Epipremnum
epipremnum złociste | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina |
Monsteroideae | ||
Rodzaj |
epipremnum | ||
Nazwa systematyczna | |||
Epipremnum Schott Bonplandia (Hannover) 5: 45 (1857) | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
Epipremnum mirabile Schott[3] [=Epipremnum pinnatum (L.) Engl.][4] | |||
Synonimy | |||
|
Epipremnum (Epipremnum Schott) – rodzaj wiecznie zielonych roślin zielnych z rodziny obrazkowatych, obejmujący 15 gatunków pochodzących z tropikalnej i subtropikalnej Azji, Australii oraz wysp Pacyfiku. Gatunki epipremnum złociste i Epipremnum pinnatum zostały introdukowane również na innych kontynentach. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów επί (epi – na) i πρέμνων (premnon – dół pnia drzewa)[5]. Epipremnum złociste jest jedną z najpopularniejszych pnących roślin pokojowych.
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Rośliny z rodzaju epipremnum pochodzą z Chin, wschodniej Azji, subkontynentu indyjskiego, Indochin, Azji Południowo-Wschodniej, Papuazji, Australii oraz wysp Pacyfiku. Epipremnum złociste, występujące naturalnie jedynie na Moorea, wyspie wulkanicznej w archipelagu Wysp Towarzystwa, zostało introdukowane na całym świecie i występuje: w Afryce (Wybrzeże Kości Słoniowej, Kamerun, Kenia i Seszele), w Azji (południowe Chiny, archipelag Ogasawara, Sri Lanka, Tajlandia, Półwysep Malajski, Wyspy Salomona), w Australii (Queensland), na wyspach Oceanii (Fidżi, Sporady Środkowopolinezyjskie) i w Ameryce (Hawaje, Floryda, Kostaryka, Kuba, Portoryko, Surinam, Ekwador i Brazylia)[4]. Epipremnum pinnatum zostało introdukowane na Karaibach: w Portoryko i na Wyspach Nawietrznych[4] oraz na Florydzie, gdzie zostało uznane za gatunek inwazyjny[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Smukłe pnącza do gigantycznych lian, osiągających wysokość 20 metrów. Młode rośliny tworzą naziemne kolonie, rośliny dorosłe pną się po pniach drzew, rzadziej skałach[7].
- Łodyga
- U roślin dorosłych występuje monopodialna łodyga pnąca, cienka i giętka, gładka, szorstka lub pokryta wyraźnymi, podłużnymi, nieregularnymi, białawymi wyrostkami. Starsze łodygi są niemal zdrewniałe, skorkowaciałe lub pokryte jasnobrązową, papierową skórką[7].
- Korzenie
- Na całej długości łodygi powstają przybyszowe korzenie powietrzne dwóch typów: korkowaciejące korzenie czepne oraz rzadziej występujące, drewniejące korzenie asymilacyjne[7].
- Liście
- U nasady pędów kwiatostanowych występują sztywne lub błoniaste katafile i profile, szybko wysychające i odpadające. Liście właściwe położone są na łodydze równomiernie, niekiedy gęściej w jej dolnej części i przy wierzchołku. Ogonki liściowe tworzą długie pochwy liściowe, o szybko wysychających brzegach, niekiedy całkowicie wysychające do postaci siateczki włókien lub całkowicie rozpadające się i pozostawiające bliznę liściową[7]. Występują dwie formy liści: młodociane i dojrzałe, te drugie osiągają wielkość do 60 cm[8]. Blaszki liściowe często asymetryczne, młodociane całobrzegie i sercowate, dojrzałe całobrzegie, lancetowate, eliptyczne i podłużno-eliptyczne lub pierzastodzielne do pierzastosiecznych, rzadko perforowane (Epipremnum pinnatum). Użyłkowanie pierwszorzędowe pierzaste, zbiegające się do żyłki marginalnej, drugo- i czasami trzeciorzędowe równoległo-pierzaste, dalsze siatkowate[9].
- Kwiaty
- Rośliny tworzą od jednego do kilku kwiatostanów typu kolbiastego pseudancjum. Pierwszy kwiatostan otoczony jest przez liść właściwy i katafil, kolejne przez profil i katafil. Pędy kwiatostanowe cylindryczne do bocznie spłaszczonych. Pochwa kwiatostanu łódkokształtna, wyraźnie lub raczej słabo dziobiowato zakończona, w okresie kwitnienia lekko rozchylająca się lub płasko otwierająca się i odpadająca przed zakończeniem kwitnienia, brudnobiała, żółta lub zielonkawa. Kolba siedząca, rzadko osadzona na szypule, mniej więcej cylindryczna i zwężająca się ku wierzchołkowi. Kwiaty obupłciowe, pozbawione okwiatu, zbudowane z pojedynczej zalążni i 4 wolnych pręcików[7]. Zalążnie niemal tetragonalno-pryzmatyczne, ścięte, jednokomorowe, przechodzące w masywną, pryzmatyczną szyjkę słupka zakończoną guziczkowatym lub podłużno-równowąskim znamieniem. W zalążni z parietalnego łożyska powstają zwykle 2, rzadziej 4 lub 6–8 (E. amplissimum) anatropowe zalążki. Niekiedy zalążnie u nasady i wierzchołka kolby są jałowe[7]. Czasem u nasady pochwy występują wyłącznie kwiaty żeńskie[9]. Nitki pręcików płaskie, równowąskie; główki pręcików krótsze od nitek, pylniki podłużno-eliptyczne, otwierające się przez podłużną szczelinę[9]. Rośliny zakwitają zazwyczaj dopiero po wytworzeniu liści dojrzałych, wskutek tego w uprawie domowej przeważnie nie zakwitają[8].
- Owoce
- Jagody o wyraźnej pozostałości szyjki słupka, odpadającej po dojrzeniu. Nasiona nerkowate, o grubej i kruchej, gładkiej łupinie. Bielmo obfite[9].
- Gatunki podobne
- Przedstawiciele plemienia Monstereae, od których różnią się szczegółami budowy kwiatów[9]. Szczególne podobieństwo występuje z przedstawicielami rodzaju rafidofora, od których epipremnum różnią się jedynie budową nasion[7].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]- Rozwój
- Wieloletnie, wiecznie zielone hemiepifity, fanerofity, wysoko pnące się po pniach drzew, rzadziej po skałach[7].
- Siedlisko
- Niskie i średnie piętra lasów wiecznie zielonych[7].
- Cechy fitochemiczne
- Wszystkie tkanki epipremnum zawierają kryształki szczawianu wapnia oraz niezidentyfikowaną toksynę. Spożycie tych roślin wywołuje podrażenienie błon śluzowych układu pokarmowego oraz biegunkę. Kontakt soku tych roślin ze skórą i oczami powoduje ich silne podrażenienie. Istnieją doniesienia o występowaniu kontaktowego zapalenia skóry po kontakcie z liśćmi epipremnum złocistego[10].
- Interakcje z innymi gatunkami
- Młode liście i kwiatostany roślin z rodzaju epipremnum stanowią podstawowy składnik diety scynka nadrzewnego, gatunku endemicznego dla Wysp Salomona[11].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
- Należy do plemienia Monstereae[12], podrodziny Monsteroideae, rodziny obrazkowatych (Araceae), rzędu żabieńcowców (Alismatales) w kladzie jednoliściennych (ang. monocots)[2].
- Gatunki[4]
- Epipremnum amplissimum (Schott) Engl.
- Epipremnum aureum (Linden & André) G.S.Bunting – epipremnum złociste, epipremnum złote
- Epipremnum carolinense Volkens
- Epipremnum ceramense (Engl. & K.Krause) Alderw.
- Epipremnum dahlii Engl.
- Epipremnum falcifolium Engl.
- Epipremnum giganteum (Roxb.) Schott
- Epipremnum meeboldii K.Krause
- Epipremnum moluccanum Schott
- Epipremnum moszkowskii K.Krause
- Epipremnum nobile (Schott) Engl.
- Epipremnum obtusum Engl. & K.Krause
- Epipremnum papuanum Alderw.
- Epipremnum pinnatum (L.) Engl.
- Epipremnum silvaticum Alderw.
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- Rośliny lecznicze
- Szczyty korzeni powietrznych Epipremnum pinnatum są spożywane przez kobiety w Vanuatu dla ułatwienia porodu[13]. Badania przeprowadzone w 2010 roku wykazały, że części naziemne roślin tego gatunku wykazują silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe oraz hamują peroksydację lipidów[14]. W medycynie chińskiej epipremnum złociste (pashulong) stosowane jest w celu detoksykacji i usunięcia toksycznego ciepła, a także leczniczo w razie zapalenia ścięgien, w złamaniach, oparzeniach, wrzodach, ranach i zaczerwienieniach. Związki chemiczne zawarte w roślinach tego gatunku wykazują działanie cytotoksyczne przeciwko komórkom nowotworowym oraz stymulujące system immunologiczny[15]. W weterynarii młode pędy epipremnum złocistego były podawane koniom w celu pozbycia się robaków jelitowych[10].
- Rośliny ozdobne
- Do rodzaju epipremnum należy jedna z najpopularniejszych pnących roślin pokojowych, epipremnum złociste, pod koniec XX wieku zaliczana do rodzaju rafidofora (Rhaphidophora aurea – rafidofora złocista lub r. złota), a wcześniej scindapsus (Scindapsus aureus – scindapsus złocisty lub s. złoty). Obecnie nadal roślinę tę określa się potocznie nazwą scindapsus. Jest to jedna z najmniej wymagających roślin pokojowych, znajdująca zastosowanie jako pnącze okienne, okrywa ściany lub roślina płożąca[16]. Jej cechą charakterystyczną są sercowate, lekko asymetryczne, całobrzegie, zielone i żółto nakrapiane liście, które w naturze osiągają długość 40 cm i są perforowane lub pierzastosieczne, jak u roślin z rodzaju monstera[17]. Epipremnum złociste ma wysoką zdolność oczyszczania powietrza. W ciągu doby eliminuje 75% tlenku węgla i 67% formaldehydu[18].
- Inne zastosowania
- Pędy Epipremnum pinnatum służą do produkcji koszy wykorzystywanych w ceremoniach pogrzebowych w Tonga[13]. Owoce i pochwy kwiatostanowe epipremnum złocistego były używane do przygotowywania trucizny do strzał[10].
Uprawa
[edytuj | edytuj kod]- Wymagania
- Epipremnum złociste wymaga stanowiska jasnego, chronionego przed bezpośrednim działaniem słońca. W całkowitym cieniu liście tej rośliny nie wybarwiają się, a pędy stają się wyciągnięte. Roślina ta dobrze rośnie również w świetle sztucznym. Optymalnym podłożem jest mieszanka ziemi liściowej, gnojowej, torfu i piasku w równych proporcjach. Epipremnum dobrze będzie rosło jednak nawet w samym torfie, pod warunkiem regularnego nawożenia[19].
- Pielęgnacja
- W okresie wegetacji, od kwietnia do sierpnia, epipremnum należy dość obficie podlewać, dodatkowo nawożąc je raz w tygodniu nawozem wieloskładnikowym, oraz zapewnić roślinie wysoką wilgotność powietrza. Rośliny przesadza się wiosną do raczej płaskich doniczek. Od września do marca roślina ta przechodzi okres spoczynku. Zaleca się obniżenie w tym okresie temperatury do około 15 °C oraz ograniczenie podlewania[19].
- Rozmnażanie
- Bardzo proste z sadzonek pędowych, ukorzeniających się nawet w wodzie. Ponieważ obcięcie wierzchołka pędu powoduje zahamowanie wzrostu, zaleca się przeznaczenie na sadzonki całej łodygi[16], którą należy pociąć na odcinki o długości około 4–5 cm, z przynajmniej jednym liściem. Sadzonki należy umieścić w podłożu z torfu i piasku lub torfu i perlitu. W temperaturze 24–26 °C ukorzeniają się po około miesiącu[19].
- Choroby i szkodniki
- W Polsce epipremnum złociste może być zaatakowane przez lęgniowce z gatunku Phytophthora capsici i Phytophora tropicalis, wywołujące nekrozy liści i łodyg, a także inne patogeny: gronowiec szary, wywołujący szarą pleśń, Rhizoctonia solani i grzyby z rodzaju Trichoderma[20]. Rośliny te są też podatne na bakteryjną plamistość liści wywoływaną przez proteobakterię z gatunku Pseudomonas cichorii. Zbyt suche powietrze powoduje zwijanie się liści[19].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-06] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-11-06]. (ang.).
- ↑ a b c d e Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. [dostęp 2010-11-06]. (ang.).
- ↑ Adolf Engler, Kurt Krause. Araceae-Monsteroideae. „Das Pflanzenreich”. 37, s. 90-96, 1908. Adolf Engler. (łac.).
- ↑ PLANTS Profile: Epipremnum pinnatum. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-11-06]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Peter C. Boyce: The Genus Epipremnum Schott (Araceae-Monsteroideae-Monstereae) in West and Central Malesia. [dostęp 2010-11-06]. (ang.).
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- ↑ a b c d e f Simon J. Mayo, Josef Bogner, Peter C. Boyce: The Genera of Araceae. Eleanor Catherine (ilustr.). Kew: The Trustees, Royal Botanic Gardens, 1997, s. 121. ISBN 1-900347-22-9. OCLC 468572283. (ang.).
- ↑ a b c David W. Nellis: Poisonous Plants and Animals of Florida and the Caribbean. Sarasota, FL: Pineapple Press, 1997, s. 149. ISBN 1-56164-111-1.
- ↑ Mike Mccoy: Reptiles of the Solomon Islands. Pensoft Pub, 2006, s. 49. ISBN 978-954-642-275-0.
- ↑ L.I. Cabrera et al. Phylogenetics relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95(9), s. 1153-1165, 2008. (ang.).
- ↑ a b R. J. Morrison, Paul A. Geraghty, Linda Crowl: Science of Pacific Island people. Suva, Fiji: Institute of Pacific Studies, 1994, s. 20, 169. ISBN 982-02-0106-3.
- ↑ A. Linnet (et al.). Anti-inflammatory, analgesic and anti-lipid peroxidative effects of Rhaphidophora pertusa (Roxb.) Schott and Epipremnum pinnatum (Linn.) Engl. aerial parts. „Indian Journal of Natural Products and Resources”. 1 (1), s. 5-10, 2010. (ang.).
- ↑ Lai Wah Chan (et al.). Antimicrobial and antioxidant activities of Cortex Magnoliae Officinalis and some other medicinal plants commonly used in South-East Asia. „Chinese Medicine”. 3, 2008. DOI: 10.1186/1749-8546-3-15.
- ↑ a b Margot. Schubert: Mieszkamy wśród kwiatów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1991, s. 318-319. ISBN 83-09-00563-6.
- ↑ Jiří Haager: Mieszkanie w kwiatach : moje hobby. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1992, s. 208. ISBN 83-7066-343-5.
- ↑ Joyce M. Morris: Reiki: Hands That Heal. York Beach, ME: Weiser Books, 1999, s. 79. ISBN 1-57863-118-1.
- ↑ a b c d Mieczysław Czekalski: Cisus, hoja, filodendron...: rośliny pnące ozdobą mieszkania. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988, s. 38-39. ISBN 83-09-01250-0.
- ↑ Leszek B. Orlikowski, Aleksandra Trzewik, Katarzyna Wiejacha, Grażyna Szkuta. Phytophthora tropicalis, a new pathogen of ornamental plants in Poland. „Journal of Plant Protection Research”. 46 (1), s. 103-109, 2006. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia Epipremnum pinnatum na stronie International Aroid Society
- Araceum: Epipremnum, gatunki i odmiany
- Aroidpictures: fotografie gatunków Epipremnum. aroidpictures.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-12)].