Fałków

Fałków
	wieś
	; Kościół pw. św. Trójcy
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	konecki
Gmina	Fałków
Liczba ludności (2021)	1003
Strefa numeracyjna	44
Kod pocztowy	26-260
Tablice rejestracyjne	TKN
SIMC	0539041
	Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Fałków
	Położenie na mapie Polski Fałków
	51°08′05″N 20°06′02″E/51,134722 20,100556
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Fałków – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie koneckim, w gminie Fałków^[5]^[4].

Fałków uzyskał lokację miejską w 1340, zdegradowany w 1869^[6]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa piotrkowskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Fałków, a także rzymskokatolickiej parafii Świętej Trójcy^[7].

W miejscowości działa klub piłki nożnej, GLKS Fałków.

W 2021 wieś liczyła 1003 mieszkańców^[2].

Części wsi

Integralne części wsi Fałków^[5]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
1017327	Glinianki	część wsi
1017385	Podzamcze	część wsi
1017474	Zięciów	część wsi

Historia

Fałków od końca XIII w. należał do rodu Odrowążów, którzy przybrali nazwisko Fałkowscy (późniejsi przedstawiciele rodu nosili nazwisko Falkowski). W 1418 wymieniono zamek (castrum) w Fałkowie przy okazji działu dóbr.

W 1340 król Kazimierz Wielki wydał Jakubowi i Piotrowi Falkowskim przywilej przekształcenia wsi w miasto na prawie magdeburskim.

Od początku XV w. miasto należało do Giżyckich. Od XVII w. Fałków należał do Lasockich, Stadnickich i Jakubowskich. W 1557 miasto miało 5 rzemieślników, szynkarza i gorzelnika. W 1662 Fałków zamieszkiwany był przez 140 osób w 20 domach.

W XIX w. znajdował się tu wielki piec, walcownia żelaza oraz pudlingarnia. Funkcjonowały także kopalnie rudy: Juliusz i Wierzchowiska. Jak wiele innych miast w zaborze rosyjskim Fałków utracił prawa miejskie w 1869 w ramach represji po powstaniu styczniowym.

W czasie I wojny światowej Fałków uległ znacznym zniszczeniom. Zburzone zostało miasteczko wraz z kościołem pochodzącym z pocz. XV w. i szkołą podstawową. Do Fałkowa w 1916 karnie za działalność patriotyczną został zesłany ks. dr Władysław Chrzanowski, który był proboszczem fałkowskim w latach 1916–1919. Podczas swej posługi wybudował kaplicę, która pełniła funkcję kościoła do czasu wybudowania nowego; odremontował szkołę, która rozpoczęła działalność jeszcze przed odzyskaniem niepodległości, oraz zorganizował pierwszą straż pożarną i został jej prezesem. W styczniu 1919 został wybrany do sejmu konstytucyjnego (1919–1921), zabiegał w nim między innymi o pomoc dla zniszczonych podczas wojny miejscowości w powiecie koneckim.

Zabytki

Kościół pw. św. Trójcy, zbudowany w latach 1929–1935 wg projektu architekta Oskara Sosnowskiego, stoi w najwyższym miejscu Fałkowa. Ołtarzem zwrócony jest ku wschodowi. Składa się z zasklepionego prezbiterium i niesklepionej nawy oraz dwóch naw bocznych zasklepionych. Kościół jest zbudowany na planie owalu. W prezbiterium i nawie jest sześć okien, a w bocznych nawach po trzy okna. Kościół ma dwie wieże pełniące funkcję dzwonnicy.

Kościół wraz z przykościelnym cmentarzem został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.; A.911/1-2 z 14.06.2013)^[8].

Ruiny zamku lub dworu z początku XVII w., stojące na wzniesieniu, otoczone fosą wypełnioną wodą. Zachowane mury pierwszego piętra z oknami i bramą wjazdową oraz piwnice. Do zamku prowadził drewniany most zwodzony. Ze względu na niewielkie rozmiary historycy sztuki uznają kamienno-ceglany budynek nie za zamek, lecz dwór obronny. Zamek uległ zniszczeniu w XVII wieku, głównie pod naporem Szwedów.

W skład zabytkowego zespołu (nr rej.: A.479/1-4 z 16.09.1972 i z 15.02.1995) wchodzą: ruina dworu obronnego, oficyna, gorzelnia oraz park z aleją dojazdową^[8].

W dawnej organistówce były dyrektor szkoły Euzebiusz Barański zorganizował muzeum (skansen) fałkowskie z licznymi eksponatami wyposażenia domowego i gospodarstwa.

Galeria

Ruiny zamku
Wnętrze kościoła
Figura za bramą do kościoła
Baba z maselnicą – drewniana rzeźba ludowa na placu przy OSP
Kościół z 1929 roku

Ludzie związani z Fałkowem‎

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Fałkowem‎‎‎.

Zobacz też

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 29736
↑ ^a ^b NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 246 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju) [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2015-11-18] .
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 30–31.
↑ Opis parafii w Fałkowie na stronie diecezji.
↑ ^a ^b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 33 [dostęp 2015-11-17] .

Bibliografia

Euzebiusz Barański: Fałków czasy i ludzie. Końskie: 2008. ISBN 978-83-924278-2-7.
Michał Pawlikowski: Syn Ziemi Radomszczańskiej. Życie i działalność posła na sejm II Rzeczypospolitej ks. dr. Władysława Chrzanowskiego 1886-1933. Strzałków: Dorling Kindersley, 2011. ISBN 978-83-933262-0-4.

Linki zewnętrzne

Fałków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 372 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 29736

[bdl-2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS .

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 246 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju) [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2015-11-18] .

[Dz.U._29/2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).

[6] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 30–31.

[par-7] Opis parafii w Fałkowie na stronie diecezji.

[zabytek-8] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 33 [dostęp 2015-11-17] .

[nid-9] Rejestr zabytków nieruchomych woj. świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa [dostęp 2015-12-06] .

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[A]

Wsie	Budy Bulianów Czarna Smuga Czermno Czermno-Kolonia Dąbrowa Fałków Gustawów Julianów Olszamowice Papiernia Pląskowice Poręba Reczków Rudka Rudzisko Sęp Skórnice Smyków Stanisławów Starzechowice Studzieniec Sulborowice Sułków Szreniawa Turowice Wąsosz Wola Szkucka Zbójno
Kolonie	Adelinów Dobry Widok Stomorgi
Osady	Greszczyn Leszczyny Pikule
Osady leśne	Bulianów-Gajówka Grzmot
Części wsi	Błonie Boroniewskie Dąbrowa Folwark Glinianki Gliny Jakubowice Lochmanie Ług Nadrzecze Oddziały Osnowa Podstawki Podzamcze Pugorzelec Stara Wieś Starzechowice Dolne Starzechowice Górne Struga Szpinek Ściegna Trytwa Zalesie Zapłocie Zasadzie Zięciów
Przysiółki wsi	Borki Sępskie Niwy Trawno Zygmuntów
Zniesiona kolonia	Porąbka