Przejdź do zawartości

Biała Pierwsza (województwo lubelskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Biała Pierwsza
wieś
Ilustracja
Kapliczka
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

janowski

Gmina

Janów Lubelski

Liczba ludności (2021)

774[2][3]

Strefa numeracyjna

15

Kod pocztowy

23-300[4]

Tablice rejestracyjne

LJA

SIMC

0794483[5]

Położenie na mapie gminy Janów Lubelski
Mapa konturowa gminy Janów Lubelski, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Biała Pierwsza”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Biała Pierwsza”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Biała Pierwsza”
Położenie na mapie powiatu janowskiego
Mapa konturowa powiatu janowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Biała Pierwsza”
Ziemia50°43′15″N 22°25′39″E/50,720833 22,427500[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Biała Pierwsza (dawn. Biała Ordynacka I[6][7]) – wieś sołecka[8] w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie janowskim, w gminie Janów Lubelski[5][9].

Części wsi

[edytuj | edytuj kod]
Integralne części wsi Biała Pierwsza[5][9]
SIMC Nazwa Rodzaj
0794490 Laski część wsi
0794508 Zakotule część wsi
0794514 Zawygonie część wsi

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 838 mieszkańców[10] i była największą miejscowością gminy Janów Lubelski.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1245 roku z okresu najazdu księcia Wasylka. Wieś stanowiła centrum dóbr książęcych (mógł tu istnieć gród lub fortalicium). Przed 1325 rokiem została siedzibą parafii. W 1377 roku Biała trafiła w ręce Dymitra z Goraja, podobnie jak cała okolica. W 1405 roku przypadła jego córce Elżbiecie, żonie Dobrogosta Szamotulskiego. Kolejnymi właścicielami zostali Świdowie, od 1540 roku Górkowie, następnie od 1596 roku Zamojscy, którzy włączyli ją do swojej ordynacji. W 1572 roku kościół bialski na kilkanaście lat przejęli protestanci. W XVI wieku Biała liczyła 38 łanów ziemi, był młyn, ruda, karczma z browarem oraz dwa stawy rybne. W 1612 roku dwór spłonął, ale został odbudowany. W 1640 roku na gruntach Białej lokowano miasto Janów, początkowo zwany Biała. Od połowy XVII wieku przy kościele istniał szpital dla ubogich. Wojny w XVII wieku spowodowały duże zniszczenia. Kościół parafialny został spalony przez Szwedów. Pod koniec XVIII wieku parafia bialska była największą w całej diecezji krakowskiej i liczyła 8000 wiernych. Wskutek przemarszów wojsk, ucisku podatkowego, głodu i epidemii związanych z wojnami napoleońskimi, znacznie spadła liczba ludności oraz inwentarza żywego. W połowie XIX wieku Biała liczyła 159 domów i 1011 mieszkańców. Pod koniec 1867 roku, po ponad pięciuset latach istnienia, parafię z Białej przeniesiono do Janowa. Podczas walk rosyjsko-austriackich w 1914 roku spłonął kościół filialny, a także część wsi (89 posesji). W 1921 roku Biała liczyła 261 domów i 1655 mieszkańców. W latach 1924–1929 zbudowano nowy kościół. W 1932 roku zbudowano szkołę, a w 1938 roku przeprowadzono elektryfikację.

Podczas II wojny światowej Biała została dwukrotnie zniszczona - we wrześniu 1939 roku wskutek bombardowania i w 1944 roku w wyniku walk frontowych. Uszkodzonych zostało 95 zagród oraz spłonął kościół. W 1945 roku we wsi ulokowano siedzibę komendy powiatowej NSZ. W latach 1955–1973 r. Biała była siedzibą gromady. Obecnie wieś dzieli się na dwa sołectwa (Biała Pierwsza i Biała Druga[8])

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 4408
  2. ↑ Wieś Biała Pierwsza w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-10], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-10].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 24 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-04-23].
  6. ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
  7. ↑ Lubelski Dziennik Wojewódzki. 1933, nr. 22, poz. 181
  8. ↑ a b Jednostki pomocnicze gminy Janów Lubelski. Urząd Gminy Janów Lubelski. [dostęp 2015-05-05].
  9. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-04-23]. 
  10. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Baranowski Z.:Rys historyczny miejscowości powiatu janowskiego, Stalowa Wola 2001, ISBN 83-87840-53-X.
  • Tarnawski A.: Działalność gospodarcza Jana Zamoyskiego (1572-1605), Lwów 1935, str. 21-22, 92, 131, 187, 203, 209, 225, 242.
  • Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. IV, Województwo lubelskie, Warszawa 1924, str. 37.
  • Stworzyński M.: Opisanie historyczno-jeograficzne ordynacji zamojskiej z 1834 roku, str. 79.
  • Sobiło K.: Elektryfikacja wsi lubelskiej w latach 1944-1975, Lublin 1978 (mps), str. 13.
  • Szady R.: Walka z reakcyjnym podziemiem w powiecie kraśnickim w latach 1944- 1947, Lublin 1975 (mps), str. 44.
  • Sochacka A.: Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1987, str. 15-16,27, 30,71.
  • Z przeszłości Janowa Lubelskiego, Stalowa Wola 1990, s. 5-8.
  • Pawiński A.: Polska pod względem geograficzno-statystycznym opisana, Małopolska, t. III, w: Źródła Dziejowe, t. XIV, Warszawa 1886, str. 355.
  • Kumor B.: Spis ludności diecezji krakowskiej prymasa Michała Jerzego Poniatowskiego z 1787 r., Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 1979, t. 39, str. 269.
  • Jawor G.: Oblicze etniczne i rozwój osadnictwa okolic Goraja w późnym średniowieczu, Region Lubelski 1994/1996, str. 56-57.
  • Kuraś S.: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. III, Warszawa 1983, str. 27-28.
  • Kumor B., Spis wojskowy ludności Galicji z 1808 roku, Przeszłość Demograficzna Polski 1977; 1979; 1980, str. 66.
  • Województwo lubelskie w 15 tomach Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich 1880-1904, oprać. W. Sakławski, Lublin 1974, str. 10.
  • Inglot S. (red.): Rejestr poborowy województwa lubelskiego, Wrocław 1957, str. 80.
  • Lustracja województwa lubelskiego 1565, Wrocław-Warszawa 1959, str. 44.
  • Archiwum Ordynacji Zamojskiej (AOZ), sygn.: 3199, 38; 3268, 24,.
  • Starostwo Powiatowe Kraśnickie (SPK), sygn.: 546; 547.
  • Starostwo Powiatowe Janowskie (SPJ), sygn.: 16, 25-28v; 17, 8, 191; 16197.
  • Archiwum Skarbu Koronnego (ASK), dz. I, nr 33, 149.
  • Diecezja Lubelska 1985, Lublin 1985, str. 192-193.
  • Tabela miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, Warszawa 1827, 1.1, II.
Gmina Janów Lubelski
Miasto
Części miasta
Wsie
Części wsi
Kolonia
Osady leśne

Herb gminy Janów Lubelski

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Biała_Pierwsza_(województwo_lubelskie)&oldid=75080055”