Mangusta

Mangusta
	Herpestes
	Illiger, 1811
	; Przedstawiciel rodzaju – mangusta egipska (H. ichneumon)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Infrarząd	Viverroidea
Rodzina	mangustowate
Podrodzina	Herpestinae
Rodzaj	mangusta
	Typ nomenklatoryczny
	Viverra ichneumon Linnaeus, 1758
Synonimy
	Ichneumon Frisch, 1775; Ichneumon Lacépède, 1799; Herpertes Illiger, 1811; Mangusta Horsfield, 1822; Galerella J.E. Gray, 1865; Myonax O. Thomas, 1928;
	Ichneumon Frisch, 1775; Ichneumon Lacépède, 1799; Herpertes Illiger, 1811; Mangusta Horsfield, 1822; Galerella J.E. Gray, 1865; Myonax O. Thomas, 1928;
Gatunki
	9 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	9 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mangusta^[8] (Herpestes) – rodzaj drapieżnego ssaka z podrodziny Herpestinae w obrębie rodziny mangustowatych (Herpestidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce^[9]^[10]^[11]^[12].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) samic 22–58 cm, samców 25,4–61 cm, długość ogona samic 20,5–56,3 cm, samców 19,4–61 cm, długość tylnej stopy samic 4,4–11,4 cm, samców 4,5–11,5 cm, długość ucha samic 1,5–4,2 cm, samców 1,4–3,8 cm; masa ciała samic 277–4100 g, samców 363–4100 g^[10].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Ichneumon: gr. ιχνευμων ikhneumōn „tropiciel”, od ιχνευω ikhneuō „tropić, sledzić” ^[13]. Gatunek typowy: Vivera ichneumon' Linnaeus, 1758.
Herpestes (Herpertes): gr. ἑρπηστης herpēstēs „pełzacz”, od ἑρπω herpō „pełzać”; prawdopodobnie w aluzji do zwyczajów mangusty, szczególnie jej pogoni za swoją ofiarą. Sugerowano również połączenie greckich słów: ερπ erp „gad, wąż”; εδεστης edestēs „zjadacz”, od εδω edō „jeść”^[14].
Mangusta: wschodnioindyjska nazwa Mangutia dla tego gatunku, zaadaptowana jako „la Mangouste” przez Buffona w 1765 roku, od telugu mangīsu lub marathi mangus „mangusta” ^[15]. Gatunek typowy: Vivera ichneumon Linnaeus, 1758.
Galerella: gr. γαλεή galeē lub γαλή galē „łasica” albo rodzaj Galera J.E. Gray, 1843; łac. przyrostek zdrabniający -ella^[16]. Gatunek typowy: Herpestes ochraceus J.E. Gray, 1849.
Myonax: gr. μυς mus, μυος muos „mysz”^[17]; αναξ anax, ανακτος anaktos „władca”^[18]. Gatunek typowy: Herpestes gracilis Rüppell, 1836 (= Herpestes sanguineus Rüppell, 1835).

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Taksonomia Herpestes ulegała znacznym wahaniom w ostatnich latach. Do Herpestes w tradycyjnym ujęciu należały wszystkie gatunki, które były zawarte w Herpestes, Urva, Galerella i Xenogale, ale dane molekularne wskazują, że w tradycyjnym ujęciu Herpestes jest taksonem parafiletycznym. Aby wykluczyć parafiletyzm Herpestes, takson naso jest umieszczany w Xenogale, wszystkie azjatyckie gatunki są zaliczane do Urva a afrykański ichneumon (gatunek typowy dla rodzaju Herpestes) jest zachowany w Herpestes wraz z gatunkami afrykańskimi tradycyjnie zaliczanymi do Galerella, chociaż ostatecznie może stanowić odrębny rodzaj^[19]^[9]. Potrzebne są dalsze badania, aby lepiej wyjaśnić relacje między Herpestes i Urva^[9]. W takim ujęciu do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[9]^[20]^[8]:

Herpestes ichneumon (Linnaeus, 1758) – mangusta egipska
Herpestes sanguineus Rüppell, 1835 – galerelka smukła
Herpestes ochraceus J.E. Gray, 1848 – galerelka somalijska
Herpestes flavescens Bocage, 1889 – galerelka czarna
Herpestes pulverulentus J.A. Wagner, 1839 – galerelka szara

Opisano również gatunki wymarłe^[21]^[22].:

Herpestes abdelalii Geraads, 1997^[23] (Afryka; pliocen)
Herpestes alaylaii Haile-Selassie & Howell, 2009^[24] (Afryka; miocen)
Herpestes dissimilis (Lucien Mayet, 1908)^[25] (Europa; miocen)
Herpestes palaeoserengetensis (Dietrich, 1942)^[26] (Afryka; plejstocen)

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Nazwa odrzucona ze względów nomenklatorycznych decyzją ICZN^[2].
↑ Młodszy homonim Ichneumon Linnaeus, 1758 (Hymenoptera).
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Herpestes Illiger, 1811.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berlin: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 135. (łac.).
↑ F. Hemming. Opinion 258. Rejection for nomenclatorial Purposes of the work by Frisch (J. L.) published in 1775 under the title Das Natur-system der Vierfüssigen Thiere. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 5, s. 55–72, 1954. (ang.).
↑ J.L. Frisch: Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. 11. (niem.).
↑ B.G. de Lacépède: Tableau des divisions, sous-divisions, ordres et genres des mammifères. W: B.G. de Lacépède: Discours d’ouverture et de clôture du cours d’histoire naturelle, donné dans le Muséum national d’Histoire naturelle, l’an VII de la République, et tableaux méthodiques des mammifères et des oiseaux. Paris: Plassan, 1799, s. 7. (fr.).
↑ T. Horsfield: Zoological researches in Java, and the neighbouring islands. London: Printed for Kingsbury, Parbury, & Allen, 1824, s. ryc. i nienumerowany tekst. (ang.).
↑ J.E. Gray. A revision of the genera and species of Viverrine animals (Viverridae) founded on the collection in the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 564, 1864. (ang.).
↑ O. Thomas. Two new S.W. African mungooses. „The Annals and Magazine of Natural History”. Tenth series. 2 (11), s. 408, 1928. DOI: 10.1080/00222932808672901. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 145–146. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 416. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b J.S. Gilchrist, A.P. Jennings, G. Veron, & P. Cavallini (koordynator): Family Herpestidae (Mongooses). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 310, 315–317. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Herpestes ichneumon. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-16]. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Galerella. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-16]. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 346.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 321.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 399.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 289.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 141.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 153.
↑ M.-L. Patou, P.A. Mclenachan, C.G. Morley, A. Couloux, A.P. Jennings & G. Veron. Molecular phylogeny of the Herpestidae (Mammalia, Carnivora) with a special emphasis on the Asian Herpestes. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 53 (1), s. 69–80, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2009.05.038. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Higher Taxonomy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-05-05]. (ang.).
↑ Zijlstra ↓, s. T#24542.
↑ Zijlstra ↓, s. T#24477.
↑ D. Geraads. Carnivores du Pliocène terminalde Ahl al Oughlam (Casablanca, Maroc). „Geobios”. 30 (1), s. 128, 1997. DOI: 10.1016/S0016-6995(97)80263-X. (fr.).
↑ Y. Haile-Selassie & F.C. Howell: Carnivora. W: Y. Haile-Selassie & G. WoldeGabriel (redaktorzy): Ardipithecus kadabba: Late Miocene Evidence from the Middle Awash, Ethiopia. Berkeley (California): University of California Press, 2009, s. 251. ISBN 978-0-520-25440-4. (ang.).
↑ L. Mayet. Étude des mammifères miocènes des sables de l'Orléannais et des faluns de la Touraine. „Annales de l’Université de Lyon”. I. Sciences, Médecine. 24, s. 305, 1908. (fr.).
↑ W.O. Dietrich. Ältestquartäre Säugetiere aus der südlichen Serengeti, Deutsch-Ostafrika. „Palaeontographica”. Abteilung A. 94 (3–6), s. 43–133, 1942. (niem.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256. (ang.).
J.S. Zijlstra, Hesperomys project, Hesperomys project (Version 23.3.0), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-05-05] (ang.).

[3] Nazwa odrzucona ze względów nomenklatorycznych decyzją ICZN^[2].

[5] Młodszy homonim Ichneumon Linnaeus, 1758 (Hymenoptera).

[7] Niepoprawna późniejsza pisownia Herpestes Illiger, 1811.

[Illiger-1] J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berlin: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 135. (łac.).

[ICZN-2] F. Hemming. Opinion 258. Rejection for nomenclatorial Purposes of the work by Frisch (J. L.) published in 1775 under the title Das Natur-system der Vierfüssigen Thiere. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 5, s. 55–72, 1954. (ang.).

[Frisch-4] J.L. Frisch: Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. 11. (niem.).

[Lacépède-6] B.G. de Lacépède: Tableau des divisions, sous-divisions, ordres et genres des mammifères. W: B.G. de Lacépède: Discours d’ouverture et de clôture du cours d’histoire naturelle, donné dans le Muséum national d’Histoire naturelle, l’an VII de la République, et tableaux méthodiques des mammifères et des oiseaux. Paris: Plassan, 1799, s. 7. (fr.).

[Horsfield-8] T. Horsfield: Zoological researches in Java, and the neighbouring islands. London: Printed for Kingsbury, Parbury, & Allen, 1824, s. ryc. i nienumerowany tekst. (ang.).

[Gray-9] J.E. Gray. A revision of the genera and species of Viverrine animals (Viverridae) founded on the collection in the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 564, 1864. (ang.).

[Thomas-10] O. Thomas. Two new S.W. African mungooses. „The Annals and Magazine of Natural History”. Tenth series. 2 (11), s. 408, 1928. DOI: 10.1080/00222932808672901. (ang.).

[Cichocki&inni-11] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 145–146. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-12] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 416. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Gilchrist&inni-13] J.S. Gilchrist, A.P. Jennings, G. Veron, & P. Cavallini (koordynator): Family Herpestidae (Mongooses). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 310, 315–317. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

[Wilson&Reeder1-14] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Herpestes ichneumon. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-16]. (ang.).

[Wilson&Reeder2-15] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Galerella. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-16]. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27792093_346]-16] Palmer 1904 ↓, s. 346.

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27792068_321]-17] Palmer 1904 ↓, s. 321.

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27792146_399]-18] Palmer 1904 ↓, s. 399.

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27792036_289]-19] Palmer 1904 ↓, s. 289.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=171_141]-20] Jaeger 1944 ↓, s. 141.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=183_153]-21] Jaeger 1944 ↓, s. 153.

[Patou&inni-22] M.-L. Patou, P.A. Mclenachan, C.G. Morley, A. Couloux, A.P. Jennings & G. Veron. Molecular phylogeny of the Herpestidae (Mammalia, Carnivora) with a special emphasis on the Asian Herpestes. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 53 (1), s. 69–80, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2009.05.038. (ang.).

[mdd-23] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Higher Taxonomy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-05-05]. (ang.).

[CITEREFZijlstra[http://hesperomys.com/t/24542_T#24542]-24] Zijlstra ↓, s. T#24542.

[CITEREFZijlstra[http://hesperomys.com/t/24477_T#24477]-25] Zijlstra ↓, s. T#24477.

[ger-26] D. Geraads. Carnivores du Pliocène terminalde Ahl al Oughlam (Casablanca, Maroc). „Geobios”. 30 (1), s. 128, 1997. DOI: 10.1016/S0016-6995(97)80263-X. (fr.).

[sel&how-27] Y. Haile-Selassie & F.C. Howell: Carnivora. W: Y. Haile-Selassie & G. WoldeGabriel (redaktorzy): Ardipithecus kadabba: Late Miocene Evidence from the Middle Awash, Ethiopia. Berkeley (California): University of California Press, 2009, s. 251. ISBN 978-0-520-25440-4. (ang.).

[may-28] L. Mayet. Étude des mammifères miocènes des sables de l'Orléannais et des faluns de la Touraine. „Annales de l’Université de Lyon”. I. Sciences, Médecine. 24, s. 305, 1908. (fr.).

[die-29] W.O. Dietrich. Ältestquartäre Säugetiere aus der südlichen Serengeti, Deutsch-Ostafrika. „Palaeontographica”. Abteilung A. 94 (3–6), s. 43–133, 1942. (niem.).

[1]

[a]

[3]

[b]

[4]

[c]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[2]