Gregorianki
| |
| Dzień | |
|---|---|
| Typ święta |
dawniejsze szkolne |
| Zwyczaje |
uroczyste nabożeństwo szkolne, pochód maskowy połączony z kwestą, uczta z występami |
| Upamiętnia |
Dzień św. Grzegorza |
| Znaczenie |
żegnano abiturientów i witano pierwszoklasistów |
| Podobne święta | |
Gregorianki (cz. Svatý Řehoř, Řehoře, Řehořovy vojaky, słoweń. Gregorjevanje, Gregorčki) – dawne święto szkolne obchodzone w dniu 12 marca, w dzień wspomnienia w Kościele katolickim papieża św. Grzegorza Wielkiego, patrona szkół podstawowych.
Według Ryszarda Gansińca, który poświęcił Gregoriankom obszerne studium[1], zwyczaj powstał w XV wieku w Alzacji jako dzień, w którym jednocześnie żegnano abiturientów i witano pierwszoklasistów. Obchody rozpoczynało uroczyste nabożeństwo szkolne, po którym odbywał się pochód maskowy połączony z kwestą na rzecz przyszłorocznego święta, a na koniec uczta z występami. Stałym punktem programu był występ tzw. "biskupa żakowskiego", który wygłaszał komiczne, rymowane najczęściej "kazanie".
W Polsce gregorianki przyjęły się w XVI wieku i były obchodzone do II połowy XIX wieku. Z roku 1889 pochodzi opis uroczystości "Gregoły", zorganizowanej w Żołyni koło Rzeszowa przez miejscowego nauczyciela[2].
Wstępem do przeplatanej występami żakowskimi uczty była "oracja" "biskupa": "Szanowne państwo! Powiadumu wum racyjo, mam na brzuchu wielko turbacyjo, powiedziałbym jeszcze, ale mi się jeść chce!". W czasie występów często recytowano wiersze Jana Kochanowskiego.
Święto zanikło z końcem XIX wieku, ale przetrwało jeszcze jakiś czas w postaci fragmentów kolęd i pastorałek czy zapomnianych dzisiaj przysłów (np. ubrać się jak na jakie gregorianki), a nawet podarunków na św. Mikołaja[3].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ R.Gansiniec, Gregorianki, [w:] Pamiętnik Literacki 1954, ss.385-426
- ↑ M.Cisek, Materiały z miasteczka Żołyni pod Przemyślem, ZWAK 1889, t. XII, ss.64-66
- ↑ J.Krzyżanowski, Mądrej głowie dość dwie słowie, Warszawa 1958
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik folkloru polskiego, red. Julian Krzyżanowski, Wiedza Powszechna 1965
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Slovenský ľudový umelecký kolektív (SĽUK), Eva Krekovičová, Gregor, 12. marec (słow.)
- Národní ústav lidové kultury, Na sv. Řehoře.... (cz.)