Chlorki benzalkoniowe
| ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
Chlorki benzalkoniowe, chlorki benzylodimetyloalkiloamoniowe (łac. benzalkoni chloridum) – organiczne związki chemiczne z grupy czwartorzędowych soli amoniowych, w których do atomu azotu przyłączona jest grupa benzylowa, dwie grupy metylowe oraz łańcuch alkilowy o parzystej liczbie atomów węgla[3] i długości 8–18 atomów. Są związkami powierzchniowo czynnymi. Stosowane jako biocydy, katalizatory przeniesienia fazowego i surfaktanty kationowe. Mają postać białego lub żółtawobiałego proszku lub żelowatych żółtawobiałych fragmenty, higroskopijnych, mydlanych w dotyku[4]. Są bardzo łatwo rozpuszczalne w wodzie i etanolu, ale dość trudno w eterze dietylowym[5].
Mechanizm działania
[edytuj | edytuj kod]Polega na zmianie struktury warstwy lipidowej błony komórkowej bakterii, przez co staje się bardziej przepuszczalna dla ważnych składników komórki, które przechodzą na zewnątrz. Jednak jest to działanie bardzo powolne; mimo tego jest to środek popularny, skuteczny i o wszechstronnym zastosowaniu.
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- roztwór wodny 0,005% do odkażania błon śluzowych[5];
- roztwór wodny 0,1–0,5% do odkażania skóry (może zawierać etanol)[5];
- roztwór wodny 0,1% do odkażania narzędzi (może zawierać etanol);
- roztwór wodny 1% do odkażania rąk (może zawierać etanol).
Stosowany przede wszystkim jako środek konserwujący w przygotowywaniu postaci leku[5].
Wpływ na funkcje rzęseknabłonka nosa
[edytuj | edytuj kod]W badaniach przeprowadzonych na Universität zu Köln wykorzystano model in vitro ludzkiej błony śluzowej nosa do pomiaru częstości uderzeń rzęsek w odpowiedzi na działanie m.in. chlorku benzalkoniowego. Stwierdzono, że niszczył on funkcjonowanie rzęsek już przy stężeniu 0,005%. Autorzy badania odradzają stosowanie leków rynologicznych zawierających ten związek jako konserwant[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Alkyl dimethylbenzyl ammonium chloride, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 491119 [dostęp 2012-05-30] (niem. • ang.).
- ↑ Benzalkonium chloride [online], karta charakterystyki produktu Sciencelab.com, 21 maja 2013, numer katalogowy: SLB1921 [zarchiwizowane z adresu 2014-09-02].
- ↑ Reregistration Eligibility Decision for Alkyl Dimethyl Benzyl Ammonium Chloride (ADBAC), United States Environmental Protection Agency, sierpień 2006, s. 3 [zarchiwizowane z adresu 2012-10-22] (ang.).
- ↑ Farmakopea Polska VIII, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2008, s. 3491, ISBN 978-83-88157-53-0.
- ↑ a b c d Farmakopea Polska VI, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2002, s. 1176, ISBN 83-88157-18-3.
- ↑ A. Mickenhagen, O. Siefer, P. Neugebauer, E. Stennert, Der Einfluss verschiedener α-Sympathomimetika und Benzalkoniumchlorid auf die Zilienschlagfrequenz humaner Flimmerzellen in vitro, „Laryngo-Rhino-Otologie”, 87 (1), 2008, s. 30–38, DOI: 10.1055/s-2007-966891 [dostęp 2025-10-14] (niem.).
