Lendak
49°14′16″N 20°21′08″E/49,237778 20,352222 Kościół rzymskokatolicki w Lendaku | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Kraj | |||
| Powiat | |||
| Starosta |
Pavel Hudáček[1] | ||
| Powierzchnia |
19,66[2] km² | ||
| Wysokość |
744[3] m n.p.m. | ||
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|||
| Nr kierunkowy |
+421 52[3] | ||
| Kod pocztowy |
059 07[3] | ||
| Tablice rejestracyjne |
KK | ||
Położenie na mapie kraju preszowskiego  | |||
Położenie na mapie Słowacji  | |||
| 49°14′16″N 20°21′08″E/49,237778 20,352222
| |||
| Strona internetowa | |||
Lendak (węg. Lándok, niem. Landeck) – wieś gminna (obec) w północnej Słowacji leżąca w powiecie Kieżmark, w kraju preszowskim.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Lendak leży w północno-zachodniej części Kotliny Popradzkiej, w odległości 3 km na wschód od Tatrzańskiej Kotliny. Zabudowania miejscowości rozciągają się wzdłuż doliny potoku Rieka (lewy dopływ Bielskiego Potoku). Po północnej stronie miejscowości wznoszą się wzniesienia Magury Spiskiej: Pálenica (1175 m), Krivé (992 m) i Valtín (936 m). Przez miejscowość przechodzi droga łącząca Białą Spiską (Spišská Belá) z Tatrzańską Kotliną.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś powstała na początku XIII w., pierwsza pisemna wzmianka na jej temat pochodzi z 1288 roku[6]. Mieszkańcy Lendaku zajmowali się głównie pasterstwem, wypalali wapno i trudnili się płóciennictwem.
W 1313 roku rodzina Berzeviczy dokonała wymiany Lendaku na majątek zakonu bożogrobców w Chmeľovie. Po wymianie bożogrobcy postawili w Lendaku klasztor. W 1593 roku zakon sprzedał Lendak rodzinie Horváth-Palocsayi i stał się on ich siedzibą. W 1787 roku Lendak liczył 81 domów, w których mieszkało 750 mieszkańców. W 1828 roku wieś liczyła już 136 domów zamieszkałych przez 985 mieszkańców. W latach 1856–1879 majątki swe miały tu rodziny Hohenlohe i Salomon. Po I wojnie światowej rozkwitła w Lendaku twórczość ludowa i wypas bydła. Zaraz po II wojnie światowej, w 1946 roku wieś nawiedził olbrzymi pożar, który strawił 70% zabudowań.
Pierwotne nazwy Lendaku to: Ruda, Landeck (przed 1289 rokiem), Landok (1289), Landeck (1313), Landec (1585), Landocinum (1773), Lendak (1808).
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do najważniejszych zabytków Lendaku należy kościół z XIV w. wybudowany w stylu gotyckim (w 1925 roku został poddany renowacji). W kościele tym znajduje się późnogotycki ołtarz pochodzący z XV w. Dawny klasztor krzyżowców został przebudowany na dom rodzinny.
Kultura[edytuj | edytuj kod]
We wsi jest używana gwara spiska, zaliczana przez polskich językoznawców jako gwara dialektu małopolskiego języka polskiego, przez słowackich zaś jako gwara przejściowa polsko-słowacka[7]. W pierwszej ćwierci XXI wieku wciąż żywa jest też góralska tradycja objawiająca się m.in. noszeniem przy okazji większych uroczystości lokalnej odmiany stroju spiskiego[8].
-
Tradycyjna koszula męska -
Spodnie męskie (pôrtky), typ I – przód -
Pôrtky, typ I – tył -
Pôrtky, typ II – obszycia przyporów -
Kamizelka męska (serdok) – przód -
Serdok – tył
_-_front.jpg)
_-_back.jpg)
_-_detail.jpg)
Osoby związane z Lendakiem[edytuj | edytuj kod]
W Lendaku urodził się i przez większość życia tu mieszkał Wojciech Halczyn (1863–1932) – polski działacz ludowy i niepodległościowy, członek polskiej delegacji na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. w sprawie przyłączenia Orawy i Spisza do Polski.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-10-29]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 19,66S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Lendak - História. [w:] E-OBCE.sk [on-line]. TERRA GRATA. [dostęp 2017-10-29]. (słow.).
- ↑ Júlia Dudášová-Kriššáková, Goralské nárečia z pohľadu súčasnej slovenskej jazykovedy, Prešov: Vydavateľstvo Prešovskej univerzity v Prešove, 2016, s. 20-24, ISBN 978-80-555-1714-8 (słow.).
- ↑ Maria Pavlíková, Z polnočnej omše v Lendaku naskakuje husia koža [online], noviny.sk, 25 grudnia 2014 [dostęp 2021-09-23] [zarchiwizowane z adresu 2021-09-21] (słow.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Landek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 72.
- Lendak, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 218.
- Informacje o wsi
| Miasta |
|
|---|---|
| Wsie |
|
