Epipremnum

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Epipremnum
Ilustracja
epipremnum złociste
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

żabieńcowce

Rodzina

obrazkowate

Podrodzina

Monsteroideae

Rodzaj

epipremnum

Nazwa systematyczna
Epipremnum Schott
Bonplandia (Hannover) 5: 45 (1857)
Typ nomenklatoryczny

Epipremnum mirabile Schott[3] [=Epipremnum pinnatum (L.) Engl.][4]

Synonimy
  • Anthelia Schott[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Epipremnum złociste na stanowisku naturalnym
Epipremnum złociste
Charakterystyczny żeberkowany pęd Epipremnum aureum

Epipremnum (Epipremnum Schott) – rodzaj wiecznie zielonych roślin zielnych z rodziny obrazkowatych, obejmujący 15 gatunków pochodzących z tropikalnej i subtropikalnej Azji, Australii oraz wysp Pacyfiku. Gatunki epipremnum złociste i Epipremnum pinnatum zostały introdukowane również na innych kontynentach. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów επί (epi – na) i πρέμνων (premnon – dół pnia drzewa)[5]. Epipremnum złociste jest jedną z najpopularniejszych pnących roślin pokojowych.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Rośliny z rodzaju epipremnum pochodzą z Chin, wschodniej Azji, subkontynentu indyjskiego, Indochin, Azji Południowo-Wschodniej, Papuazji, Australii oraz wysp Pacyfiku. Epipremnum złociste, występujące naturalnie jedynie na Moorea, wyspie wulkanicznej w archipelagu Wysp Towarzystwa, zostało introdukowane na całym świecie i występuje: w Afryce (Wybrzeże Kości Słoniowej, Kamerun, Kenia i Seszele), w Azji (południowe Chiny, archipelag Ogasawara, Sri Lanka, Tajlandia, Półwysep Malajski, Wyspy Salomona), w Australii (Queensland), na wyspach Oceanii (Fidżi, Sporady Środkowopolinezyjskie) i w Ameryce (Hawaje, Floryda, Kostaryka, Kuba, Portoryko, Surinam, Ekwador i Brazylia)[4]. Epipremnum pinnatum zostało introdukowane na Karaibach: w Portoryko i na Wyspach Nawietrznych[4] oraz na Florydzie, gdzie zostało uznane za gatunek inwazyjny[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Smukłe pnącza do gigantycznych lian, osiągających wysokość 20 metrów. Młode rośliny tworzą naziemne kolonie, rośliny dorosłe pną się po pniach drzew, rzadziej skałach[7].
Łodyga
U roślin dorosłych występuje monopodialna łodyga pnąca, cienka i giętka, gładka, szorstka lub pokryta wyraźnymi, podłużnymi, nieregularnymi, białawymi wyrostkami. Starsze łodygi są niemal zdrewniałe, skorkowaciałe lub pokryte jasnobrązową, papierową skórką[7].
Korzenie
Na całej długości łodygi powstają przybyszowe korzenie powietrzne dwóch typów: korkowaciejące korzenie czepne oraz rzadziej występujące, drewniejące korzenie asymilacyjne[7].
Liście
U nasady pędów kwiatostanowych występują sztywne lub błoniaste katafile i profile, szybko wysychające i odpadające. Liście właściwe położone są na łodydze równomiernie, niekiedy gęściej w jej dolnej części i przy wierzchołku. Ogonki liściowe tworzą długie pochwy liściowe, o szybko wysychających brzegach, niekiedy całkowicie wysychające do postaci siateczki włókien lub całkowicie rozpadające się i pozostawiające bliznę liściową[7]. Występują dwie formy liści: młodociane i dojrzałe, te drugie osiągają wielkość do 60 cm[8]. Blaszki liściowe często asymetryczne, młodociane całobrzegie i sercowate, dojrzałe całobrzegie, lancetowate, eliptyczne i podłużno-eliptyczne lub pierzastodzielne do pierzastosiecznych, rzadko perforowane (Epipremnum pinnatum). Użyłkowanie pierwszorzędowe pierzaste, zbiegające się do żyłki marginalnej, drugo- i czasami trzeciorzędowe równoległo-pierzaste, dalsze siatkowate[9].
Kwiaty
Rośliny tworzą od jednego do kilku kwiatostanów typu kolbiastego pseudancjum. Pierwszy kwiatostan otoczony jest przez liść właściwy i katafil, kolejne przez profil i katafil. Pędy kwiatostanowe cylindryczne do bocznie spłaszczonych. Pochwa kwiatostanu łódkokształtna, wyraźnie lub raczej słabo dziobiowato zakończona, w okresie kwitnienia lekko rozchylająca się lub płasko otwierająca się i odpadająca przed zakończeniem kwitnienia, brudnobiała, żółta lub zielonkawa. Kolba siedząca, rzadko osadzona na szypule, mniej więcej cylindryczna i zwężająca się ku wierzchołkowi. Kwiaty obupłciowe, pozbawione okwiatu, zbudowane z pojedynczej zalążni i 4 wolnych pręcików[7]. Zalążnie niemal tetragonalno-pryzmatyczne, ścięte, jednokomorowe, przechodzące w masywną, pryzmatyczną szyjkę słupka zakończoną guziczkowatym lub podłużno-równowąskim znamieniem. W zalążni z parietalnego łożyska powstają zwykle 2, rzadziej 4 lub 6–8 (E. amplissimum) anatropowe zalążki. Niekiedy zalążnie u nasady i wierzchołka kolby są jałowe[7]. Czasem u nasady pochwy występują wyłącznie kwiaty żeńskie[9]. Nitki pręcików płaskie, równowąskie; główki pręcików krótsze od nitek, pylniki podłużno-eliptyczne, otwierające się przez podłużną szczelinę[9]. Rośliny zakwitają zazwyczaj dopiero po wytworzeniu liści dojrzałych, wskutek tego w uprawie domowej przeważnie nie zakwitają[8].
Owoce
Jagody o wyraźnej pozostałości szyjki słupka, odpadającej po dojrzeniu. Nasiona nerkowate, o grubej i kruchej, gładkiej łupinie. Bielmo obfite[9].
Gatunki podobne
Przedstawiciele plemienia Monstereae, od których różnią się szczegółami budowy kwiatów[9]. Szczególne podobieństwo występuje z przedstawicielami rodzaju rafidofora, od których epipremnum różnią się jedynie budową nasion[7].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój
Wieloletnie, wiecznie zielone hemiepifity, fanerofity, wysoko pnące się po pniach drzew, rzadziej po skałach[7].
Siedlisko
Niskie i średnie piętra lasów wiecznie zielonych[7].
Cechy fitochemiczne
Wszystkie tkanki epipremnum zawierają kryształki szczawianu wapnia oraz niezidentyfikowaną toksynę. Spożycie tych roślin wywołuje podrażenienie błon śluzowych układu pokarmowego oraz biegunkę. Kontakt soku tych roślin ze skórą i oczami powoduje ich silne podrażenienie. Istnieją doniesienia o występowaniu kontaktowego zapalenia skóry po kontakcie z liśćmi epipremnum złocistego[10].
Interakcje z innymi gatunkami
Młode liście i kwiatostany roślin z rodzaju epipremnum stanowią podstawowy składnik diety scynka nadrzewnego, gatunku endemicznego dla Wysp Salomona[11].
Liczba chromosomów 2n = 60 (56, 84)[9].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Należy do plemienia Monstereae[12], podrodziny Monsteroideae, rodziny obrazkowatych (Araceae), rzędu żabieńcowców (Alismatales) w kladzie jednoliściennych (ang. monocots)[2].
Gatunki[4]

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Epipremnum złociste
Epipremnum złociste kultywar 'Marble Queen'
Rośliny lecznicze
Szczyty korzeni powietrznych Epipremnum pinnatum są spożywane przez kobiety w Vanuatu dla ułatwienia porodu[13]. Badania przeprowadzone w 2010 roku wykazały, że części naziemne roślin tego gatunku wykazują silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe oraz hamują peroksydację lipidów[14]. W medycynie chińskiej epipremnum złociste (pashulong) stosowane jest w celu detoksykacji i usunięcia toksycznego ciepła, a także leczniczo w razie zapalenia ścięgien, w złamaniach, oparzeniach, wrzodach, ranach i zaczerwienieniach. Związki chemiczne zawarte w roślinach tego gatunku wykazują działanie cytotoksyczne przeciwko komórkom nowotworowym oraz stymulujące system immunologiczny[15]. W weterynarii młode pędy epipremnum złocistego były podawane koniom w celu pozbycia się robaków jelitowych[10].
Rośliny ozdobne
Do rodzaju epipremnum należy jedna z najpopularniejszych pnących roślin pokojowych, epipremnum złociste, pod koniec XX wieku zaliczana do rodzaju rafidofora (Rhaphidophora aurea – rafidofora złocista lub r. złota), a wcześniej scindapsus (Scindapsus aureus – scindapsus złocisty lub s. złoty). Obecnie nadal roślinę tę określa się potocznie nazwą scindapsus. Jest to jedna z najmniej wymagających roślin pokojowych, znajdująca zastosowanie jako pnącze okienne, okrywa ściany lub roślina płożąca[16]. Jej cechą charakterystyczną są sercowate, lekko asymetryczne, całobrzegie, zielone i żółto nakrapiane liście, które w naturze osiągają długość 40 cm i są perforowane lub pierzastosieczne, jak u roślin z rodzaju monstera[17]. Epipremnum złociste ma wysoką zdolność oczyszczania powietrza. W ciągu doby eliminuje 75% tlenku węgla i 67% formaldehydu[18].
Inne zastosowania
Pędy Epipremnum pinnatum służą do produkcji koszy wykorzystywanych w ceremoniach pogrzebowych w Tonga[13]. Owoce i pochwy kwiatostanowe epipremnum złocistego były używane do przygotowywania trucizny do strzał[10].

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Wymagania
Epipremnum złociste wymaga stanowiska jasnego, chronionego przed bezpośrednim działaniem słońca. W całkowitym cieniu liście tej rośliny nie wybarwiają się, a pędy stają się wyciągnięte. Roślina ta dobrze rośnie również w świetle sztucznym. Optymalnym podłożem jest mieszanka ziemi liściowej, gnojowej, torfu i piasku w równych proporcjach. Epipremnum dobrze będzie rosło jednak nawet w samym torfie, pod warunkiem regularnego nawożenia[19].
Pielęgnacja
W okresie wegetacji, od kwietnia do sierpnia, epipremnum należy dość obficie podlewać, dodatkowo nawożąc je raz w tygodniu nawozem wieloskładnikowym, oraz zapewnić roślinie wysoką wilgotność powietrza. Rośliny przesadza się wiosną do raczej płaskich doniczek. Od września do marca roślina ta przechodzi okres spoczynku. Zaleca się obniżenie w tym okresie temperatury do około 15 °C oraz ograniczenie podlewania[19].
Rozmnażanie
Bardzo proste z sadzonek pędowych, ukorzeniających się nawet w wodzie. Ponieważ obcięcie wierzchołka pędu powoduje zahamowanie wzrostu, zaleca się przeznaczenie na sadzonki całej łodygi[16], którą należy pociąć na odcinki o długości około 4–5 cm, z przynajmniej jednym liściem. Sadzonki należy umieścić w podłożu z torfu i piasku lub torfu i perlitu. W temperaturze 24–26 °C ukorzeniają się po około miesiącu[19].
Choroby i szkodniki
W Polsce epipremnum złociste może być zaatakowane przez lęgniowce z gatunku Phytophthora capsici i Phytophora tropicalis, wywołujące nekrozy liści i łodyg, a także inne patogeny: gronowiec szary, wywołujący szarą pleśń, Rhizoctonia solani i grzyby z rodzaju Trichoderma[20]. Rośliny te są też podatne na bakteryjną plamistość liści wywoływaną przez proteobakterię z gatunku Pseudomonas cichorii. Zbyt suche powietrze powoduje zwijanie się liści[19].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-06] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-11-06]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. [dostęp 2010-11-06]. (ang.).
  5. ↑ Adolf Engler, Kurt Krause. Araceae-Monsteroideae. „Das Pflanzenreich”. 37, s. 90-96, 1908. Adolf Engler. (łac.). 
  6. ↑ PLANTS Profile: Epipremnum pinnatum. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-11-06]. (ang.).
  7. ↑ a b c d e f g h i Peter C. Boyce: The Genus Epipremnum Schott (Araceae-Monsteroideae-Monstereae) in West and Central Malesia. [dostęp 2010-11-06]. (ang.).
  8. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  9. ↑ a b c d e f Simon J. Mayo, Josef Bogner, Peter C. Boyce: The Genera of Araceae. Eleanor Catherine (ilustr.). Kew: The Trustees, Royal Botanic Gardens, 1997, s. 121. ISBN 1-900347-22-9. OCLC 468572283. (ang.).
  10. ↑ a b c David W. Nellis: Poisonous Plants and Animals of Florida and the Caribbean. Sarasota, FL: Pineapple Press, 1997, s. 149. ISBN 1-56164-111-1.
  11. ↑ Mike Mccoy: Reptiles of the Solomon Islands. Pensoft Pub, 2006, s. 49. ISBN 978-954-642-275-0.
  12. ↑ L.I. Cabrera et al. Phylogenetics relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95(9), s. 1153-1165, 2008. (ang.). 
  13. ↑ a b R. J. Morrison, Paul A. Geraghty, Linda Crowl: Science of Pacific Island people. Suva, Fiji: Institute of Pacific Studies, 1994, s. 20, 169. ISBN 982-02-0106-3.
  14. ↑ A. Linnet (et al.). Anti-inflammatory, analgesic and anti-lipid peroxidative effects of Rhaphidophora pertusa (Roxb.) Schott and Epipremnum pinnatum (Linn.) Engl. aerial parts. „Indian Journal of Natural Products and Resources”. 1 (1), s. 5-10, 2010. (ang.). 
  15. ↑ Lai Wah Chan (et al.). Antimicrobial and antioxidant activities of Cortex Magnoliae Officinalis and some other medicinal plants commonly used in South-East Asia. „Chinese Medicine”. 3, 2008. DOI: 10.1186/1749-8546-3-15. 
  16. ↑ a b Margot. Schubert: Mieszkamy wśród kwiatów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1991, s. 318-319. ISBN 83-09-00563-6.
  17. ↑ Jiří Haager: Mieszkanie w kwiatach : moje hobby. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1992, s. 208. ISBN 83-7066-343-5.
  18. ↑ Joyce M. Morris: Reiki: Hands That Heal. York Beach, ME: Weiser Books, 1999, s. 79. ISBN 1-57863-118-1.
  19. ↑ a b c d Mieczysław Czekalski: Cisus, hoja, filodendron...: rośliny pnące ozdobą mieszkania. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988, s. 38-39. ISBN 83-09-01250-0.
  20. ↑ Leszek B. Orlikowski, Aleksandra Trzewik, Katarzyna Wiejacha, Grażyna Szkuta. Phytophthora tropicalis, a new pathogen of ornamental plants in Poland. „Journal of Plant Protection Research”. 46 (1), s. 103-109, 2006. (ang.). 

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Epipremnum&oldid=73202703”