Zamek w Bytowie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Bibliografia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
ilustracja |
||
Linia 52: | Linia 52: | ||
<center><gallery> |
<center><gallery> |
||
Plik:Poland Bytow - castle.jpg|Gotycki „Dom Zakonny” |
Plik:Poland Bytow - castle.jpg|Gotycki „Dom Zakonny” |
||
Plik:Zamek w Bytowie |
Plik:Zamek w Bytowie część p.jpg|„Dom Książęcy” z lat 1560-1570 |
||
Plik:Wewnętrzny dziedziniec zamku w Bytowie - IMG 4753.JPG|„Dom Wdów” z 1623 |
Plik:Wewnętrzny dziedziniec zamku w Bytowie - IMG 4753.JPG|„Dom Wdów” z 1623 |
||
Plik:Zamek w Bytowie – brama wjazdowa.JPG|Brama wjazdowa, strona zewnętrzna |
Plik:Zamek w Bytowie – brama wjazdowa.JPG|Brama wjazdowa, strona zewnętrzna |
||
Linia 58: | Linia 58: | ||
Plik:Bytów MZK fragment ekspozycji bednarstwo ciesielstwo pl.jpg|Wnętrze „Domu Zakonnego” |
Plik:Bytów MZK fragment ekspozycji bednarstwo ciesielstwo pl.jpg|Wnętrze „Domu Zakonnego” |
||
Plik:Wieza zamku w Bytowie wnetrze.jpg|Wnętrze gotyckiej baszty |
Plik:Wieza zamku w Bytowie wnetrze.jpg|Wnętrze gotyckiej baszty |
||
Plik:Zdjęcie zamku.jpg| |
|||
</gallery></center> |
</gallery></center> |
||
Wersja z 17:43, 16 kwi 2019
nr rej. A-4 z 31 marca 1953 | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Adres |
ul. Zamkowa 2 |
Powierzchnia użytkowa |
3430 |
Rozpoczęcie budowy |
1390 |
Ukończenie budowy |
1406[1] |
Ważniejsze przebudowy |
druga połowa XVI wieku, 1623 |
Zniszczono |
połowa XVII wieku, XVIII wiek |
Odbudowano |
XVIII wiek, 1930–1939, 1957-1962, 1969-1990 |
Położenie na mapie Bytowa | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego | |
Położenie na mapie powiatu bytowskiego | |
Położenie na mapie gminy Bytów | |
54°10′07,205″N 17°29′30,588″E/54,168668 17,491830 | |
Strona internetowa |
Zamek w Bytowie – gotycki zamek krzyżacki z XIV i XV wieku będący początkowo siedzibą prokuratora krzyżackiego, a następnie własność książąt pomorskich. Zamek znajduje się w Bytowie (województwo pomorskie).
Historia
Zamek krzyżacki
W pierwszej połowie XIV wieku zakon krzyżacki nabył ziemię bytowską. W 1390 roku Krzyżacy zaczęli budować w Bytowie murowany zamek, na wzniesieniu w południowo-wschodniej części miasta. Znajdował się on na zachodnim krańcu państwa zakonu krzyżackiego. Wykonano prace ziemne, a do 1396 roku gromadzono materiały budowlane. Właściwe prace budowlane przeprowadzono w latach 1398–1406 pod kierunkiem Mikołaja Fellensteina. Kilka kolejnych lat trwały prace wykończeniowe. Zamek wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 49×70 metrów z kamieni eratycznych i cegły. W narożach powstały 3 okrągłe baszty (Młyńska, Różana oraz Polna) i jedna kwadratowa wieża (Prochowa[2]) od północy. Przy skrzydle północno-zachodnim postawiono trzypiętrowy, podpiwniczony dom mieszkalny („Dom Zakonny”) o wymiarach 13 x 39 metrów[3]. W budynku tym znajdowały się najważniejsze pomieszczenia, takie jak refektarz, kaplica i mieszkanie prokuratora. Na najwyższej kondygnacji mieściły się magazyny.
Przy skrzydle południowo-zachodnim zbudowano piętrową kuchnię z magazynem żywności. W jej sąsiedztwie znajdowała się studnia. Brama wjazdowa została wzniesiona od strony północno-wschodniej. Przed bramą wjazdową wykopano fosę, nad którą przerzucono most zwodzony. W narożnikach skrzydeł znajdowały się potężne baszty i wieża. Warownia pozwalała zastosować do obrony broń palną, co było ówcześnie novum. W zamku na stałe przebywało od kilku do kilkunastu rycerzy zakonnych wraz z giermkami i knechtami. Pełna załoga zamku składała się z kilkudziesięciu osób.
W 1410 roku zamek został opanowany przez wojska Władysława Jagiełły, lecz zwrócono go Krzyżakom po I pokoju toruńskim (1411).
Zamek książąt pomorskich
- Osobny artykuł:
Podczas wojny trzynastoletniej (1454–1466) zamek ponownie opanowały wojska polskie, po czym król Kazimierz Jagiellończyk oddał go w 1466 roku w lenno księciu pomorskiemu Erykowi II. W 1500 roku otoczono warownię ziemnymi fortyfikacjami i bastejami mogącymi prowadzić ostrzał artyleryjski. W drugiej połowie XVI wieku zamek wszedł w posiadanie książąt pomorskich z dynastii Gryfitów, którzy w latach 1560–1570 wybudowali przy skrzydle południowo-wschodnim renesansowy „Dom Książęcy”. W XVII wieku w domu średniowiecznym umieszczono piekarnię i browar. Przy kurtynie północno-wschodniej w roku 1623 zbudowano nowy budynek zwany „Domem Wdów”. Nowe domy, podobnie jak „Dom Zakonny”, wykorzystywały mury obwodowe zamku. Niewielkie zniszczenia przyniosła warowni wojna trzydziestoletnia (1618–1648). W 1637 roku po bezpotomnej śmierci Bogusława XIV, ostatniego księcia zachodniopomorskiego, zamek wraz z resztą ziemi bytowsko-lęborskiej został włączony do Królestwa Polskiego. Od tego czasu pełnił funkcję siedziby starosty królewskiego.
W czasie wojny polsko-szwedzkiej (1655–1660) zburzona została Wieża Prochowa[4], a zamek spłonął i pozostały tylko mury zewnętrzne. W 1657 roku na mocy traktatów welawsko-bydgoskich zamek został przejęty przez Brandenburgię (od 1701 Królestwo Prus), mimo że formalnie było to lenno Polski. Po zniszczeniach częściowo został odbudowany przez elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma I (pierwsza połowa XVIII wieku). W 1681 roku dobudowano przy północno-wschodnim murze (między bramą wjazdową a „Domem Książęcym”) budynek na potrzeby urzędu podatkowego i sądu. W XVIII wieku rozebrana została Kancelaria Książęca i Wieża Bramna, a most nad fosą zastąpiono groblą. Wykonano niwelację ziemnych wałów i bastionów. W XIX wieku umieszczono w zamku sąd i pruskie więzienie. Pierwsze prace konserwatorskie przeprowadzono w latach 1930–1939. Odbudowano wówczas od podstaw Wieżę Prochową, przebudowano Wieżę Bramną, zrekonstruowano sklepienia w „Domu Zakonnym” oraz przeprowadzono remont „Domu Książęcego” i „Domu Wdów”. Po zakończeniu II Wojny światowej w 1945 mieściło się tu więzienie (obóz przejściowy) NKWD, w którym przetrzymywano mieszkańców okolicy[5]. Ostatecznie zamek odbudowano z przerwami w latach 1957–1962 i 1969–1990, umieszczając w nim Muzeum Zachodniokaszubskie (w „Domu Zakonnym”) oraz hotel z restauracją (w „Domu Książęcym”) i bibliotekę (w „Domu Wdów”)[6]. W 1994 roku wybuchł pożar w Wieży Prochowej[7].
-
Gotycki „Dom Zakonny”
-
„Dom Książęcy” z lat 1560-1570
-
„Dom Wdów” z 1623
-
Brama wjazdowa, strona zewnętrzna
-
Zamurowane wykusze latrynowe „Domu Zakonnego”
-
Wnętrze „Domu Zakonnego”
-
Wnętrze gotyckiej baszty
Przypisy
- ↑ Historia zamku. [dostęp 3 marca 2013].
- ↑ Zamek. old.bytow.com.pl.
- ↑ http://www.radacki.de/resources/MATERIALY+ZACHODNIOPOMORSKIE+$28Radacki$29.pdf
- ↑ Zamek w Bytowie. e-kaszuby.pl.
- ↑ Benedykt Reszka: Czas zła. Gdańsk: Oficyna Czec, 2001. ISBN 83-87408-45-X.
- ↑ Rys historyczny zamku. [dostęp 3 marca 2013].
- ↑ Historia. strazbytow.powiat.pl.
Bibliografia
- Polskiezabytki.pl – Bytów. [dostęp 2014-02-07]. (pol.).
- Domańska Hanna, Zamek w Bytowie na tle architektury obronnej zakonu krzyżackiego z przełomu XIV i XV wieku, [w:] Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 13 (1978), s. 151–162
- Domańska Hanna, Z badań nad problemem przystosowania zamków Pomorza Wschodniego do broni palnej w latach 1390-1520 [w:] Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. XXII (4/1976), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1976
- Kopydłowski Janusz, Zamek bytowski, Muzeum Zachodnio-Kaszubskie w Bytowie, Bytów 2001, ISBN 83-912636-3-0
- Radacki Zbigniew, Zamki książęce Księstwa Zachodnio-Pomorskiego [w:] "Sztuka Pomorza Zachodniego" pod redakcją Zygmunta Świechowskiego, PWN, Warszawa 1973
- Haftka Mieczysław, Zamki krzyżackie w Polsce - szkice z dziejów, Wydawnictwo CONSORT i Muzeum Zamkowe w Malborku, 1999, ISBN 83-86-206-27-6
- Torbus Tomasz, Zamki konwentualne w państwie krzyżackim w Prusach, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 2014, ISBN 978-8-3745-3134-4