Cerkiew prawosławna Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem

Cerkiew Świętych Kosmy i Damiana
	nr rej. A-44 z dnia 03.03.2006.
	cerkiew parafialna
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Bartne
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Diecezja	przemysko-gorlicka
Wezwanie	Świętych Kosmy i Damiana
Wspomnienie liturgiczne	1/14 listopada
Historia
Data powołania	1928
Data rozpoczęcia budowy	1928
Data zakończenia budowy	1928
Data poświęcenia	14 listopada 1928
Data zamknięcia	1947
Aktualne przeznaczenie	czynna świątynia prawosławna
Data reaktywacji	1958
Dane świątyni
Styl	wschodniołemkowski
Świątynia; • materiał bud.	; • drewno
Liczba ikonostasów	1
Ołtarz; • liczba ołtarzy	; 1
Liczba naw	1
Dzwonnica; • typ dzwonnicy	; wolnostojąca, 4-dzwonowa
	Położenie na mapie Polski Bartne, cerkiew prawosławna
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Bartne, cerkiew prawosławna
	Położenie na mapie powiatu gorlickiego Bartne, cerkiew prawosławna
	Położenie na mapie gminy Sękowa Bartne, cerkiew prawosławna
	49°33′44,2″N 21°20′10,6″E/49,562278 21,336278
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cerkiew pod wezwaniem Świętych Kosmy i Damiana – prawosławna cerkiew parafialna w Bartnem. Należy do dekanatu Gorlice diecezji przemysko-gorlickiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Świątynia znajduje się na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej.

Historia, opis

Cerkiew wzniesiono w 1928 (konsekrowano 14 listopada, w uroczystość Świętych Kosmy i Damiana) w stylu wschodniołemkowskim. Po wysiedleniach ludności łemkowskiej w ramach akcji „Wisła” (1947) świątynia została zamknięta; w budynku urządzono owczarnię. Przywrócenie cerkwi do funkcji liturgicznych nastąpiło w 1958 r., w związku z powrotem części wysiedleńców i reaktywacją parafii prawosławnej w Bartnem. W latach 1968–1969 obiekt został gruntownie wyremontowany.

Jest to budowla drewniana, orientowana, trójdzielna z jedną szeroką nawą, o konstrukcji zrębowej, na wystającej ponad powierzchnię ziemi kamienno-ceglanej podmurówce. Ściany oszalowane poziomo deskami pomalowanymi w kolorze żółto-brązowym. Okna w nawie, babińcu i prezbiterium prostokątne. Dach dwuspadowy, kryty blachą z tyłu nad trójbocznym prezbiterium; trójpołaciowy z baniami nad nawą, prezbiterium i babińcem.

Pierwszy ikonostas został przywieziony w latach 30. z rozebranej cerkwi na Chełmszczyźnie, lecz w trakcie wysiedleń w 1947 został wywieziony, a pozostały jedynie po nim carskie wrota. Obecny ikonostas skomponowany jest ze współczesnych ikon. Wewnątrz cerkwi, na parapecie chóru muzycznego znajduje się 12 owalnych ikon (przedstawiających proroków), zachowanych z nieistniejącej świątyni z pobliskiej Świerzowej Ruskiej, rozebranej po 1947. W cerkwi znajduje się, druga już, kopia ikony Matki Bożej Poczajowskiej (pierwszą zabrali ze sobą mieszkańcy Bartnego wysiedlani w 1947). W babińcu umieszczono ikonę św. Michała Archanioła. Żyrandol cerkiewny („pająk”) pochodzi z miejscowej świątyni greckokatolickiej.

Teren przycerkiewny ogrodzono drucianą siatką. Wokół cerkwi rosły drzewa, które wycięto w 1995. W pobliżu świątyni stoi kamienny krzyż z napisem (nawiązującym do schizmy tylawskiej): „Na cześć i chwałę Pana Boga wykonali członkowie prawosławnej cerkwi w Bartnem nawróciwszy się z Unii – 17 marca 1928 roku”.

14 listopada 2016 w cerkwi – po raz pierwszy w jej historii – miały miejsce święcenia kapłańskie^[1].

W 2017 na przycerkiewnym terenie oddano do użytku wolnostojącą dzwonnicę, na której zawieszono cztery dzwony. Obiekt poświęcił 14 listopada arcybiskup przemyski i gorlicki Paisjusz^[2].

Uroczystość patronalna obchodzona jest 14 listopada (według starego stylu 1 listopada).

Cerkiew została wpisana do rejestru zabytków 3 marca 2006 pod nr A-44^[3].

Galeria

Widok od strony południowej
Widok od strony prezbiterium
Świątynia w 2008
Wnętrze
Otoczenie: pomnik Dmitrija Bortnianskiego
2017: budowa dzwonnicy

Przypisy

↑ Mikołaj Grycz: Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem. orthodox.pl, 16 listopada 2016. [dostęp 2016-11-17]. (pol.).
↑ ks. Jarosław Grycz: Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem. orthodox.pl, 16 listopada 2017. [dostęp 2017-11-17]. (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .

Bibliografia

Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, nr 4 (377), rok 2021, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 02039-4499, ss. 16–18.

Linki zewnętrzne

Sercu bliski Beskid Niski, Bartne – cerkiew prawosławna
Cerkiew prawosławna Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem – panorama (dostęp: 07.08.2014)

[1] Mikołaj Grycz: Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem. orthodox.pl, 16 listopada 2016. [dostęp 2016-11-17]. (pol.).

[2] s. Jarosław Grycz: Świętych Kosmy i Damiana w Bartnem. orthodox.pl, 16 listopada 2017. [dostęp 2017-11-17]. (pol.).

[3] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .

[1]

[2]

[3]