Kosobudy (województwo lubelskie)
50°37′50″N 23°05′08″E/50,630556 23,085556
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
84 |
| Kod pocztowy |
22-470[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LZA |
| SIMC |
0907013[5] |
Położenie na mapie gminy Zwierzyniec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zamojskiego  | |
| 50°37′50″N 23°05′08″E/50,630556 23,085556[1]
| |
Kosobudy – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie zamojskim, w gminie Zwierzyniec[6][5].
Lokalizacja wczesnośredniowiecznego grodziska.[7] Prywatna wieś szlachecka Kossobudy położona była na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi chełmskiej województwa ruskiego[8]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.
Na terenie wsi utworzono dwa sołectwa: Kosobudy i Kosobudy Bór[9]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 424 mieszkańców[10].
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Andrzeja Boboli[11].
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0907020 | Bór | osada |
| 0907036 | Horodzisko | osada |
| 0907042 | Jarugi | osada |
| 0907059 | Sekretarzówka | osada |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kosobudy nazywano dawniej: Kosopa, Koszoputi, Kossobudy. To jedna z najstarszych wsi w tej części Roztocza. Wzmiankowana po raz pierwszy w 1398 r. w akcie przekazania włości szczebrzeskiej przez Dymitra z Goraja swoim bratankom. Później należała do Tarnowskich, Kmitów, Górków i Czarnkowskich. W 1593 r. wieś, wraz z włością szczebrzeską, znalazła się w Ordynacji Zamojskiej, kupiona przez Jana Zamoyskiego. Większość mieszkańców stanowili Rusini. Co najmniej od XVI w. istniała tu cerkiew, pierwotnie prawosławna, później greckokatolicka, zmieniona znów w XIX w. na prawosławną.[12] Funkcjonowała do I wojny światowej, następnie została rekoncyliowana na kościół św. Andrzeja Boboli. Kosobudy zamieszkiwała już wtedy w większości ludność wyznania rzymskokatolickiego[13].
Pod koniec XIX w. wieś liczyła 400 mieszkańców, wówczas działały tutaj trzy karczmy. W czasie II wojny światowej w okolicy Kosobud miały miejsce liczne akcje partyzanckie, z których najsłynniejsza to bitwa pod Wojdą stoczona 30 XII 1942 r. Niemcy przeprowadzali później akcje odwetowe, m.in. w czerwcu 1943 r. otoczyli kościół i zabrali 200 osób do obozu w Zwierzyńcu. W lutym 1944 r. stacjonowały we wsi główne siły l Ukraińskiej Dywizji Partyzanckiej (tzw. kowpakowcy) pod dowództwem Piotra Werszyhory. 26 II i 5 III 1944 r. partyzanci stoczyli tu ciężkie bitwy z oddziałami niemieckiej dywizji SS „Viking”. Zostali jednak zmuszeni do wycofania się, a Kosobudy zostały przez Niemców wysiedlone. Po przejściu frontu ludność powróciła do wsi.
Miejsce pochodzenia Krzysztofa Jana Tura – pisarza, artysty plastyka i Jerzego Tura, historyka sztuki i konserwatora zabytków.[14]
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Cerkiew greckokatolicka (później prawosławna) wzniesiona w latach 1842–1848 r. z fundacji ordynata. Od 1918 r. była użytkowana jako kościół rzymskokatolicki pw. św. Andrzeja Boboli. Świątynia spłonęła w 1944 r. od pocisków artyleryjskich (wmurowane we fronton), została jednak odbudowana. Ołtarz główny marmurowy, wykonany w 1945 r. przez kamieniarzy z Kielc. W nim obrazy Matki Bożej i św. Andrzeja Boboli.
- Zajazd murowany z II poł. XIX w.
- Kuźnia drewniana z przełomu XIX i XX w.
- Domy drewniane z XIX w., typowe dla tradycyjnej zabudowy wiejskiej.
- Przed remizą uwagę zwraca oryginalny, stary wóz strażacki.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 58991
- ↑ Wieś Kosobudy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-11-24], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-11-24].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 510 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2016-11-21].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Henryk Maruszczak, W sprawie lokalizacji wczesnośredniowiecznego (?) grodziska w Kosobudach na Roztoczu. Concerning the location of an early medieval earthwork at Kosobudy in Roztocze region (SE Poland), „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 2, 1997, s. 298–300 [dostęp 2023-10-17].
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2.
- ↑ Raport o stanie gminy za rok 2022. Informacje o gminie. s. 5
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-11-21].
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Historia Parafii – Parafia Św. Andrzeja Boboli w Kosobudach [online], kosobudy.zamojskolubaczowska.pl [dostęp 2023-11-30].
- ↑ Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918–1939. Wydawnictwo Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 121–122. ISBN 978-83-7548-003-0.
- ↑ Zmarł Krzysztof Tur [online], Przegląd Prawosławny, 3 sierpnia 2023 [dostęp 2023-10-17] (pol.).
- Siedziba gminy: Zwierzyniec
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta |
|
| Wsie | |
| Części wsi |
|
| Osady wsi |
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- A. Pawłowski: Roztocze, Puszcza Solska, Lasy Janowskie i Wyżyna Wołyńska (część polska)