Bieszenkowicze

Bieszenkowicze

Бешанко́вічы

Cerkiew Św. Proroka Eljasza
herb rejonu bieszenkowickiego↗ Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	witebski
Wysokość	142 m n.p.m.
Populacja (2010) • liczba ludności	7300
Nr kierunkowy	+375 2131
Kod pocztowy	211350
Położenie na mapie obwodu witebskiego Bieszenkowicze
Położenie na mapie Białorusi Bieszenkowicze
55°02′N 29°27′E

Bieszenkowicze (biał. Бешанко́вічы) – osiedle typu miejskiego na Białorusi, w obwodzie witebskim, centrum administracyjne rejonu bieszenkowickiego, położone 51 km na zachód od Witebska. 7,3 tys. mieszkańców (2010).

Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w hrabstwie bieszenkowickim w województwie połockim.

Etymologia nazwy

Jak przypuszczają badacze toponimii, Bieszenkowicze wzięły swą nazwę od słowa bieszeń – mocny nurt na środku rzeki.

Zabudowa

W 1969 i 1979 opracowano generalne plany rozwoju osiedla. Bieszenkowicze rozwijają się przeważnie w kierunku południowo-zachodnim. Centrum zabudowane jest piętrowymi i 2-piętrowymi domami mieszkalnymi. Rozwija się budownictwo domów jednorodzinnych.

Część przemysłowa znajduje się w częściach: południowo-wschodniej i północno-zachodniej.

Edukacja, kultura, media

W osiedlu znajdują się 2 szkoły ogólnokształcące, sportowa i muzyczna. Działają też: muzeum historyczno-krajoznawcze, „Dom Myśliwego”, dom kultury, dom rzemiosła i biblioteka. Wydawana jest regionalna gazeta „Zara”.

Gospodarka

Osiedle znane z tradycyjnych wyrobów garncarskich, tzw. „bieszenkowickiej ceramiki”. Ponadto występuje przemysł lekki i spożywczy, produkcja materiałów budowlanych.

• AAT Bieszenkowickie zakłady lniane (ААТ Бешанковіцкі льнозавод»)
• KUWP „Bieszenkowickie zakłady rymarskie (КУВП «Бешанковіцкая рымарская фабрыка»)
• Bieszenkowickie zakłady wyrobów artystycznych (РУП «Бешанковіцкая фабрыка мастацкіх вырабаў»)
• Mleczarnia
• Fabryka materiałów budowlanych

Zabytki

• Katolicka kaplica cmentarna (kon. XIX w.)
• Cmentarz chrześcijański
• Cmentarz żydowski
• Zespół pałacowo-parkowy Chreptowiczów (XVIII w.)
• Cerkiew św. Proroka Eljasza (1870)
• Wały żołnierzy Napoleona Bonaparte z 1812 roku po północnej stronie rzeki
• Dąb Napoleona (30 m wysokości, 2 m średnicy), pod którym cesarz miał pozować do portretu Albrechtowi Adamowi. W 2010 r. zostały obcięte gałęzie i po drzewie pozostał 6 metrowy pień

Zabytki zniszczone

• Kościół Św. Kazimierza i Rafała (1650, 1785, 1876)
• Cerkiew unicka
• Synagoga

Historia

• 1447 lub 1460: pierwsze wzmianki w źródłach pisanych
• pocz. XVI w.: wieś w województwie połockim Wielkiego Księstwa Litewskiego, własność Druckich-Sokolińskich
• 1552: Bieszenkowicze liczą 34 dwory
• 1605: sprzedane szlacheckiemu rodowi Jezierskich
• 1615: przechodzą na własność marszałka orszańskiego M. Odrowąża
• 1630: kupione przez wojewodę wileńskiego Lwa Sapiehę, po czym zaczynają szybko się rozwijać
• 1634: otrzymują prawo magdeburskie; odbywają się tu 2 kiermasze na rok, na które przyjeżdża regularnie 4-5 tys. ludzi, nie tylko z terenów Rzeczypospolitej, ale i z Europy Zachodniej i Rosji

Kościół Św. Kazimierza i Rafała, 1650

• 1650: Kazimierz Leon Sapieha buduje kościół katolicki Św. Kazimierza i Rafała
• kon. XVІІ w.: własność Ogińskich; szybki wzrost, budowa kamienic
• 1708: w czasie wojny północnej w Bieszenkowiczach stacjonują wojska rosyjskie, trzykrotnie bywa car Piotr I
• poł. XVІІІ w.: miasto z ok. 1,5 tys. dworów, 5-6 tys. mieszkańców
• 1770-te: M. K. Ogiński buduje w Bieszenkowiczach pałac, zakłada park z szeregiem egzotycznych roślin, stawami, budynkami gospodarczymi
• 1772: w wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej zadźwińska część miasta z 500 dworami trafia do Imperium Rosyjskiego
• 1783: Ogiński oddaje w podarunku miasto I. L. Chraptowiczowi
• 1793: w wyniku II rozbioru do Imperium Rosyjskiego trafia pozostała część miasta (w 1785 znajdowało się tam 1750 dworców)
• kon. XVІІІ w.: status Bieszankowicz obniżony do rangi osiedla typu miejskiego w składzie powiatu lepelskiego; ponad jedna czwarta mieszczan zajmuje się wyłącznie gospodarką wiejską
• 11 lipca 1812: zajęte przez wojska francuskie; kilka dni mieści się tu sztab Napoleona

Cerkiew unicka na przedmieściach, 1812

• 20 października 1812: ponownie zajęte przez armię rosyjską; miejscowość silnie zburzona
• wrzesień 1821: na przegląd gwardii rosyjskiej przyjeżdża car Aleksander I
• 1868: 392 budynki, szkoła ludowa, dwa zakłady garbarskie, przedsiębiorstwo piwowarskie, 115 sklepów
• poł. XІХ w.: wybrukowano główne ulice
• 1881: po Dźwinie z Ułły do Witebska regularnie przybywał statek parowy, od 1892 – 4 statki parowe
• 1897: według spisu powszechnego w miejscowości znajduje się 4423 mieszkańców, 1099 budynków, oddział poczty, telegraf, szkoła cerkiewno-parafialna, 3 szkoły ludowe, 127 sklepów i szpital
• pocz. XХ w.: 7 budynków murowanych i 1243 drewniane. Bieszenkowicze stają się centrum włości. Są wówczas dużym skupiskiem Żydów, których liczba w 1900 wynosi 3182 osób. Encyklopedia Żydowska, wydana między 1901 i 1906 opisuje ludność miejscowości jako w 4/5 żydowską, wśród której jest 576 rzemieślników. Miejscowość posiada synagogę, wiele domów modlitwy, trzy towarzystwa dobroczynne i liczne szkoły religijne
• 1914: w czasie I wojny światowej, w czasie okupacji Białorusi przez wojska niemieckie miejscowość znajduje się w strefie przyfrontowej; przeniesiono do niej centrum administracyjne powiatu lepelskiego
• kwiecień—wrzesień 1918: centrum administracyjne powiatu bieszenkowickiego
• 1919–1924: po zajęciu terytorium Białoruskiej Republiki Ludowej przez wojska sowieckie, miejscowość znalazła się w składzie guberni witebskiej Rosyjskiej FSRR
• 1919–1923: w powiecie lepelskim
• 1923–1924: w powiecie boczejkowskim
• 1924–1930: włączone do Białoruskiej SRR, centrum rejonu Okręg witebski okręgu witebskiego
• 27 września 1938: osiedle typu miejskiego w obwodzie witebskim
• 6 lipca 1941: początek okupacji nazistowskiej; w Bieszenkowiczach i okolicach zostaje zabitych łącznie 10 276 osób, w tym cała ludność żydowska; miejscowość prawie całkowicie zniszczona
• 25 czerwca 1944: zajęte przez wojska radzieckie z 1 Frontu Nadbałtyckiego
• 20 stycznia 2006: flaga i herb oficjalnie ustanowione rozporządzeniem prezydenta Białorusi nr 36.

Demografia

Liczba ludności:

• 1868: 3205
• 1897: 4423
• 1939: 4300
• 1968: 4500
• 1969: 4700
• 1977: 5500
• 2004: 8200
• 2005: 8100
• 2006: 8000
• 2010:7300

Parafia rzymskokatolicka

Pierwszy drewniany kościół ufundował Kazimierz Leon Sapieha w 1650 r. Kolejne świątynie były wznoszone w 1785 r. oraz 1876 r. W latach 60. XX w. władze sowieckie zniszczyły kościół. Parafia została reaktywowana w 2000 r., a w latach 2011-2019 wybudowano nową świątynię pw. Apostołów Piotra i Pawła.

Transport

Węzeł dróg do Witebska, Szumilina, Lepla, Czaśników, Sienna. Przystań rzeczna na lewym brzegu Dźwiny. Połączenia autobusowe z Mińskiem i Witebskiem.

Znane osoby urodzone w Bieszenkowiczach

• Joachim Litawor Chreptowicz (1729—1812) – działacz społeczny i państwowy, filozof, publicysta, poeta

Bibliografia

• Bieszenkowicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 223 .
• Бешенковичи // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г.П. Пашков [и др.] ; под общ. ред. И.И. Пирожника. – Мн., 2007. – 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9. С. 45.
• Бешанковічы // Віцебшчына : назвы населеных пунктаў паводле легендаў і паданняў / склад. А.М. Ненадавец. – Мн., 2000. – С. 25—53.
• Бешанковічы // Князева, В. Падарожжа па Беларусі : гарады і гарадскія пасёлкі / В. Князева. – Мн., 2005. – С. 58–59.
• Бешанковічы // Рэспубліка Беларусь : вобласці і раёны : энцыклапедычны даведнік / аўт.-склад. Л.В. Календа. – Мн., 2004. – С. 110—112.
• Бешенковичи // Республика Беларусь : энциклопедия : в 6 т. / редкол. Г.П. Пашков [и др.]. – Мн., 2006. – Т. 2. – С. 381—382.
• Бешенковичи // Татаринов, Ю. Города Беларуси. Витебщина / Ю. Татаринов. – Мн., 2006. – С. 84—92.
• Крачкоўскі, А. Казіміру Ягелончыку абавязаны... / А. Крачкоўскі // Зара (Бешанковічы). – 2007. – 10 жн.
• Мишурный, А. Новая жизнь старого райцентра / А. Мишурный // Віцебскі рабочы. – 2006. – 9 снеж.
• Яковлев, П. Бешенковичи : памяти ушедших – во имя живущих / П. Яковлев ; записали К. Белоус, Ю. Бестовицкий // Рэспубліка. – 2004. – 8 чэрв.

Linki zewnętrzne

• Bieszenkowicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 223 .
• Bieszenkowicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 150 .
• Bieszenkowicze na Radzima.org
• Бешанковічы // Прыдзвінне. Гісторыя і сучаснасць(ros.)
• Zdjęcia na „Globusie Białorusi”
• Informacje o pałacu Chreptowiczów w Bieszenkowiczach. belvirtclub.narod.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-03-07)].(ros.)