Berno (kanton)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Berno
Kanton Bern
Canton de Berne
kanton
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Szwajcaria

Siedziba

Berno

Data powstania

1353

Kod ISO 3166-2

CH-BE

Powierzchnia

5958,51 km²

Populacja (31 grudnia 2020)
• liczba ludności


1 043 123

• gęstość

175 os./km²

Tablice rejestracyjne

BE

Języki urzędowe

niemiecki, francuski

Szczegółowy podział administracyjny
Plan kantonu Berno
Liczba regionów administracyjnych

5

Liczba okręgów

10

Liczba gmin

338

Położenie na mapie Szwajcarii
Położenie na mapie
Strona internetowa
Rzeka Aare
Dolina Gasteretal
Dystrykty kantonu Berno
Jezioro Neuchâtel

Berno (gsw. Bärn, niem. Bern, fr. Berne) – szwajcarski kanton, drugi co do wielkości zarówno pod względem powierzchni (po Gryzonii) jak i populacji (po Zurychu). Leży w zachodniej części kraju, głównie w dorzeczu rzeki Aare. Na północy graniczy z kantonami Jura i Solura, na zachodzie graniczy z kantonami Neuchâtel, Fryburg i Vaud. Na południu graniczy z trzecim co do wielkości kantonem w Szwajcarii – Valais. Na wschodzie kanton Berno graniczy z kantonami Uri, Nidwalden, Obwalden, Lucerna i Argowia.

Kanton ten jest dwujęzyczny, status języka urzędowego mają tutaj zarówno język niemiecki jak i francuski. 31 grudnia 2020 kanton Berno zamieszkiwały 1 043 123 osoby, z czego 173 158 (16,6%) to obcokrajowcy[1]. Stolicą kantonu jest miasto Berno {Bern).

Historia[edytuj | edytuj kod]

Tereny kantonu składają się z ziem zdobytych przez Berno, zarówno na drodze militarnej jak i kupna, głównie między XIV a XVI wiekiem. Nabyte tereny z datą przyłączenia:

Kanton utracił także część terenów: Argowię (1415), Aigle i Grandson (1475), Vaud (1536) oraz Pays-d'Enhaut z Château-d’Œx (1555). Od 1798 do 1802 Berner Oberland odłączył się od Berna jako osobny kanton Republiki HelweckiejOberland ze stolicą w Thun. Część francuskojęzycznego rejonu Berna odłączyła się w 1979 r. tworząc kanton Jura.

Kanton Berno dołączył do Konfederacji Szwajcarii w 1353 r.

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Główną rzeką kantonu jest rzeka Aare wraz z dopływami. Kanton dzieli się na sześć regionów: Berner Oberland, Berner Mittelland, Emmental, Oberaargau, Seeland i Berner Jura[2]. Najgęściej zaludnionym regionem jest Berner Mittelland, położony na płaskowyżu na północ od Alp, tam też leży stolica kantonu. Północną część kantonu zajmuje Berner Jura, granicząca z kantonem Jura. Berner Oberland leży na południu, jest to największy i najbardziej górzysty region Berna.

Tereny Mittellandu to doliny rzek Aare i Emme, wyżyny przedalpejskie i równiny w okolicach stolicy. Region Emmental jest górzysty, usiany porozrzucanymi wioskami i farmami. To stąd pochodzi ser Ementaler. Na północy leży region Seeland zwany także Regionem Trzech Jezior (Drei-Seen-Land). Owe trzy jeziora to Biel, Morat i Neuchâtel.

Berner Oberland obejmuje Alpy Berneńskie (Berner Alpen), zachodni kraniec Alp Urneńskich (Urner Alpen) oraz tereny położone na północ, w bezpośrednim sąsiedztwie gór. W Alpach Berneńskich znajduje się najwyższy szczyt kantonu – Finsteraarhorn, który osiąga wysokość 4274 m n.p.m. i jest trzecim co do wybitności szczytem Alp. Jednakże bardziej znane są inne szczyty Alp Berneńskich: Eiger, Mönch, i Jungfrau.

We wschodniej części regionu znajduje się wiele ośrodków turystycznych i narciarskich, np.: Mürren, Wengen w dolinie Lauterbrunnental, Interlaken oraz Grindelwald. Miasteczko Meiringen jest znane z jednego z opowiadań o Sherlocku Holmes'ie pt. Ostatnia zagadka. Zachodnia część Oberlandu to miejscowości takie jak Thun, Adelboden oraz Kandersteg z jeziorem Oeschinen. Leżą tu także znane ośrodki narciarskie Gstaad i Saanen.

Oberland jest regionem wybitnie górzystym z licznymi lodowcami (np. Aletschgletscher lub Fieschergletscher), wodospadami Reichenbach lub Trümmelbach) oraz kolejami (Jungfraubahn lub Wengernalpbahn).

Kanton zajmuje powierzchnię 5959 km², z czego 6,4% zajmują budynki i drogi, 43,3% tereny rolnicze, a 31,0% lasy. Pozostałe 19,3% to nieużytki, do których zalicza się lodowce, wysokie góry oraz jeziora[3].

Administracja[edytuj | edytuj kod]

Parlament kantonu nosi nazwę ”Wielka Rada Berna” (niem. Grosser Rat, fr. Grand conseil). Składa się ze 160 reprezentantów wybieranych w oparciu o ordynację proporcjonalną na czteroletnią kadencję. Francuskojęzyczna część kantonu (Berner Jura) ma zagwarantowane dwanaście miejsc w radzie, a francuskojęzyczna mniejszość dwujęzycznego okręgu Biel/Bienne ma zagwarantowane trzy miejsca.

Organem wykonawczym kantonu jest „Rada Wykonawcza Berna” (niem. Regierungsrat, fr. Conseil-éxecutif). Składa się ona z siedmiu członków wybieranych bezpośrednio przez obywateli na czteroletnią kadencję. Konstytucja kantonu rezerwuje jedno miejsce w Radzie Wykonawczej dla francuskojęzycznego reprezentanta Berner Jura.

System sądowniczy kantonu jest dwuinstancyjny. Pierwszą instancją są sądy okręgów, a instancją wyższą jest Najwyższy Sąd Kantonalny (niem. Obergericht, fr. Cour suprême)[4].

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

1 stycznia 2010 r., istniejące dotąd 26 okręgów (Amtsbezirk) zostało zlikwidowanych, a w ich miejsce utworzono pięć regionów administracyjnych (Verwaltungsregion). Regiony te dzielą się natomiast na dziesięć okręgów (Verwaltungskreis), w skład których wchodzi łącznie 338 gmin (Gemeinde)[5]:

Podział administracyjny kantonu Berno
Regiony administracyjne
(Verwaltungsregion)
Okręgi
(Verwaltungskreis)
Berner Jura Berner Jura
Bern-Mittelland Bern-Mittelland
Emmental-Oberaargau Emmental
Oberaargau
Oberland Frutigen-Niedersimmental
Interlaken-Oberhasli
Obersimmental-Saanen
Thun
Seeland Biel/Bienne
Seeland

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Kanton Berno jest dwujęzyczny. Języka niemieckiego używa około 86% populacji, a języka francuskiego około 11%. Trzecim najpopularniejszym językiem jest język włoski[3].. Niemieckojęzyczna część populacji posługuje się dialektami Berndeutsch (odmiana wysokoalemańskiego) oraz Schwyzertüütsch. Ludność francuskojęzyczna skupia się w zachodnich i północnych częściach kantonu. Francuski jest także używany obok niemieckiego w mieście Biel/Bienne. Urzędowo oba języki mają jednakowy status.

Religia[edytuj | edytuj kod]

Większość mieszkańców kantonu to protestanci (67% w 2000 r.)[6] i większość z nich należy do Szwajcarskiego Kościoła Reformowanego. W kantonie istnieje także wiele odłamów ewangelickich. Ewangelicy zamieszkują głównie w Emmentalu i Oberlandzie.

Katolicy stanowią 16% populacji kantonu. Istnieje tu także uznana prawnie społeczność żydowska. Podobnie jak w całej Szwajcarii występują tu także religie imigrantów, jak np. sikhizm, Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich i islam. W 2006 r. postanowiono rozbudować meczet w Langenthal i wybudować minaret, co wywołało sprzeciw środowisk ewangelistycznych i konserwatywnych. Ostatecznie, w referendum, 57,5% Szwajcarów opowiedziało się za zakazem budowania minaretów w Szwajcarii[7].

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Głównym źródłem dochodu kantonu jest turystyka, szczególnie w Oberlandzie Berneńskim. Inne ważne sektory gospodarki to rolnictwo (szczególnie hodowla bydła), serowarstwo oraz energia z elektrowni wodnych. Najżyźniejsze gleby występują w Mittellandzie, dlatego też rolnictwo jest tu najbardziej rozwinięte. Jest to także najbardziej uprzemysłowiony rejon kantonu. W Mühlebergu znajduje się elektrownia jądrowa.

Rejon jeziora Biel obfituje w winnice. W kantonie znajdują się także zakłady produkujące zegarki oraz maszyny.

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Bevölkerungsstand und Bevölkerungsstruktur (Finanzen) Finanzdirektion – Kanton Bern, www.fin.be.ch [dostęp 2017-11-22] (niem.).
  2. Übersicht Berner Regionen. [dostęp 2010-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-01)].
  3. a b Swiss Statistics – Key Data
  4. Gerichte und Strafverfolgungsbehörden
  5. Bericht
  6. Bevölkerung, www.bfs.admin.ch [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2008-12-29] (niem.).
  7. Szwajcaria bez minaretów – WPROST.pl, www.wprost.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]