Klasyfikacja samogłosek

Samogłoski klasyfikuje się według następujących cech artykulacyjnych:

• stopień otwarcia jamy ustnej względem jej osi pionowej, im bardziej grzbiet języka zbliża się do podniebienia twardego tym bardziej przymknięta samogłoska.
• położenia języka względem poziomej osi jamy ustnej, im bardziej język zbliża się do podniebienia miękkiego tym bardziej tylna samogłoska
• udział warg w artykulacji, które mogą być zaokrąglone lub niezaokrąglone.

Tabela samogłosek

Klasyfikację samogłosek w postaci tabeli (czworoboku samogłosek) przedstawia poniższa tabela

Kryteria podziału

Samogłoski według położenia języka przednie • przednie scentralizowane • centralne • tylne scentralizowane • tylne

Samogłoski według otwarcia jamy ustnej przymknięte • prawie przymknięte • półprzymknięte • średnie • półotwarte • prawie półotwarte • otwarte

Samogłoski według udziału warg zaokrąglone • niezaokrąglone

Udział rezonansu nosowego ustne • nosowe • znazalizowane

Według stopnia otwarcia

Od najbardziej przymkniętych do najbardziej otwartych:

Samogłoski przymknięte

• samogłoska przymknięta przednia niezaokrąglona [i]
• samogłoska przymknięta przednia zaokrąglona [y]
• samogłoska przymknięta centralna niezaokrąglona [ɨ]
• samogłoska przymknięta centralna zaokrąglona [ʉ]
• samogłoska przymknięta tylna niezaokrąglona [ɯ]
• samogłoska przymknięta tylna zaokrąglona [u]

Samogłoski prawie przymknięte

• samogłoska prawie przymknięta przednia scentralizowana niezaokrąglona [ɪ]
• samogłoska prawie przymknięta przednia scentralizowana zaokrąglona [ʏ]
• samogłoska prawie przymknięta tylna scentralizowana zaokrąglona [ʊ]

Samogłoski półprzymknięte

• samogłoska półprzymknięta przednia niezaokrąglona [e]
• samogłoska półprzymknięta przednia zaokrąglona [ø]
• samogłoska półprzymknięta centralna niezaokrąglona [ɘ]
• samogłoska półprzymknięta centralna zaokrąglona [ɵ]
• samogłoska półprzymknięta tylna niezaokrąglona [ɤ]
• samogłoska półprzymknięta tylna zaokrąglona [o]

Samogłoski średnie

• samogłoska średnia centralna [ə]

Samogłoski półotwarte

• samogłoska półotwarta przednia niezaokrąglona [ɛ]
• samogłoska półotwarta przednia zaokrąglona [œ]
• samogłoska półotwarta centralna niezaokrąglona [ɜ]
• samogłoska półotwarta centralna zaokrąglona [ɞ]
• samogłoska półotwarta tylna niezaokrąglona [ʌ]
• samogłoska półotwarta tylna zaokrąglona [ɔ]

Samogłoski prawie otwarte

• samogłoska prawie otwarta przednia niezaokrąglona [æ]
• samogłoska prawie otwarta centralna [ɐ]

Samogłoski otwarte

• samogłoska otwarta przednia niezaokrąglona [a]
• samogłoska otwarta przednia zaokrąglona [ɶ]
• samogłoska otwarta tylna niezaokrąglona [ɑ]
• samogłoska otwarta tylna zaokrąglona [ɒ]

Według położenia języka

Od najbardziej przednich do najbardziej tylnych

Samogłoski przednie

• samogłoska przymknięta przednia niezaokrąglona [i]
• samogłoska przymknięta przednia zaokrąglona [y]
• samogłoska półprzymknięta przednia niezaokrąglona [e]
• samogłoska półprzymknięta przednia zaokrąglona [ø]
• samogłoska półotwarta przednia niezaokrąglona [ɛ]
• samogłoska półotwarta przednia zaokrąglona [œ]
• samogłoska prawie otwarta przednia niezaokrąglona [æ]
• samogłoska otwarta przednia niezaokrąglona [a]
• samogłoska otwarta przednia zaokrąglona [ɶ]

Samogłoski przednie scentralizowane

• samogłoska prawie przymknięta przednia scentralizowana niezaokrąglona [ɪ]
• samogłoska prawie przymknięta przednia scentralizowana zaokrąglona [ʏ]

Samogłoski centralne

• samogłoska przymknięta centralna niezaokrąglona [ɨ]
• samogłoska przymknięta centralna zaokrąglona [ʉ]
• samogłoska półprzymknięta centralna niezaokrąglona [ɘ]
• samogłoska półprzymknięta centralna zaokrąglona [ɵ]
• samogłoska średnia centralna [ə]
• samogłoska półotwarta centralna niezaokrąglona [ɜ]
• samogłoska półotwarta centralna zaokrąglona [ɞ]
• samogłoska prawie otwarta centralna [ɐ]

Samogłoski tylne scentralizowane

• samogłoska prawie przymknięta tylna scentralizowana zaokrąglona [ʊ]

Samogłoski tylne

• samogłoska przymknięta tylna niezaokrąglona [ɯ]
• samogłoska przymknięta tylna zaokrąglona [u]
• samogłoska półprzymknięta tylna niezaokrąglona [ɤ]
• samogłoska półprzymknięta tylna zaokrąglona [o]
• samogłoska półotwarta tylna niezaokrąglona [ʌ]
• samogłoska półotwarta tylna zaokrąglona [ɔ]
• samogłoska otwarta tylna niezaokrąglona [ɑ]
• samogłoska otwarta tylna zaokrąglona [ɒ]

Zobacz też

• klasyfikacja spółgłosek