Ulica Podgórze w Sanoku

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
ulica Podgórze
ulica Andrzeja Potockiego
ulica Ludwika Waryńskiego
Śródmieście
Ilustracja
Początek ulicy Podgórze u zbiegu z ulicą Jagiellońską (2016)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Sanok

Przebieg
0m ul. Jagiellońska (w prawo i w lewo), ul. Ignacego Daszyńskiego (prosto)
20m Schody Balowskie
300m Schody Serpentyny
330m Schody Franciszkańskie
330m Schody Zamkowe
470m Al. Wojska Polskiego
550m ul. Królowej Bony
Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Podgórze”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „ulica Podgórze”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Podgórze”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Podgórze”
Ziemia49°33′33,3″N 22°12′26,7″E/49,559250 22,207417
Multimedia w Wikimedia Commons

Ulica Podgórze w Sanoku – ulica w dzielnicy Śródmieście miasta Sanoka.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Nazwa ulicy pochodzi od jej przebiegu – przebiega pod górą (tj. położonym na wzniesieniu centrum miasta)[1]. Ulica stanowi drogę powiatową, jest położona na obszarze dzielnicy Śródmieście[2], stanowiąc nad Potokiem Płowieckim jej wschodnią granicę z dzielnicą Błonie. Bieg ulicy rozpoczyna się u zbiegu z ulicą Jagiellońską w kierunku północnym i kończy się u zbiegu z ulicą Królowej Bony.

W okresie zaboru austriackiego w ramach autonomii galicyjskiej ulica pierwotnie nazywała się Podgórze[3]. Tym niemniej w artykule prasowym z 1904 zwrócono uwagę, że w tradycji miejscowych mieszczan nazwa ulicy powinna brzmieć „Podgórz”, a nie tak jak podkrakowskie Podgórze[4]. Na początku XX wieku ulica zamieszkiwana przez urzędników i radnych miejskich[3] (m.in. Adam Pytel - 12[5], sędziowie Bolesław Gawiński, Józef Jaworski, Mieczysław Kotkowski[6], Michał Guzik - 30[5]). Przy ulicy zamieszkiwały rodziny: Vetulanich (Elżbieta Vetulaniowa, wdowa po zmarłym w 1906 Romanie, wraz z dziećmi; pod nr. konskr. 284)[7][8][9], Filipczaków (m.in. Bronisław Filipczak)[10], Jarów[11].

Na przełomie XIX/XX wieku ulica została uregulowana i połączona z traktem prowadzącym do Mrzygłodu[12]. W tym czasie komendant placu w Sanoku mjr (ppłk) Franz Mazour[13] obsadził lipami drogę pod placem św. Jana od mostku do drogi krajowej, jednak drzewa nie przetrwały dłuższego czasu[14]. Przed 1906 staraniem Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka ulica została obsadzona 82 kasztanami[15]. Ulica była zalewana przez powodzie, m.in. w kwietniu 1907[16][17] i w marcu 1908[18]. Od 1913 ulica nosiła imię zamordowanego namiestnika Andrzeja Potockiego, który 9 marca 1908[19], tj. miesiąc przed swoją tragiczną śmiercią (12 kwietnia 1908), odwiedził Sanok podczas trwającej powodzi i udzielił pomocy mieszkańcom[20].

Ulica pod jego patronatem istniała także w okresie II Rzeczypospolitej[21][22]. Podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej ulica funkcjonowała pod niemieckim adresem Potockistrasse[23][24][25]. W 1948 z inicjatywy radnego Kazimierza Granata ulica Andrzeja Potockiego została przemianowana na ulicę Ludwika Waryńskiego[26] i pod tą nazwą funkcjonowała w okresie PRL[27].

Rzymskokatoliccy mieszkańcy ulicy podlegają parafii Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Bożej Pocieszenia.

Zabudowa ulicy[edytuj | edytuj kod]

  • Kamienica pod numerem 1. W 1931 figurował pod numerem 1 Marian Wójcik[5]. W 1938 był przypisany do niej Izrael Brenik[28]. Budynek został wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015[29].
  • Kamienica pod numerem 2. Wybudował ją inż. Henryk Stoy[30]. W 1931 figurował pod numerem 2 Hersch Trachtmann[5]. Do 1939 zamieszkiwał w niej kpt. dr Karol Bachman[31][32]. Podczas okupacji niemieckiej w budynku pod numerem 2 działały: w 1940 Zollgrenzschutz, Bezirkzollkommisariat[23][24], w 1941 Forstinspektion (Inspekcja Leśna), Marmeladenfabrik und Pulpstation[24][25].
  • Budynek pod numerem 4. Przed 1939 funkcjonowała w nim hurtownia piwa żywieckiego; w 1931 pod tym adresem figurował Władysław Gołkowski[5], w placówce działał reprezentant tego browaru, Wojciech Dybczak[33][34][35]. Podczas okupacji niemieckiej w budynku urzędował Ludwik Steinmetz, przedstawiciel Brauerei Saybusch (Browar Żywiec)[23][24][25]. W 1945 w budynku pod numerem 4 była siedziba Powiatowego Związku Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”[36]. W 1946 koło Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Sanoku objęło we władanie przedstawicielstwo browaru przy ówczesnej ulicy Ludwika Waryńskiego[37]. od 26 lutego 1994 w budynku działał Klub Muzyczny „Rudera”[38][39].
  • Kamienica pod numerem 5. Budynek byłej ochronki żydowskiej pod numerem 5 został wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015[29].
  • Budynek pod numerem 7. W 1931 pod ówczesnym numerem 5 działała elektrownia gminy miasta Sanoka[5]. Podczas okupacji niemieckiej pod numerem 5 działała elektrownia miejska (Städtische Elektrizitätswerke)[25]. Jest to była siedziba oddziału Polskiego Związku Motorowego. Budynek wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015[29].
  • Przy ulicy Podgórze swoją siedzibę miała w przeszłości Państwowa Straż Pożarna. W latach 70. XX wieku pod numerem 9 ul. Ludwika Waryńskiego funkcjonowała Miejska Komenda Straży Pożarnej[40].
  • Nieruchomość pod numerem 8.
    • W przeszłości w tym miejscu istniał budynek wybudowany pod koniec XIX wieku, według projektu inż. Władysława Beksińskiego; stanowił siedzibę i budynek administracyjno-reprezentacyjny filii Arcyksiążęcego Browaru Żywiec; od 1945 do 1947 działała w nim fabryka lemoniady, pod koniec lat 40. Powiatowy Związki Gminnych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” (PZGS), później był w posiadaniu Browaru Leżajsk, funkcjonując jako punkt dystrybucji magazyn piwa, po czym przejęła go Powszechna Spółdzielnia Spożywców „Społem”, od której cały kompleks nabyło Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe „WiR”, zaś w pierwszej połowie 1996 budynek został rozebrany i przestał istnieć, mimo że od listopada 1995 wszczęto postępowanie celem wpisania obiektu do wojewódzkiego rejestru zabytków; w tej sprawie w 1997 trwał proces karny w sprawie zniszczenia zabytku, a oskarżonym był właściciel ww. przedsiębiorstwa[41][42].
    • Pod adresem ul. Podgórze 8 działa Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe „WiR”, której właścicielem jest Witold Raczkowski[43].
  • Dom pod numerem 61. W 1972 obiekt pod ówczesnym adresem ul. Ludwika Waryńskiego 61, stanowiący drewniany dom (tzw. „chata sanocka”), został włączony do uaktualnionego wówczas spisu rejestru zabytków Sanoka[44]. Budynek pod numerem 61 ulicy Podgórze został wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015[29].
  • Dom pod numerem 12.
  • Dom pod numerem 13.
  • Dom pod numerem 15.
  • Dom pod numerem 7. Budynek wpisany do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka, opublikowanego w 2015[29].
  • Dom pod numerem 22.
  • Dom pod numerem 23. Przy budynku kapliczka.
  • Państwowa Szkoła Muzyczna I i II st. im. Wandy Kossakowej pod numerem 25.

W przeszłości domy mieszkalne znajdowały się także po zachodniej stronie ulicy, na prawym brzegu Potoku Płowieckiego (później na tym obszarze zostały wzniesione bloki mieszkalne)[45][46]. Jeden z domów, pierwotnie stojący przy ulicy, został przeniesiony do Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku[47].

Od ulicy Podgórze odchodzą ku górze cztery ciągi schodów (wszystkie zostały odremontowane w 1977[48]). Poczynając od początku biegu ulicy są to:

Inne informacje:

Ponad skarpą przy ulicy Podgórze są umiejscowione kościół i klasztor Franciszkanów, plac św. Jana.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Józef Sulisz. Kilka zapisek z Sanoka. „Lud”. Tom 13, s. 39, 1907. 
  2. ↑ O dzielnicy. sanoksrodmiescie.pl. [dostęp 2015-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-16)].
  3. ↑ a b Kronika. Przeniesienia. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, nr 16 z 16 kwietnia 1911. 
  4. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 87, s. 3, 27 sierpnia 1905. 
  5. ↑ a b c d e f Akta miasta Sanoka. Wykaz ulic i mieszkań w mieście Sanoku 1931 r. (zespół 135, sygn. 503). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 18-20.
  6. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 42.
  7. ↑ Powódź. „Gazeta Sanocka”. Nr 216, s. 3-4, 8 marca 1908. 
  8. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1908/1909 (zespół 7, sygn. 48). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 178, 520.
  9. ↑ Kronika. Antysemityzm w Sanoku. „Gazeta Sanocka”. Nr 226, s. 3, 17 maja 1908. 
  10. ↑ Wojciech Sołtys. Bronisław Filipczak – prawnik z wykształcenia, muzyk z zamiłowania. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. 29, s. 153, 1986. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. 
  11. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 414. ISBN 978-83-60380-26-0.
  12. ↑ Alojzy Zielecki, Rozwój przestrzenny miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 395.
  13. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine. Wiedeń: 1903, s. 486.
  14. ↑ Z bruku. „Gazeta Sanocka”, s. 2, nr 67 z 9 kwietnia 1905. 
  15. ↑ Kronika. Walne Zgr. Tow. Upiększ. miasta. „Gazeta Sanocka”, s. 4, nr 129 z 17 czerwca 1906. 
  16. ↑ Wylew Sanu. „Kurjer Lwowski”. Nr 162, s. 3, 7 kwietnia 1907. 
  17. ↑ Po powodzi. „Gazeta Sanocka”. Nr 172, s. 3-4, 14 kwietnia 1907. 
  18. ↑ Powódź. „Gazeta Sanocka”. Nr 217, s. 1-2, 15 marca 1908. 
  19. ↑ Namiestnik Jędrzej hr. Potocki w Sanoku. „Gazeta Sanocka”. Nr 217, s. 2, 15 marca 1908. 
  20. ↑ Ludwik Glatman podał omyłkowo, iż namiestnik Potocki zginął pięć dni po wizycie w Sanoku. Ludwik Glatman. Nowe nazwy ulic Wielkiego Sanoka. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 36, s. 1, 31 sierpnia 1913. 
  21. ↑ Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8. Informator Chrześcijański. Sanok: Krakowska Kongregacja Kupiecka. Oddział Sanok, 1938, s. 9, 17.
  22. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 24, 28, 78, 408, 410. ISBN 978-83-60380-26-0.
  23. ↑ a b c Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1940, s. 36.
  24. ↑ a b c d Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1941, s. 59.
  25. ↑ a b c d Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1942, s. 80.
  26. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 107. ISBN 978-83-935385-7-7.
  27. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 410, 412, 414. ISBN 978-83-60380-26-0.
  28. ↑ Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 504.
  29. ↑ a b c d e f Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. s. 2. [dostęp 2016-10-19].
  30. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 26. ISBN 978-83-60380-26-0.
  31. ↑ Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 622.
  32. ↑ Karol Bachman. jewisharchive.org. [dostęp 2015-10-02].
  33. ↑ Wojciech Sołtys, Budownictwo, przemysł, rzemiosło, handel, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, s. 535, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995
  34. ↑ Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8 : Informator Chrześcijański. Sanok: Krakowska Kongregacja Kupiecka. Oddział Sanok, 1938, s. 17.
  35. ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 706. [dostęp 2015-05-26].
  36. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 116. ISBN 978-83-935385-7-7.
  37. ↑ Arnold Andrunik: Rozwój i działalność Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na Ziemi Sanockiej w latach 1949–1984. Sanok: 1986, s. 13.
  38. ↑ Muzyczna „Rudera”. „Echo Sanoka”, s. 2, Nr 9 z 7 marca 1994. 
  39. ↑ Ogłoszenie. „Tygodnik Sanocki”. Nr 52-53 (423-424), s. 13, 24-31 grudnia 1999. 
  40. ↑ Przetargi. „Nowiny”, s. 5, Nr 148 z 31 maja 1974. 
  41. ↑ Marcin Kandefer. Zabytek nie doczekał. „Tygodnik Sanocki”. Nr 30 (246), s. 7, 26 lipca 1996. 
  42. ↑ Joanna Kozimor. Zawirowany zabytek. „Tygodnik Sanocki”. Nr 1 (269), s. 4, 3 stycznia 1997.. 
  43. ↑ Kontakt. wir-sanok.pl. [dostęp 2017-11-24].
  44. ↑ Artur Bata. Działalność Powiatowego Konserwatora Zabytków w Sanoku w 1972 r.. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. Nr 17-18, s. 92, 1973. Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. 
  45. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 412. ISBN 978-83-60380-26-0.
  46. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 49. ISBN 978-83-935385-7-7.
  47. ↑ Borys Łapiszczak: Sanok i Województwo Podkarpackie na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. VII. Sanok: Poligrafia, 2004, s. 109. ISBN 83-915388-4-2.
  48. ↑ Jan Cesarczyk. Stare schody – jak nowe!. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 18 (87), s. 5, 1-15 października 1977. 
  49. ↑ Paweł Kosina: Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. Sanok: Stowarzyszenie Przyjaciół Heleny Kosiny w Sanoku, 2006, s. 13. ISBN 83-924210-0-0.
  50. ↑ Józef Baszak: Powstanie i rozwój Sanockiego Przedsiębiorstwa Budowlanego (1950-1978). W: Budownictwo. Sanockie Przedsiębiorstwo Ceramiki Budowlanej. Sanockie Przedsiębiorstwo Budowlane. Sanok: 2014, s. 71, 93. ISBN 978-83-934513-6-4.
Ulice i place w Sanoku
Ulice
Place
Inne

Herb Sanok

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Podgórze_w_Sanoku&oldid=68052359”