Gatczyna

Gatczyna
Гатчина
	; Pałac w Gatczynie
Herb	Flaga
Państwo	Rosja
Obwód	leningradzki
Burmistrz	Aleksander Kaługin
Powierzchnia	28,75 km²
Wysokość	100 m n.p.m.
Populacja (2021); • liczba ludności; • gęstość	; 89 311; 3106,4 os./km²
Nr kierunkowy	+7 81371
Kod pocztowy	188300-188310, 188319
Tablice rejestracyjne	47
	Położenie na mapie obwodu leningradzkiego Gatczyna
	Położenie na mapie Rosji Gatczyna
	59°34′N 30°08′E/59,566667 30,133333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Gatczyna (ros. Гатчина) – miasto w Rosji, w centralnej części obwodu leningradzkiego, 45 km na południowy zachód od Petersburga. Centrum administracyjne rejonu gatczyńskiego. Pierwsze wzmianki z 1499. Prawa miejskie 11 listopada 1796. Powierzchnia miasta wynosi 29 km². 89,3 tys. mieszkańców (2021). Gatczyna jest przemysłowym, naukowym, kulturalnym i edukacyjnym centrum obwodu leningradzkiego. Gatczyński Państwowy artystyczno-architektoniczny pałacowo-parkowy muzeum-rezerwat Gatczyna, a także historyczne centrum miasta znajdują się na Liście światowego dziedzictwa UNESCO

Znajduje się tu pałac cara Pawła I, pochodzący z XVIII wieku.

Nazwy miasta

Na terytorium dzisiejszego miasta istniała w 1499 wieś Chotczyno, wzmiankowana w nowogrodzkiej księdze podatkowej. W okolicach 1670, w wyniku zamiany bezdźwięcznego „ch” na dźwięczne „g”, powstaje nazwa Gotczyno. W końcówce XVII wieku następuje transformacja do postaci współczesnej: Gatczyna.

W 1923 zmieniono nazwę na Trock, w celu uhonorowania radzieckiego działacza politycznego Lwa Trockiego. W 1929, w związku z deportowaniem Lwa Trockiego, zmieniono nazwę na Krasnogwardiejsk.

W 1942 niemieckie władze okupacyjne zmieniły z kolei nazwę na Lindemannstadt, dla uhonorowania dowódcy 18 Armii Georga Lindemanna.

W styczniu 1944 przywrócono miastu historyczną nazwę Gatczyna.

Historia

Najstarsze wykopaliska archeologiczne z terenu Gatczyny pochodzą z XIII wieku, lecz pierwsze dokumentalne świadectwo o osadnictwie datuje się na rok 1499, kiedy to w nowogrodzkich dokumentach miejskich jest wspomniana wieś Chotczyno nad jeziorem Chotczynym.

W ciągu kilku wieków Ziemie Iżorskie, na których znajdowała się wieś Chotczyno, były przedmiotem terytorialnych sporów pomiędzy Rosją i Szwecją. W 1617 roku został zawarty pokój w Stołbowie; na mocy umowy sporny teren został przyznany Szwecji. W sierpniu 1702 roku, podczas III wojny północnej, Gatczyna i jej okolice ponownie weszły w skład Rosji.

W roku 1765 Katarzyna II Wielka podarowała gatczyńskie posiadłości swojemu faworytowi grafowi Grigoriemu Orłowowi.

Latem 1766 roku rozpoczęto budowę Wielkiego Pałacu Gatczyńskiego według projektu włoskiego architekta Antonio Rinaldi, i parku pejzażowego.

Po śmierci Orłowa w 1783 roku właścicielem Gatczyny został wielki książę Paweł I Romanow^[2], a głównym architektem – Vincenzo Brenna. Według jego projektów stworzono wiele budowli parkowych, a w roku 1795 rozpoczęto przebudowę Pałacu. 11 listopada 1796 roku Paweł I przyznał Gatczynie prawa miejskie. W końcu XVIII wieku Gatczyna stała się centrum ujezdu gatczyńskiego. W 1792 roku Aleksiej Arakczejew został mianowany komendantem Gatczyny i w następstwie tego dowódcą wojsk lądowych Pawła I. W 1798 roku według projektu Nikołaja Lwowa został wzniesiony Pałac Prioracki, który jest jednym z symboli Gatczyny.

Po poniesionej w zamachu śmierci Pawła I w 1801 roku Gatczyna przeszła we władanie wdowy po nim, Marii Fiodorownej. Później właścicielami Gatczyny byli kolejno Mikołaj I, Aleksander II i Aleksander III.

W roku 1853 założono w Gatczynie linię kolejową. W 1881 w Gatczynie po raz pierwszy w Imperium Rosyjskim pojawiło się elektryczne oświetlenie uliczne. Z początku zainstalowano je na placu przed pałacem.

W 1910 roku w Gatczynie zbudowano pierwsze w Rosji wojskowe lotnisko i działalność rozpoczęła pierwsza szkoła lotnicza. Swoje loty wykonywali tu Piotr Niestierow, Lidia Zwieriewa, Jewgraf Kruteń i inni znakomici piloci.

1 marca 1917 roku miało miejsce powstanie w Zachodnim batalionie lotniczym, później władzę przejął rejonowy komitet Piotrogrodzkiej Rady. 24 października 1917 roku władza w mieście została przejęta przez komitet wojskowo-rewolucyjny. W okresie wojny domowej Gatczyna była miejscem walk między wojskami generała Judenicza i Armii Czerwonej^[3].

W okresie II wojny światowej miasto było okupowane przez wojska niemieckie. Zespół pałacowo-parkowy Gatczyny uległ niemal całkowitemu zniszczeniu. W okresie powojennym miasto zostało odrestaurowane. Zbudowano nowe osiedla mieszkaniowe, zakłady przemysłowe, instytut fizyki jądrowej. W 1985 roku zostały otwarte dla zwiedzających pierwsze odrestaurowane sale pałacu.

Do roku 2010 Gatczyna posiadała status historycznego miasta Rosji, jednak decyzją Ministerstwa Kultury została go pozbawiona.

Zabytki

Pałac Gatczyński zbudowany dla cara Pawła I przez A. Rinaldiego, przebudowany później przez V. Brennę i R.I. Kuźmina, jest przykładem wczesnego klasycyzmu rosyjskiego.
- park krajobrazowy
- pawilony parkowe
Pałac Prioracki z 1798 roku zbudowany według projektu Nikołaja Lwowa
Sobór prawosławny św. Pawła (katedralny), zbudowany w latach 1846–1850
Sobór prawosławny Opieki Matki Bożej, zbudowany w latach 1895–1914
kościół katolicki pw. NMP Karmelitańskiej – zbudowany ze składek wiernych w latach 1906–1911. Neogotycką, ceglaną budowlę zaprojektował architekt i inżynier cywilny Lew Szyszko (1872–1943). Konsekracji kościoła dokonał 13 listopada 1911 r. abp Jan Cieplak, stał się on wówczas filią petersburskiej parafii św. Katarzyny. Pierwszym proboszczem był w Gatczynie od roku 1910 do października 1913 o. Kazimierz Skrynda, a ostatnim przed likwidacją parafii, od grudnia 1919 do sierpnia 1931 r. o. Władysław Czegis (1888 – po 1938). W latach 1914–1917, gdy Gatczynę zasiedlili uchodźcy wojenni, w listopadzie 1915 r. pojawił się w charakterze ich kapelana ks. Stanisław Irtman. Liczba parafian wzrosła początkowo do 2 tys., w 1916 r. osiągnęła 5,7 tys. Powstała wtedy cała polska dzielnica, nazywana Zagwozdką. W tym czasie w Gatczynie powstał też „polski” cmentarz wojenny, a przy świątyni działała szkoła dla dzieci uchodźców. Kościół zamknięto najpierw czasowo od lipca 1922 do czerwca 1923 r., a ostatecznie w 1937 r. Przed wybuchem II wojny światowej urządzono w nim piekarnię. W czasie działań wojennych dawna świątynia została poważnie zniszczona (runęły wieża i transept). Po wojnie w resztach jej murów urządzono warsztat stolarski i garaż. Od roku 1992 zaczęto odbudowywać świątynię z ruin. Z braku środków odremontowano jedynie prezbiterium, gdzie od roku 1997 odprawiane są nabożeństwa dla ok. 50 osób. W parafii pracują obecnie księża salezjanie^[4]
kościół luterański pw. św. Mikołaja
Literacki Dom-Muzeum Malarza P. E. Szczerbowa z 1910 roku w stylu modernistycznym zbudowany wg projektu polskiego architekta Stefana Kryczyńskiego

Struktury wyznaniowe

Od 2013 r. Gatczyna jest siedzibą prawosławnej eparchii gatczyńskiej^[5]. W mieście czynne są następujące cerkwie prawosławne: katedralny sobór św. Pawła, sobór Opieki Matki Bożej oraz cerkiew Opieki Matki Bożej^[6].

W Gatczynie znajduje się także zbór Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego^[7].

Osoby

Aleksander Ansberg – estoński komunista
Paul Friedrich von Benckendorff – polityk
Aleksandr Bublik - tenisista
Michaił Czigorin – rosyjski szachista
Michał Doliwo-Dobrowolski – polski i rosyjski elektryk, elektrotechnik
Michaił Ippolitow-Iwanow – rosyjski kompozytor, dyrygent
Modest Iwanow(inne języki) – pierwszy radziecki admirał
Daniił Linczewski – szachista
Fiodor Wasiliew – malarz
Jan Zachwatowicz – polski architekt

Miasta partnerskie

Przypisy

↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года [online] [dostęp 2021-06-08] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).
↑ Указ Екатерины II о пожаловании Гатчины Павлу Петровичу. 1783 год // Дворец и парк Гатчины в документах, письмах и воспоминаниях. XVIII век / Руководитель проекта Н. С. Батенин. – СПб.: Издательство Сергея Ходова, 2006. – С. 98. – 288 с. – 2000 экз. – ISBN 978-5-98456-027-6.
↑ mojgorod.ru.
↑ Polski Petersburg [online], www.polskipetersburg.pl [dostęp 2018-01-05] .
↑ Гатчинская епархия.
↑ Cerkwie w dekanacie gatczyńskim.
↑ afisha.drevolife.org.

Linki zewnętrzne

Gatczyna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 499 .

[1] Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2021 года [online] [dostęp 2021-06-08] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-02] (ros.).

[2] Указ Екатерины II о пожаловании Гатчины Павлу Петровичу. 1783 год // Дворец и парк Гатчины в документах, письмах и воспоминаниях. XVIII век / Руководитель проекта Н. С. Батенин. – СПб.: Издательство Сергея Ходова, 2006. – С. 98. – 288 с. – 2000 экз. – ISBN 978-5-98456-027-6.

[3] rod.ru.

[4] Polski Petersburg [online], www.polskipetersburg.pl [dostęp 2018-01-05] .

[5] Гатчинская епархия.

[6] Cerkwie w dekanacie gatczyńskim.

[7] sha.drevolife.org.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]