Chagalla (w pobliżu dworca) – po remoncie w 1997 r. otwarto w nim Muzeum Chagalla, ekspozycja to wnętrze sklepu kolonialnego jego matki, pracownia artysty, pokoje mieszkalne i kuchnia
• Synagoga na Zadźwiniu w Witebsku (w ruinie) z XIX wieku.

Zabytki nieistniejące:

• Fara pw. ŚŚ. Piotra i Pawła z lat 1754-1762, proj. Józef Fontana (1716-ok.1772). Trójnawowa hala na planie prostokąta z dwuwieżową fasadą.
• Kościół Bernardynów św. Antoniego Padewskiego z klasztorem
• Kościół Jezuitów św. Józefa (później sobór św. Mikołaja) z klasztorem. Zburzony w 1957 roku.
• Kościół Dominikanów św. Michała Archanioła z 1763 r.
• Kościół Pijarów (po Powstaniu listopadowym przekazany luteranom) i klasztor
• Cerkiew śś. Piotra i Pawła z 1780 roku w stylu barokowym
• Kaplica Mariawitek
• Kaplica św. Krzyża
• Kościół Trynitarzy
• Kaplica rodziny Ślepściów
• Synagoga Chóralna w Witebsku
• Synagoga Chłodna w Witebsku

Ludzie związani z Witebskiem

• Władysław Blin (ur.1954) - polski rzymskokatolicki biskup witebski
• Tadeusz Brzozowski (generał jezuitów) - polski jezuita, dziewiętnasty z kolei generał zakonu jezuitów
• Marc Chagall - rosyjski malarz i grafik żydowskiego pochodzenia, przedstawiciel kubizmu i internacjonalizmu w malarstwie
• Władysław Marian Jakowicki - polski profesor, podpułkownik lekarz Wojska Polskiego, oficer I Brygady Legionów Polskich
• Kazimierz Malewicz - malarz i teoretyk sztuki, prowadził działalność pedagogiczną i artystyczną w Witebsku (grupa Unowis)
• Franciszek Dionizy Kniaźnin - polski pisarz oświecenia
• Adam Sławoczyński - generał dywizji Wojska Polskiego
• Piotr Szymanowski - polski generał
• Bronisław Kaminski
• Kategoria:Kasztelanowie witebscy
• Kategoria:Wojewodowie witebscy

Zobacz też

• Centralny sportkompleks w Witebsku

Bibliografia

• Shishanov V.A. Vitebsk Museum of Modern Art: a history of creation and a collection. 1918-1941. - Minsk: Medisont, 2007. - 144 p.[1] [2]
• Любезный мне город Витебск… Мемуары и документы. Конец XVIII — начало XIX в. / Вступ. ст., науч., коммент., сост., публ. В. А. Шишанова. Мн.: Асобны Дах, 2005. 40 с.[3]
• Шишанов В. 974, 947 или 914? // Витебский проспект. 2005. №45. 10 нояб. С.3.[4]
• Изобразительное искусство Витебска 1918 - 1923 гг. в местной периодической печати : библиограф. указ. и тексты публ. / сост. В. А. Шишанов. - Минск : Медисонт,2010. - 264 с.[5]
• Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.

Linki zewnętrzne

• vitebsk.by
• Radzima.org
• Энциклопедия города Витебска (ros.)
• Official site of Vitebsk regional museum of local lore