Aldona Anna Giedyminówna
 Wyobrażenie Anny na miniaturze z XIX wieku | |
| Królowa Polski | |
| Okres |
od 25 kwietnia 1333 |
|---|---|
| Jako żona | |
| Koronacja | |
| Poprzedniczka | |
| Następczyni | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku |
bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie |
| Ojciec | |
| Matka |
prawdopodobnie Jewna |
| Rodzeństwo |
Narymunt |
| Mąż | |
| Dzieci | |
Aldona Anna (ur. ok. 1311–1313[1], zm. 25 maja[2] 1339 w Krakowie) – księżniczka litewska i królowa Polski z dynastii Giedyminowiczów, córka wielkiego księcia Litwy Giedymina i prawdopodobnie Jewny.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Była pierwszą żoną króla Polski Kazimierza Wielkiego. Małżeństwo zostało zaaranżowane przez rodziców młodej pary i miało wzmocnić polityczny sojusz między Polską a Wielkim Księstwem Litewskim przeciwko zakonowi krzyżackiemu. Po przybyciu do Polski przyjęła chrzest oraz imię Anna. Rocznik Traski zapisał ten fakt pod datą 30 kwietnia 1325 roku, jednak nie znalazła ona całkowitej akceptacji w historiografii[3]. Zgodnie z przekazem Jana Długosza chrzest księżniczki nastąpił 28 czerwca 1325 roku[4]. 16 października 1325 w Krakowie miał miejsce ślub Aldony Anny z królewiczem Kazimierzem. Księżniczka urodziła dwie córki:
- Elżbietę (ok. 1326–1361) – od 1343 roku żonę księcia wołogosko-słupskiego Bogusława V,
- Kunegundę (ok. 1328–1357) – od 1345 roku żonę Ludwika rzymskiego, syna cesarza rzymskiego Ludwika IV Wittelsbacha.
Jan Długosz opisuje królową Annę w następujący sposób: kobieta szlachetna, uległa swemu mężowi, królowi; hojna i dobroczynna wobec duchownych. W Roczniku Traski oraz w kronice Jana Długosza można znaleźć informację, jakoby Anna „nadmiernie używała życia”. Jan Długosz tak pisze o stosunku jej męża do jej „wesołego” trybu życia: Kazimierz patrzył na nie raczej z pobłażaniem niż z aprobatą. Z pewnością jej sposób życia nie podobał się jej teściowej, Jadwidze kaliskiej. Być może dlatego nie chciała zgodzić się na koronację synowej. Anna lubiła zabawy, taniec. Odnotowano to w Roczniku Traski i w Roczniku Małopolskim: była ona tak oddana uciechom tanecznym i wesołości, że dokądkolwiek konno lub na wozie się udawała, zawsze przed nią szli śpiewacy z harfami, bębnami, piszczałkami i różnymi melodiami. Również według Jana Długosza Anna oddawała się jednak zabawom, tańcom i świeckim uciechom, takich bowiem umiejętności nabrała od dziecka u barbarzyńskich rodziców.
Ponad miesiąc po śmierci Władysława I Łokietka, 25 kwietnia 1333 roku, Aldona Anna, mimo sprzeciwu teściowej Jadwigi, została koronowana wraz z Kazimierzem na Wawelu[5] przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Janisława. Na koronację przybyli: książęta Kujaw, Łęczycy, Sieradza, legat papieski Piotr z Alwernii, posłowie węgierscy, polscy biskupi (m.in. Jan Grot i Jan Doliwa) oraz być może Luther von Braunschweig, wielki mistrz zakonu krzyżackiego.
Aldona Anna zmarła prawdopodobnie 25 maja 1339 roku. Miała wtedy około 28 lat. Została pochowana w katedrze wawelskiej[5]. Według Rocznika Traski żona ówczesnego króla Polski zeszła ze świata śmiercią osobliwą i straszną. Przeciwnego zdania jest Jan Długosz: dla zohydzenia tego co robiła za życia, mówiono, że zmarła nienaturalną i straszną śmiercią.
W kulturze
[edytuj | edytuj kod]Aldona Anna występuje w serialu Korona królów. Odtwórczynią jej roli jest aktorka Marta Bryła. Postać królowej jest jedną z głównych w pierwszym sezonie serialu.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tęgowski 1999 ↓, s. 232–233.
- ↑ Data zgonu Aldony Anny budzi kontrowersje w historiografii. Źródła podają daty od 25 do 29 maja 1339, jednak za najbardziej prawdopodobny uważa się 25 maja, zob. Jasiński 2001 ↓, s. 167
- ↑ Jasiński 2001 ↓, s. 167.
- ↑ Tęgowski 1999 ↓, s. 233.
- ↑ a b Tęgowski 1999 ↓, s. 234
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kazimierz Jasiński: Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich. Poznań Wrocław: Wydawnictwo Historyczne, 2001, s. 167–168. ISBN 83-913563-5-3. (pol.).
- Jan Tęgowski: Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów. Poznań Wrocław: Wydawnictwo Historyczne, 1999, s. 232–234. ISBN 83-913563-1-0. (pol.).
Literatura uzupełniająca
[edytuj | edytuj kod]- Henryk Paszkiewicz: Aldona Anna. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 58. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03484-0
