Zamek w Bodzentynie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zamek w Bodzentynie
Symbol zabytku nr rej. A.217/1-4 z 15.02.1967 i 17.02.1957[1]
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bodzentyn

Fundator

Florian z Mokrska

Rozpoczęcie budowy

II poł. XIV w.

Zniszczono

po roku 1814

Plan budynku
Plan budynku
Położenie na mapie Bodzentyna
Mapa konturowa Bodzentyna, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek w Bodzentynie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek w Bodzentynie”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Zamek w Bodzentynie”
Położenie na mapie powiatu kieleckiego
Mapa konturowa powiatu kieleckiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Zamek w Bodzentynie”
Położenie na mapie gminy Bodzentyn
Mapa konturowa gminy Bodzentyn, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Zamek w Bodzentynie”
Ziemia50°56′31″N 20°57′05″E/50,941944 20,951389
Zamek w połowie XIX w.
Zamek obecnie

Zamek w Bodzentyniezamek w miejscowości Bodzentyn, zbudowany w II połowie XIV wieku, obecnie pozostający w stanie ruiny.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Zamek gotycki[edytuj | edytuj kod]

Na początku XIV wieku biskup krakowski Bodzanta opuścił miejscowość Tarczek będącą dotąd jedyną siedzibą biskupów krakowskich na ziemi świętokrzyskiej i zbudował drewniany dwór na wzniesieniu nad rzeką Psarką. Dwór ten dość szybko uległ zniszczeniu, dlatego w II poł. XIV w. z inicjatywy biskupa krakowskiego Floriana z Mokrska herbu Jelita zbudowano na wzgórzu od północy piętrowy gotycki budynek z czworoboczną wieżą w północno-zachodniej części wzgórza o wymiarach 10,5 x 10,5 m[2]. Całość otoczono fosą i połączono z murami miejskimi Bodzentyna. Jednym z najważniejszych wydarzeń w historii zamku był pobyt na nim 19 czerwca 1410 r. króla Władysława Jagiełły przy okazji pielgrzymki na Święty Krzyż w drodze na koncentrację armii przed bitwą pod Grunwaldem. Przyjął on wówczas w Bodzentynie posłów książąt pomorskich.

Zamek rozbudował kardynał Zbigniew Oleśnicki[2].

Po pożarze, około 1500 roku z fundacji kardynała Fryderyka Jagiellończyka powstał od strony wschodniej reprezentacyjny Dom Wielki o długości 40 metrów[2] z wieżyczkami, o trzech kondygnacjach. W latach 1504-1524 dobudowano do gotyckiego skrzydła północnego od strony wschodniej dodatkowy ryzalit z kaplicą[3].

Zamek renesansowy[edytuj | edytuj kod]

Gotycki obronny zamek zaczął przebudowywać w 1572 roku Franciszek Krasiński, a ukończył w 1581 roku biskup Piotr Myszkowski, dzięki czemu zamek nabrał cech stylu renesansowego. Zbudowano wtedy wykusz na kaplicę zamkową, krużganki oraz domy dla gości i służby. Na zamku pracował wtedy włoski architekt Jan Balcer[3].

Zamek barokowy[edytuj | edytuj kod]

Po 1607 roku biskup Piotr Tylicki polecił zbudować bramę przylegającą od strony południowej do dawnego Domu Wielkiego[2]. We wrześniu 1622 roku zamek był nieskutecznie oblegany przez nieopłaconych polskich żołnierzy, którzy założyli konfederację lwowską.

Nowy, południowy dom wzniesiono w latach 1644-1652 zapewne z fundacji biskupa Piotra Gembickiego[2]. Budowla uzyskała wówczas formę barokową, o planie w kształcie zbliżonym do podkowy.

Ostatnia znacząca przebudowa zamku miała miejsce w latach 1668-1691 w czasie urzędowania biskupów: Andrzeja Trzebickiego. Rozebrano starą średniowieczną wieżę i część domu północnego oraz attykę i piece w Domu Wielkim[2]. W nowych skrzydłach znalazły się: północny budynek średniowieczny i południowy bramny[3]. Zbudowano most na filarach, ozdobną bramę z attyką i wymieniono kamieniarkę. Przebudowę korpusu zamkowego na barokową rezydencją, kontynuował biskup Jan Małachowski, zapewne wg projektu architekta Jana Solariego bądź Franciszka Solariego[2]. Obiekt zyskał wtedy charakter wygodnej rezydencji pałacowej, która nie posiadała już cech obronnych. Ostatnim inwestorem w bodzentyńskiej rezydencji był w 2 połowie XVIII wieku biskup Kajetan Ignacy Sołtyk, zatrudniający architekta Jakuba Fontanę, jednak przypuszczalnie żadnych większych prac wtedy nie zrealizowano[3].

Upadek[edytuj | edytuj kod]

Znaczenie zamku w Bodzentynie zaczęło maleć po 1642 roku, czyli od czasu ukończenia budowy na polecenie biskupa Jakuba Zadzika nowego pałacu biskupów w Kielcach. W 1789 r. Sejm Czteroletni zadecydował o upaństwowieniu biskupich dóbr. Zamek przekształcono na spichlerz i szpital wojskowy. W 1814 r. budowlę ostatecznie opuszczono. Zamek stał się głównie źródłem darmowego budulca dla okolicznej ludności co doprowadziło go do ruiny. Dopiero w 1902 r. obiekt poddano ochronie. Nie powrócił on nigdy do dawnej świetności. Obecnie mury zabezpieczono, jako trwałą ruinę.

Przebudowa i konwersje[edytuj | edytuj kod]

Jesienią 2023 roku władze Gminy opublikowały ostateczną wizualizację i rozpoczęły pracę przy przebudowie zamku. Władze postawiły m.in. dobywać klatkę schodową i windę.[4] Przedstawiony projekt wzbudził liczne kontrowersje, wątpliwości i uwagi miał np. historyk sztuki dr. Tomasz Ratajczak, który na swojej stronie "Zamki na nowo" stwierdził, że zamek "wymaga lepszego zabezpieczenia i konserwacji, ale w przypadku ewentualnej częściowej adaptacji trzeba mieć na to dobry pomysł, skonsultowany w szerszym gronie ekspertów, zarówno z dziedziny ochrony zabytków, jak i architektury."[5]

Wizualizacja przebudowy zamku w Bodzentynie
Wizualizacja przebudowy zamku w Bodzentynie

Przypis[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Brykowska Maria, Zamek/pałac biskupów krakowskich w Bodzentynie. Przemiany zespołu i architektury w okresie XIV - XVIII wieku, [w:] Siedziby biskupów krakowskich na terenie dawnego województwa sandomierskiego [w:] Materiały z sesji naukowej Kielce 20 IX 1997. Redakcja naukowa: Leszek Kajzer, Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Kielcach, Kielce 1997, ISBN 83-901551-8-4, s. 41-56
  • Brykowska Maria, Ruiny zamku biskupów krakowskich w Bodzentynie. Sprawozdanie z badań archeologicznych przeprowadzonych w 1962 i 1963 r. Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego, t. 3, Kraków 1966, s. 183-195.
  • Piasecka A., Dawne rezydencje biskupów krakowskich w Bodzentynie i Kielcach w XIX w. Kronika prac remontowo-konserwatorskich w latach 1945-96 oraz aktualne problemy ich ochrony [w:] Siedziby Biskupów Krakowskich na terenie dawnego województwa sandomierskiego, Materiały z sesji naukowej, Kielce 1997, s. 129-146.
  • Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm, Leksykon zamków w Polsce, Warszawa: Arkady, 2001, ISBN 83-213-4158-6, OCLC 830274915.
  • Rafał Jurkowski, Zamki świętokrzyskie. Skarby – legendy – tajemnice, Warszawa 2017
  • Kuczyński Janusz, Rezydencja biskupów krakowskich w Bodzentynie, [w:] Bodzentyn. Z dziejów miasta w XII-XX wieku, red. K. Bracha, Kielce 1998
  • Ciężki sprzęt wjechał na teren zamku w Bodzentynie! Zobaczcie film i zdjęcia z drona warowni, która niebawem zostanie odrestaurowana | Echo Dnia Świętokrzyskie

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]