Lendak

Lendak
	; Kościół rzymskokatolicki w Lendaku
Herb	Flaga
Państwo	Słowacja
Kraj	preszowski
Powiat	Kieżmark
Starosta	Pavel Hudáček
Powierzchnia	19,66 km²
Wysokość	744 m n.p.m.
Populacja (2023); • liczba ludności; • gęstość	; 5 567; 281,92 os./km²
Nr kierunkowy	+421 52
Kod pocztowy	059 07
Tablice rejestracyjne	KK
	Położenie na mapie Słowacji Lendak
	Położenie na mapie kraju preszowskiego Lendak
	49°14′16″N 20°21′08″E/49,237778 20,352222
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Lendak (węg. Lándok, niem. Landeck) – wieś gminna (obec) w północnej Słowacji leżąca w powiecie Kieżmark, w kraju preszowskim.

Położenie

Lendak leży w północno-zachodniej części Kotliny Popradzkiej, w odległości 3 km na wschód od Tatrzańskiej Kotliny. Zabudowania miejscowości rozciągają się wzdłuż doliny potoku Rieka (lewy dopływ Bielskiego Potoku). Po północnej stronie miejscowości wznoszą się wzniesienia Magury Spiskiej: Pálenica (1175 m), Krivé (992 m) i Valtín (936 m). Przez miejscowość przechodzi droga łącząca Białą Spiską (Spišská Belá) z Tatrzańską Kotliną.

Historia

Wieś powstała na początku XIII w., pierwsza pisemna wzmianka na jej temat pochodzi z 1288 roku^[6]. Mieszkańcy Lendaku zajmowali się głównie pasterstwem, wypalali wapno i trudnili się płóciennictwem.

W 1313 roku rodzina Berzeviczy dokonała wymiany Lendaku na majątek zakonu bożogrobców w Chmeľovie. Po wymianie bożogrobcy postawili w Lendaku klasztor. W 1593 roku zakon sprzedał Lendak rodzinie Horváth-Palocsayi i stał się on ich siedzibą. W 1787 roku Lendak liczył 81 domów, w których mieszkało 750 mieszkańców. W 1828 roku wieś liczyła już 136 domów zamieszkałych przez 985 mieszkańców. W latach 1856–1879 majątki swe miały tu rodziny Hohenlohe i Salomon. Po I wojnie światowej rozkwitła w Lendaku twórczość ludowa i wypas bydła. Zaraz po II wojnie światowej, w 1946 roku wieś nawiedził olbrzymi pożar, który strawił 70% zabudowań.

Pierwotne nazwy Lendaku to: Ruda, Landeck (przed 1289 rokiem), Landok (1289), Landeck (1313), Landec (1585), Landocinum (1773), Lendak (1808).

Zabytki

Do najważniejszych zabytków Lendaku należy kościół z XIV w. wybudowany w stylu gotyckim (w 1925 roku został poddany renowacji). W kościele tym znajduje się późnogotycki ołtarz pochodzący z XV w. Dawny klasztor krzyżowców został przebudowany na dom rodzinny.

Kultura

We wsi jest używana gwara spiska, zaliczana przez polskich językoznawców jako gwara dialektu małopolskiego języka polskiego, przez słowackich zaś jako gwara przejściowa polsko-słowacka^[7]. W pierwszej ćwierci XXI wieku wciąż żywa jest też góralska tradycja objawiająca się m.in. noszeniem przy okazji większych uroczystości lokalnej odmiany stroju spiskiego^[8].

Tradycyjna koszula męska
Spodnie męskie (pôrtky), typ I – przód
Pôrtky, typ I – tył
Pôrtky, typ II – obszycia przyporów
Kamizelka męska (serdok) – przód
Serdok – tył

Osoby związane z Lendakiem

W Lendaku urodził się i przez większość życia tu mieszkał Wojciech Halczyn (1863–1932) – polski działacz ludowy i niepodległościowy, członek polskiej delegacji na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. w sprawie przyłączenia Orawy i Spisza do Polski.

Przypisy

↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-10-29]. (słow.).
↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 19,66S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
↑ ^a ^b ^c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
↑ Lendak - História. [w:] E-OBCE.sk [on-line]. TERRA GRATA. [dostęp 2017-10-29]. (słow.).
↑ JúliaJ. Dudášová-Kriššáková JúliaJ., Goralské nárečia z pohľadu súčasnej slovenskej jazykovedy, Prešov: Vydavateľstvo Prešovskej univerzity v Prešove, 2016, s. 20-24, ISBN 978-80-555-1714-8 (słow.).
↑ MariaM. Pavlíková MariaM., Z polnočnej omše v Lendaku naskakuje husia koža [online], noviny.sk, 25 grudnia 2014 [dostęp 2021-09-23] [zarchiwizowane z adresu 2021-09-21] (słow.).

Linki zewnętrzne

Landek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 72 .
Lendak, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 218 .
Informacje o wsi

Ogólny widok miejscowości

[zarządzający-1] Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-10-29]. (słow.).

[2] Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 19,66S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).

[base_info-3] Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).

[4] Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.

[5] Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.

[historia-6] Lendak - História. [w:] E-OBCE.sk [on-line]. TERRA GRATA. [dostęp 2017-10-29]. (słow.).

[7] JúliaJ. Dudášová-Kriššáková JúliaJ., Goralské nárečia z pohľadu súčasnej slovenskej jazykovedy, Prešov: Vydavateľstvo Prešovskej univerzity v Prešove, 2016, s. 20-24, ISBN 978-80-555-1714-8 (słow.).

[8] MariaM. Pavlíková MariaM., Z polnočnej omše v Lendaku naskakuje husia koža [online], noviny.sk, 25 grudnia 2014 [dostęp 2021-09-23] [zarchiwizowane z adresu 2021-09-21] (słow.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]