Przejdź do zawartości

Bołtryki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bołtryki
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

białostocki

Gmina

Michałowo

Sołectwo

Bondary[2]

Wysokość

139 m n.p.m.

Strefa numeracyjna

85

Kod pocztowy

16-053[3]

Tablice rejestracyjne

BIA

SIMC

1010963[4]

Położenie na mapie gminy Michałowo
Mapa konturowa gminy Michałowo, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Bołtryki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Bołtryki”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Bołtryki”
Położenie na mapie powiatu białostockiego
Mapa konturowa powiatu białostockiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Bołtryki”
Ziemia52°57′00″N 23°47′14″E/52,950000 23,787222[1]

Bołtryki (w miejscowej gwarze białoruskiej: Бо́ўтрыкі[5], czyli Boutryki, z akcentem na pierwszą sylabę) – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, w gminie Michałowo[4][6]. całkowicie wysiedlona do 1982 roku. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego. Na terenach dawnej wsi okalających zbiornik wodny powstały domki letniskowe zamieszkane jedynie czasowo; nikt nie jest tutaj zameldowany na stałe[7].

Historia[8]

[edytuj | edytuj kod]

Początki wsi

[edytuj | edytuj kod]

Wieś została założona na prawym brzegu rzeki Narwi prawdopodobnie w połowie XVIII w. Odnotowano, że w 1764 jej mieszkańcami byli Bazyli Bołtryk i Pawlik Bołtryk wraz z rodzinami. Byli to pasiecznicy królewscy, a ich głównym zajęciem było pszczelarstwo. Miód dostarczali na dwór w Jałówce.

W 1798 wioska powiększyła się do 10 dymów, a kilka rodzin, oprócz pszczelarstwa, zajmowało się także rolnictwem.

XIX wiek

[edytuj | edytuj kod]

W 1847 starosta jałowski przydzielił mieszkańcom wsi Bołtryki dodatkowe 210,00 dziesięcin ziemi, pochodzących z likwidacji folwarku Rudnia.

Dnia 22 stycznia 1857 przeprowadzona w starostwie jałowskim lustracja odnotowała w Bołtrykach 160 mieszkańców (78 mężczyzn i 82 kobiety). Niestety w latach 1855–1860 na tych terenach szalała epidemia cholery i tyfusu. W jej wyniku we wsi zmarło około 100 osób, z czego kilkanaście rodzin wymarło całkowicie.

W 1864 na mocy dekretu cara Aleksandra II Romanowa przeprowadzono uwłaszczenie chłopów w Królestwie Polskim. We wsi Bołtryki uwłaszczono 18 rodzin włościańskich, liczących razem 80 osób. Otrzymały one ogółem na własność 369,61 dziesięcin (403,80 ha) ziemi. Nie była to operacja bezpłatna. Każdy uwłaszczona rodzina płaciła rocznie po 152 rubli 74 kopiejki w ramach spłaty rat, a ostatnie raty zostały spłacone dopiero w styczniu 1913.

I połowa XX wieku

[edytuj | edytuj kod]
Wieś Bołtryki (oznaczona jako Болбрики, czyli Bołdryki, jak wtedy się nazywała) na starej rosyjskojęzycznej mapie.

Wieś się rozwijała i w 1910 zamieszkało ją już 265 osób (138 mężczyzn i 127 kobiet) w 18 zagrodach.

W związku z działaniami wojennymi I wojny światowej w połowie sierpnia 1915 prawie wszyscy mieszkańcy (16 zagród) wyjechali w głąb Rosji, skąd kilkadziesiąt osób nigdy już nie wróciło.

W 1921 we wsi mieszkało 185 osób (98 mężczyzn i 87 kobiet).

W okresie międzywojennym we wsi nie odnotowano żadnego istotnego wydarzenia, a i II wojna światowa nie wyrządziła w niej większych strat. Odnotowano jednak, że w drugiej połowie lipca 1944, wycofujące się niemieckie oddziały wojska i oddziały własowców skonfiskowały 15 szt. koni, 11 szt. bydła, 9 szt. trzody chlewnej i 10 szt. owiec.

Po drugiej wojnie światowej, w 1964 przeprowadzono elektryfikację całej wsi.

W 1980, podczas badań dialektologicznych przeprowadzonych w Bołtrykach pod kierunkiem Janusza Siatkowskiego, odnotowano, że podstawowym środkiem porozumiewania się mieszkańców między sobą jest gwara białoruska[9]. Dużą część mieszkańców Bołtryk stanowili polscy Białorusini i wyznawcy prawosławia, a wieś Bołtryki (wraz z pobliskimi, także już nieistniejącymi wsiami Garbary, Łuka, Budy, Rudnia) zaliczana była do tradycyjnych białoruskich wiosek[10].

W strukturze Kościoła Prawosławnego wieś należała do parafii prawosławnej pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Juszkowym Grodzie[9].

Likwidacja wsi

[edytuj | edytuj kod]

Od lat pięćdziesiątych XX w. aż do roku 1980 mieszkańcy ze wsi nie migrowali, stan liczbowy ludności był stabilny i utrzymywał się mniej więcej na jednakowym poziomie. Zmieniło się to w 1980. Kilkanaście rodzin sprzedało swe gospodarstwa rolne państwu i wyjechało z Bołtryk do Białegostoku, gdzie wykupiło mieszkania spółdzielcze. Wieś została całkowicie wysiedlona do 1982, a następnie zrównana z ziemią w związku z budową Zbiornika Siemianówka[11]. Pod wodą znalazła się w 1988[12].

Odniesienia w kulturze

[edytuj | edytuj kod]

Mieszkańcy wsi są bohaterami filmu dokumentalnego pt. Czy słyszysz jak ziemia płacze w reżyserii Tamary Sołoniewicz[11].

Zmiany stanu ludności wsi na przestrzeni wieków

[edytuj | edytuj kod]
Stan ludności według płci i wieku we wsi Bołtryki w latach 1764–2011
Rok 0 – 15 16 – 29 30 – 59 60 i więcej Razem Ogółem Inne dane
K M K M K M K M K M
1764 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ogółem 2 rodziny
1798 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ogółem 10 „dymów”
1857 ? ? ? ? ? ? ? ? 82 78 160
1864 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? 80 ogółem 18 rodzin
1910 ? ? ? ? ? ? ? ? 127 138 265 ogółem 18 zagród
1921 ? ? ? ? ? ? ? ? 87 98 185
1950 32 37 23 30 43 51 21 17 119 135 254
1960 33 42 21 23 36 46 27 23 117 134 251
1970 37 21 22 24 40 41 29 38 128 124 252
1980 9 10 23 7 23 25 19 26 74 68 142
1983 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2011 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Legenda do tabeli:

  • K – liczba kobiet
  • M – liczba mężczyzn
  • ? – brak danych

Źródła danych zgromadzonych w powyższej tabeli:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 176327
  2. Strona gminy, sołtysi.
  3. Poczta Polska. Wyszukiwarka kodów pocztowych.
  4. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
  5. Michał Kondratiuk, Nazwy miejscowe południowo-wschodniej Białostocczyzny, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974, s. 30.
  6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  7. Wieś Bołtryki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-07-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  8. Jeśli nie zaznaczono tego inaczej, to informacje pochodzą z: Leszek Nos, Monografia Gminy Michałowo, Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Michałowskiej, Białystok 1996, s. 127–128 i inne.
  9. a b Stanisław Glinka: Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980, s. 50. [dostęp 2018-07-08].
  10. Janusz Korbel – Tajemniczy zbiornik.
  11. a b Filip Makowiecki: Zalew Siemianówka. Wielki błękit, świat po apokalipsie czy królestwo Białej Czarownicy?. [w:] Mapa Kultury [on-line]. Narodowe Centrum Kultury, 2011-02-24. [dostęp 2018-07-10].
  12. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5, Województwo białostockie; s. 96.
  13. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]