Kościół św. Anny w Łysych
 A-607 z 10.02.1965[1]
| |||||||||||||
| kościół filialny | |||||||||||||
.jpg) widok od frontu | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Adres |
ul. Topolowa | ||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie gminy Łyse  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||
Położenie na mapie powiatu ostrołęckiego  | |||||||||||||
 53°21′39,4″N 21°33′59,9″E/53,360944 21,566639
| |||||||||||||
Kościół świętej Anny – rzymskokatolicki kościół filialny należący do parafii Chrystusa Króla Wszechświata w Łysych w dekanacie Myszyniec diecezji łomżyńskiej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Jest to świątynia wzniesiona w latach 1876-1882[2] jako rozbudowa istniejącej od 1789 kaplicy. Wybudowana została dzięki staraniom ks. Józefa Gadomskiego[3]. Ze względu na ograniczenia wprowadzone w zaborze rosyjskim kościół był budowany bez gwoździ i jedynie nocami[2]. Budowla była remontowana w latach 1965–1969[4].
Kościoły w Lemanie, Turośli, Dąbrówce i Łysych to zespół czterech budowli sakralnych określanych mianem kościołów w stylu kurpiowskim. Wszystkie mają dwie wieże w ścianie frontowej i trójkątny szczyt. Forma ta nawiązuje do klasycystycznych tympanonów[5].
Rozgłos, jaki kościół w Łysych zyskał dzięki organizowanym od 1969 konkursom na najpiękniejszą palmę wielkanocną[6][2], sprawił, że świątynia była zbyt mała, by pomieścić wiernych i pielgrzymów. W latach 1998–2000 wystaw /iono nowy murowany kościół. Stara świątynia jest otwierana tylko w Niedzielę Palmową. Z kościoła wyrusza uroczysta procesja z palmami. We wnętrzu kościoła palmy prezentowane są na czas konkursu i przechowywane przez cały rok[5].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kościół jest drewniany, zbudowany w konstrukcji zrębowej[4]. Ściany są szalowane z listwowaniem[7]. Kościół ma jedną nawę. Budowla jest orientowana, na planie krzyża łacińskiego. Ramiona boczne tworzą kaplice zamknięte trójbocznie z kalenicami niższymi w stosunku do nawy głównej. Prezbiterium jest mniejsze w stosunku do nawy, ale tej samej szerokości, zamknięte jest trójbocznie. Do prezbiterium przylegają dwie boczne zakrystie[4]. Do nawy od zachodu przylega kruchta z dwoma identycznymi kwadratowymi lamusami[7].
Fasada frontowa jest dwukondygnacyjna. Druga kondygnacja jest czteroosiowa z oknami, ozdobiona dwiema wieżami, między którymi znajduje się trójkątny szczyt oddzielony od niższej kondygnacji wyraźnym gzymsem obitym blachą. W szczycie umieszczono medalion flankowany dwoma trójkątnymi okienkami[7]. Wieże zbudowano na planie kwadratu, na szczycie przechodzą w ośmiokątne. Są zwieńczone dachami hełmowymi z podwójnymi latarniami[4]. Elewacja południowa i północna są identyczne, z ryzalitami na zachodzie i wejściami na osi ścian naw bocznych. Na elewacji wschodniej, oprócz trójbocznie zamkniętego prezbiterium, widoczne jednoosiowe ściany zakrystii z oknami[7].
Więźba dachowa kościoła jest krokwiowa, podwójna, wzmocniona jętkami na stolcach z zastrzałami[7]. Dach świątyni jest jednokalenicowy i pokryty blachą[4]. Na dachu, na skrzyżowaniu nawy głównej i ramion transeptu[7], umieszczono czworokątną wieżyczkę na sygnaturkę zwieńczoną blaszanym dachem hełmowym z podwójną latarnią[4]. Nad zakrystią i kruchtą dach jest pulpitowy[7].
Do kościoła prowadzą drewniane, dwuskrzydłowe, spongowe drzwi umieszczone na osi symetrii elewacji frontowej. Drzwi do kruchty bocznej i zakrystii są drewniane, jednoskrzydłowe, spongowe. Wszystkie drzwi są szalowane w romby i nabijane kowalskimi gwoździami. Okna w kościele są prostokątne w drewnianych ramach, podwójne, dwu- i czteropolowe, z nadświetlem. W oknach prezbiterium zmontowano nadświetla z witrażami[7].
Wnętrze nakryte jest stropem płaskim z fasetą obejmującym nawę i prezbiterium[4]. Ramiona transeptu rozgraniczone są od nawy dwiema parami słupów o sfazowanych narożach z zastrzałami[7]. Chór muzyczny podpierają dwa słupy[4]. Jest lekko wysunięty do przodu w środkowej części[7]. Na chórze stoi neobarokowy prospekt organowy z instrumentem z 1902 autorstwa Jana Szrejberta. Podłoga została wykonana z drewnianych desek. Polichromia ma formę geometrycznych wzorów. Została wykonana w II połowie XIX wieku[4].
Pod względem rozplanowania kościół jest prawie identyczny jak świątynia w Turośli, różni się tylko zamknięciem ramion transeptu[5].
Wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Wyposażenie w stylu neobarokowym pochodzi głównie z końca XIX wieku. Należą do niego ołtarz główny, dwa ołtarze boczne, ambona i chrzcielnica[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2019-02-28].
- ↑ a b c d e Tomasz Darmochwał, Kurpie. Mapa turystyczna, Anna Filak, wyd. 1, Warszawa–Białystok: TD MAPY, 2014, s. 1-2, ISBN 978-83-88859-72-4 (pol.).
- ↑ Barbara Jezierska, Rafał Nadolny (red.), Mazowieckie kościoły drewniane, Warszawa: Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, 2009, s. 67, ISBN 978-83-62236-00-8, OCLC 750752220 [dostęp 2022-08-22].
- ↑ a b c d e f g h i j Łyse. Kościoły drewniane w Polsce. [dostęp 2019-02-28]. (pol.).
- ↑ a b c Marian Pokropek, Budownictwo drewniane Kurpiów Puszczy Zielonej, Ostrołęka: Muzeum Kultury Kurpiowskiej, [cop. 2016], s. 204, 206–207, ISBN 978-83-937286-7-1, OCLC 1005156264 [dostęp 2022-08-18].
- ↑ Niedziela Palmowa [online], www.gminalyse.pl [dostęp 2022-09-05] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j Kościół parafialny pw. św. Anny. Karta biała zabytku [online], zabytek.pl [dostęp 2022-09-05] (pol.).