Grabonóg
51°52′17″N 17°02′59″E/51,871389 17,049722| wieś | |
 Dwór szlachecki z 1749 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2007) |
535 |
| Strefa numeracyjna |
65 |
| Kod pocztowy |
63-820[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PGS |
| SIMC |
0374568 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gostyńskiego  | |
Położenie na mapie gminy Piaski  | |
| 51°52′17″N 17°02′59″E/51,871389 17,049722[1]
| |
Grabonóg – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie gostyńskim, w gminie Piaski.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś pierwotnie związana była z Wielkopolską. Istnieje co najmniej od pierwszej połowy XIII wieku. Wymieniona została w łacińskim dokumencie z 1275 jako „Grabonoze”, 1282 „Grabonog”, 1406 „Grabonodze”, 1417 „Grabyonog”, 1429 „Grabyonok”, 1435 „Grabyonowo”, 1510 „Grabowek”, 1523 „Grabanow”, 1563 „Grabonos, Grabonocz”, 1564 „Grabonok”[3].
Miejscowość była początkowo wsią szlachecką należącą do lokalnego rodu wielkopolskiego Górków herbu Łodzia. W 1446 wieś leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1510 należała do parafii Strzelce Wielkie[3].
W latach 1275 oraz w 1282 we wsi dwa dokumenty wystawił książę wielkopolski Przemysł II. W 1337 odnotowany został dziedzic Gostynia komes Mikołaj, syn zmarłego Wojciecha, który swoje wsie w okolicy miasta, a w tym m.in. Grabonóg, podporządkował sądom geneneralnym, które trzy razy w roku odbywały się na prawie niemieckim w Gostyniu. Dokumenty sądowe odnotowały także W 1406 świadka Jana z Grabonoga i w 1409 Jana Podrzeckiego pochodącego ze wsi. W latach 1429-1430 kmieć grabonowski Mikołaj pozwał Wojciecha Włostowskiego z Podrzecza za zabicie jego ojca[3].
W 1417 kanclerz ziemski poznański Mikołaj I z Górki przedstawił w sądzie przez swego pełnomocnika dokument nabycia wsi Grabonóg. Prawo bliższości do wsi zgłosili również Dorota Pogorzelska wdowa po Januszu z Pogorzeli, wojewoda poznański Bartosz Wezenborg z Gostynia oraz Jan Boruta. W 1422 Mikołaj I z Górki dał swym bratankom Wyszocie oraz Łukaszowi synom Jakuba z Górki 1/3 miasta Miejska Górka oraz m.in. wieś Grabonóg. W 1435 Łukasz oraz Wyszota z Górki Miejskiej posiadali wieś Grabonóg. W 1435 woźny sądu ziemskiego zeznał o dokonanym rozgraniczeniu wsi oraz usypaniu kopców granicznych pomiędzy Grabonogiem, a Bodzewem, które zostały zatwierdzone przez sąd. W 1491 w klasztorze benedyktynów lubińskich odnotowano śmierć pochodzącego ze wsi mnicha benedyktyńskiego Pawła[3].
W 1520 starosta generalny Andrzej Górka syn Łukasza Górki, sprzedał z zastrzeżeniem prawa odkupu swoje części dóbr Gostyń Janowi Gostyńskiemu z rodu Borek-Gostyńskich, rezerwując dla mieszkańców Grabonoga używanie niektórych pastwisk oraz zarośli w tych dobrach[3].
Miejscowość odnotowano również w historycznych rejestrach poborowych. W 1510 we wsi było 16,5 łanów osiadłych i 10 łanów opuszczonych, a w tym opuszczone łany kmiece. Wiardunki dziesiętne z łanów w Grabonogu mieszkańcy płacili biskupstwu poznańskiemu, a meszne oraz stołowe plebanowi w Strzelcach Wielkich. W 1530 miał miejsce pobór z 7 łanów we wsi. W 1563 i w 1566 odnotowano pobór z 15 łanów. W 1564 we wsi było 10 łanów, a wiardunki dziesiętne ze wsi należały do dochodów klucza krobiańskiego biskupstwa poznańskiego. W latach 1580-1581 pobrano podatki z 7 łanów, dwóch zagrodników, [[krawiec}krawca]], owczarza, który wypasał 40 owiec[3].
Do czasu rozbiorów leżała w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Grabonóg należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Kröben (krobskim) w rejencji poznańskiej[4]. Grabonóg należał do okręgu gostyńskiego tego powiatu i stanowił odrębny majątek, którego właścicielem był wówczas (1846) Wilkoński[4]. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 273 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 27 dymów (domostw)[4]. W skład majątku Grabonóg wchodziły wówczas: Krajewice (33 domy, 269 osób), Lecejewo (7 osób w 1 domu), folwark Osowiec (15 osób w 1 domu), polana leśna Róża (7 domów, 47 os.), folwark Tanecznica (4 domy, 28 os.) oraz polana leśna Dom Leśny (1 dom, 12 os.)[4].
Kalendarium
[edytuj | edytuj kod]- VIII-V wiek p.n.e. - pierwsze ślady osadnictwa ludzkiego kultury łużyckiej na terenie dzisiejszego Grabonoga.
- XI wiek - istniał w Grabonogu warowny gród, który wraz z powstałą u jego podnóża osadą (podgrodziem) stanowił królewszczyznę.
- 1275 rok - pierwsza wzmianka źródłowa o Grabonogu. Gród grabonoski był wówczas prawdopodobnie obsadzony stałą załogą łuczników książęcych. W XIII stuleciu często przebywali tu książęta wielkopolscy - Przemysł I i Przemysł II.
- XV wiek - Grabonóg należał do możnego rodu Górków, dawny gród przebudowano na mały zamek, a osadę kmiecą zamieniono w folwark szlachecki.
- Druga połowa XVII wieku - Grabonóg przeszedł w ręce rodziny Wilkońskich. Posiadał wtedy własny browar, karczmę i wiatrak.
- 1749 rok - wzniesiono dwór szlachecki.
- W 1812 roku - podczas wyprawy moskiewskiej Napoleona - bawił w Grabonogu przejazdem marszałek Francji Davoust.
- W 1814 roku urodził się w tutejszym dworze Edmund Bojanowski - znany w Wielkopolsce działacz oświatowy i religijny, założyciel pierwszych na ziemiach polskich ochronek wiejskich i Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP.
- 1830 rok - uwłaszczenie chłopów grabonoskich przez ówczesnego dziedzica dóbr - Teofila Wilkońskiego.
- W 1868 roku - dobra rycerskie Grabonóg nabył podczas przymusowej licytacji Apolinary Losow z Gryżyny.
- W czasie okupacji hitlerowskiej miejscowość nosiła nazwę Lindenhof.
- Po drugiej wojnie światowej majątek przekształcono w Państwowe Gospodarstwo Rolne.
- W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 37393
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 334 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f Chmielewski 1982 ↓, s. 655-656.
- ↑ a b c d Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 232.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I (A – H), hasła „Grabonóg”. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 655-656. ISBN 83-04-00938-2.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Grabonóg, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014.
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Przysiółek | |
| Części wsi |
