Zespół przetrwałego pobudzenia seksualnego
Zespół przetrwałego pobudzenia seksualnego (ang. persistent genital arousal disorder lub persistent sexual arousal syndrome[1] lub restless genital syndrome[2]) – rzadki zespół chorobowy[3] związany z nagłym, częstym i spontanicznym pobudzeniem narządów płciowych nieustępującym pod wpływem masturbacji ani orgazmu[2] i niezależnym od uczucia pożądania[3], tj. z zakłóceniem naturalnego cyklu odpowiedzi seksualnej[1].
Zespół został opisany w 2001 r. na podstawie 5 przypadków kobiet z podobnymi objawami spontanicznego, intruzywnego i niepożądanego podniecenia genitalnego (pulsowanie, obrzmienie i mrowienie) przy braku subiektywnego pożądania seksualnego i fantazji seksualnych[4] i początkowo nazwany persistent sexual syndrome. W następnych latach opisano zespół jako PGAD i ustalono dokładne kryteria rozpoznania, obejmujące[3]:
- mimowolne uczucie pobudzenia seksualnego (m.in. pulsowanie, mrowienie, przekrwienie, nadwrażliwość dotykowa narządów płciowych)[4],
- utrzymujące się dłuższy czas[3],
- fizyczne uczucie pobudzenia nieustępujące po jednym lub więcej orgazmie[3],
- pobudzenie narządów płciowych niezwiązane z subiektywnym uczuciem pożądania seksualnego[3],
- uporczywe uczucie pobudzenia seksualnego odczuwane jako uciążliwe i niechciane[3],
- utrzymujące się pobudzenie narządów płciowych wywołujące niepokój[3].
Częstym objawem towarzyszącym PGAD jest ból narządów płciowych, w związku z czym postulowana jest konieczność wprowadzenia nadrzędnej klasyfikacji dyzestezji narządów płciowych i miednicy z podziałem na pobudzenie genitaliów, pobudzenie genitaliów wraz z bólem oraz ból genitaliów. Niejasne pozostaje, czy PGAD współistniejący z bólem to jeden z podtypów wulwodynii, czy osobna dysfunkcja. PGAD nie jest natomiast tożsame z hiperseksualnością, gdyż w jego przebiegu nie występują natrętne myśli i fantazje seksualne[4], niemniej bywa błędnie interpretowany w diagnozie jako wyraz nadpobudliwości seksualnej[1]. Zespół przetrwałego pobudzenia seksualnego jest rzadkim rozpoznaniem, w zależności od badania wszystkie objawy stwierdzono u 1-3% kobiet i 4% mężczyzn, a 16-33% kobiet doświadcza lżejszego spontanicznego pobudzenia narządów płciowych pomimo braku podniecenia, pożądania i fantazji seksualnych[4]. Dane dotyczące rozpowszechnienia występowania PGAD w populacji mogą być zaniżone na skutek wstydu części dotkniętych nim osób przed komunikowania jego występowania[2]. Z części badań może wynikać, że rozpowszechnienie PGAD wzrasta wraz z wiekiem[4]. Rozpoznania takiego nie można postawić zgodnie z ICD-10[5].
Etiologia opiera się na różnych hipotezach, wśród których wymieniane są neuropatia nerwu sromowego, czynniki naczyniowe wtórne do zespołu przeciążenia żylnego miednicy i żylaków narządów płciowych zewnętrznych, neuropatia centralna wtórna do objawów uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego lub zabiegów na tętnicach i żyłach szyjnych oraz interwencji w okolicach lędźwiowych, wzrost stężeń dopaminy oraz serotoniny, gwałtowne odstawienie trazodonu, zwiększony poziom lęku, objawy depresyjne, używanie soi zawierającej fitoestrogeny[3], nacisk mechaniczny na narządy płciowe czy torbiele Tarlova[4]. W badaniach wielu chorych stwierdzano podłoże idiopatyczne. Z czasem w literaturze zaczęto wyodrębniać dwa podtypy PSAD: zależny od czynników naczyniowo-nerwowych lub neuroprzekaźnikowych oraz psychogenny[1].
Brakuje danych epidemiologicznych dla PGAD, a leczenie jest oparte na pojedynczych przypadkach kazuistycznych[4]. Jako schorzenie nowe i słabo poznane, nie zostało jeszcze uwzględnione w klasyfikacji ICD-10[4][5]. W 2004 roku zespół ten został włączony do klasyfikacji zaburzeń seksualnych kobiet i zakwalifikowany do grupy zaburzeń pożądania[1]. Metody leczenia obejmują terapie farmakologiczne (opisano użycie benzoadiazepin, tramadolu, bupiwakainy, neuroleptyków zwiększających poziom prolaktyny, warenikiliny, selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny) i fizjoterapię (zabiegi przezskórnej stymulacji nerwu sromowego) oraz psychoterapię poznawczo-behawioralną[3], terapię poznawczą opartą na uważności, hipnoterapię i elektroterapię[4]. Początkowo uznawane za chorobę dotykającą wyłącznie kobiet, z czasem pojawiły się także przypadki PGAD u mężczyzn[4]. Istnieją sugestie dotyczące analogii PSAD i priapizmu[1].
Istnieją poszlaki sugerujące częste współwystępowanie objawów PGAD z zespołem niespokojnych nóg i zespołem pęcherza nadreaktywnego. Za główną przyczynę tego zespołu uznaje się neuropatię nerwu sromowego, w szczególności nadmierne pobudzenie włókien czuciowych nerwu grzbietowego łechtaczki. Takie współwystępowanie objawów opisywane jest jako restless genital syndrome i definiuje się je klinicznie jako[3]:
- niepożądane i nieprzyjemne uczucie pobudzenia seksualnego bez uczucia pożądania seksualnego lub fantazji seksualnych[3],
- niepożądane lub nieprzyjemne orgazmy lub fantazje seksualne[3],
- objawy zespołu niespokojnych nóg[3],
- objawy zespołu pęcherza nadreaktywnego[3],
- nasilenie niepożądanych i nieprzyjemnych uczuć napięcia seksualnego podczas siedzenia[3],
- niechciana przeczulica w obrębie narządów płciowych na badanie sensoryczne[3],
- niepożądane i nieprzyjemne doznania seksualne w wyniku badania poniżej kości łonowej[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Barbara Darewicz i inni, Zespół przetrwałego pobudzenia seksualnego, „Seksuologia Polska”, 5 (1), 2007, s. 9–12, ISSN 1731-6677 [dostęp 2022-07-27] (pol.).
- ↑ a b c Manju Aswath i inni, Persistent Genital Arousal Disorder, „Indian Journal of Psychological Medicine”, 38 (4), National Library of Medicine, 2016, s. 341–343, DOI: 10.4103/0253-7176.185942, PMID: 27570347, PMCID: PMC4980903 [dostęp 2022-07-28] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Anna Mosiołek i inni, Zespół przetrwałego pobudzenia seksualnego. Przypadek 35-letniej pacjentki, „Seksuologia Polska”, 14 (1), Via Medica sp. z o.o. sp. komandytowa, 2016, s. 39–45 [dostęp 2022-07-27] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j Natalia Kapuśniak, Magdalena Piegza, Zespół przetrwałego pobudzenia genitalnego – aktualny stan wiedzy, „Psychiatria Polska”, 242, 2021, s. 1–17, DOI: 10.12740/PP/OnlineFirst/135253, ISSN 2391-5854 [dostęp 2022-07-27] (pol.).
- ↑ a b Stanisław Pużyński; Jacek Wciórka: Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne. Kraków, Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, 1998, s. 89–92, 144. ISBN 83-85688-37-4.
