Święciany: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne |
drobne redakcyjne |
||
Linia 27: | Linia 27: | ||
[[Plik:Svencionys Old Believers church.jpg|thumb|]] |
[[Plik:Svencionys Old Believers church.jpg|thumb|]] |
||
[[Plik:Svencionys Orthodox church.jpg|thumb|Cerkiew św. Trójcy]] |
[[Plik:Svencionys Orthodox church.jpg|thumb|Cerkiew św. Trójcy]] |
||
[[ |
[[Plik:Żwirko - tablica.JPG|thumb|Dom Franciszka Żwirko - tablica]] |
||
'''Święciany''' ([[język litewski|lit.]] ''Švenčionys'') – miasto rejonowe na [[Litwa|Litwie]], na [[Auksztota|Auksztocie]], położone ok. 60 km na północny wschód od [[Wilno|Wilna]]. Ludność: 5658 mieszkańców ([[2005]]). |
'''Święciany''' ([[język litewski|lit.]] ''Švenčionys'') – miasto rejonowe na [[Litwa|Litwie]], na [[Auksztota|Auksztocie]], położone ok. 60 km na północny wschód od [[Wilno|Wilna]]. Ludność: 5658 mieszkańców ([[2005]]). |
||
Wersja z 09:30, 7 lip 2015
Kościół w Święcianach | |||
| |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Okręg | |||
Burmistrz |
Zigmas Garla | ||
Powierzchnia |
6,13 km² | ||
Populacja (2005) • liczba ludności • gęstość |
| ||
Nr kierunkowy |
387 | ||
Kod pocztowy |
LT-18116 | ||
Położenie na mapie Litwy Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:airport} | |||
Strona internetowa |
Święciany (lit. Švenčionys) – miasto rejonowe na Litwie, na Auksztocie, położone ok. 60 km na północny wschód od Wilna. Ludność: 5658 mieszkańców (2005).
Demografia
Historia
Święciany są jednym z najstarszych miast na Litwie. Były one dogodnie położone na trakcie z Wilna do Połocka i Witebska. W XV w. znajdował się tam dwór księcia litewskiego Witolda. Był on również fundatorem pierwszego kościoła. Zasługą Witolda było również sprowadzenie do miasta Tatarów. Już w 1486 Święciany posiadały prawa miejskie.
Lata świetności miasto przeżywało w XV i XVI w. Od 1565 miasto było siedzibą sądu ziemskiego. W 1633 przybyli franciszkanie i na przedmieściach zbudowali swój kościół. Zakonników usunięto w ramach carskich represji po powstaniu listopadowym.
W 1812 podczas marszu na Moskwę, miasto odwiedził Napoleon i przyjął tam defiladę wojsk.
Podczas powstania listopadowego Święciany były głównym punktem oporu na Litwie. 20 kwietnia 1831 powołano tam Tymczasowy Rząd Polski na Litwie z hrabią Edwardem Mostowskim na czele. W 1839 po synodzie połockim w Święcianach powstała jedna z pierwszych parafii prawosławnych po zniesieniu unii brzeskiej. W 1898 na koszt państwa rosyjskiego w miejscowości wzniesiono cerkiew Świętej Trójcy. Parafia prawosławna liczyła w 1913 709 wiernych[1].
W 1919 miasto powróciło do Polski. Za II RP siedziba wiejskiej gminy Święciany. 20 października 1933 do miasta włączono zaścianek Ligumy (nazwa miejscowa: Podligumy) z gminy wiejskiej Święciany[2]. 10 marca 1924 roku honorowym obywatelem miasta został Józef Piłsudski.
Po zajęciu przez Armię Czerwoną miasto zostało wcielone do Białoruskiej SRR i poddane surowym represjom. Większość Polaków działających politycznie i bogatych właścicieli ziemskich zostało wywiezionych w głąb ZSRR. Po włączeniu Litwy w skład ZSRR w 1940 miasto z rejonem zostało przekazane Litewskiej SRR. Po wkroczeniu Niemców w 1941, represje dotknęły Żydów, którzy przed wojną stanowili ponad połowę mieszkańców miasta. Hitlerowcy zamordowali ponad 4 tys. Żydów. 19 i 20 maja 1942 roku niemieckie i litewskie formacje policyjne dokonały zbrodni na ludności polskiej, mordując około 400 Polaków.
- Osobny artykuł:
W pobliżu Święcian (w Zułowie) urodził się Józef Piłsudski, a w podświęciańskich Łygnianach Ignacy Oziewicz. Miasto jest miejscem urodzenia m.in. asa polskiego lotnictwa – Franciszka Żwirki, generałów Wojska II RP: Rudolfa Niemiry i Wiktora Thomée. W latach 20. posłem na Sejm ze Święcian był Stanisław Cat-Mackiewicz.
Aktualnie Polacy stanowią ok. 27,4% mieszkańców rejonu święciańskiego.
W październiku 2011 roku na cmentarzu w Święcianach zniszczono 50 grobów polskich legionistów. Nacjonaliści zamazali krzyże i tablice pamiątkowe na grobach farbą, oraz namalowali na nich swastyki[3].
Zabytki
- Kościół Wszystkich Świętych
- Cerkiew drewniana
- Cmentarz katolicki z grobami 50 polskich legionistów
- Pałac Mostowskich na przedmieściu Cerkliszki - pałac zbudował hr. Edward Mostowski w l. 1823 - 1830. Budowla piętrowa na planie prostokąta, podpiwniczona. Front zdobi sześciokolumnowy portyk. We wnętrzu zachowały się stiukowe plafony i gzymsy oraz drewniane parkiety. Przed pałacem znajduje się duży owalny gazon. Z dawnych zabudowań gospodarczych przetrwały wzniesione z kamienia polnego lodownia na planie koła, kryta gontem i zwieńczona wieżyczką oraz kuźnia - z kolumnowym portykiem wgłębnym. Na teren rezydencji wiedzie aleja klonowo-wiązowa. Za pałacem rozciąga się park o pow. 34,5 ha założony ok. 1830 r., z kilkoma stawami oraz grodziskiem zwanym Górą Perkuna[4].
- Dom urodzenia polskiego pilota Franciszka Żwirko, ul. Partyzantów 7
- Cmentarz tatarski (mizar)
- Cerkiew św. Trójcy z XIX wieku
Ludzie związani ze Święcianami
- Aleksander Adamowicz – polski polityk, rolnik, poseł na Sejm II RP
- Icchak Arad - dyrektor Jad Waszem
- Władysław Arcimowicz – polski poeta i badacz spuścizny Cypriana Kamila Norwida, doktor
- Andrzej Czechowicz – polski agent wywiadu PRL
- Rudolf Niemira – polski dowódca wojskowy, generał brygady Wojska Polskiego
- Konstantas Ramelis – litewski prawnik, pedagog i polityk
- Wiktor Thommée – polski dowódca wojskowy, generał brygady Wojska Polskiego
- Zita Užlytė – litewska nauczycielka
- Romuald Jakub Weksler-Waszkinel – polski ksiądz katolicki i filozof, doktor filozofii, pracownik naukowy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- Franciszek Żwirko – polski pilot sportowy, porucznik pilot Wojska Polskiego
Miasta partnerskie
- ↑ G. Szlewis, Православные храмы Литвы, Свято-Духов Монастыр, Vilnius 2006, ISBN 9986-559-62-6, s.480
- ↑ Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 587
- ↑ Światełko dla Strażników Kresów
- ↑ Jolanta Kucharska. Ilustrowany przewodnik po zabytkach na Wileńszczyźnie i Żmudzi. Burchard Edition.2004
Linki zewnętrzne
- – Opis Święcian i okolic
- Święciany, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 682 .