Mościsko (powiat dzierżoniowski)

Mościsko

wieś
Kościół Jana Chrzciciela w Mościsku
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	dzierżoniowski
Gmina	Dzierżoniów
Liczba ludności (III 2011)	1129
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	58-116
Tablice rejestracyjne	DDZ
SIMC	0852246
Położenie na mapie gminy wiejskiej Dzierżoniów Mościsko
Położenie na mapie Polski Mościsko
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Mościsko
Położenie na mapie powiatu dzierżoniowskiego Mościsko
50°46′52″N 16°35′13″E
Strona internetowa

Mościsko (niem. Faulbrück) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie dzierżoniowskim, w gminie Dzierżoniów, nad rzeką Piławą, przy drodze Dzierżoniów – Świdnica oraz przy szlaku kolejowym Kamieniec Ząbkowicki – Jaworzyna Śląska.

W latach 1954–1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mościsko, po jej zniesieniu w gromadzie Dzierżoniów. W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa wałbrzyskiego.

Transport

W Mościsku znajduje się przystanek pasażerski oraz punkt załadunkowy kolei Mościsko Dzierżoniowskie.

Nazwa

Po zakończeniu II wojny światowej używano dla miejscowości nazwy Zgniły Most.

12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Mościsko.

Historia

• 1268 - wzmiankowany jest proboszcz Jan ze wsi Ponte, Patridus pons. Metryka wsi znacznie starsza.
• 1290 - nadanie Mościska kapitule św. Krzyża we Wrocławiu.
• 1341 - lokacja Mościska (wsi Wlbruch) na prawie niemieckim.
• 1385-1394 - Mościsko należy do rodziny Hugwicz, kilkakrotnie zapisującej czynsz joannitom ze Strzegomia. Musiały być to spore dochody skoro chłopi płacili 15 grzywien dziesięciny. W ówczesnych dokumentach Mościsko występowało pod nazwą Fulenbrucke, Fowlenbrucke, Foulenbrucke, Fahlebruche.
• 1562 - przebudowa kościoła.
• 1596 - wymieniana jest nazwa Faulen Brukh i Faulenbrück. Ewangelicy użytkują kościół. W tym okresie wieś jest już podzielona na trzy części.
• 7 III 1654 - zwrócenie kościoła katolikom. Poszczególne części wsi należą do Gotfrieda von Gellhorn i Nicolausa Friedricha von Zedlitz.
• II połowa XVII w. - budowa szubienicy na wzgórzu Lelek.
• 1667 - wymieniane jest Ober-, Mittel-, Nieder Faulbrück, przy czym dwie pierwsze części stanowią jedną całość, a Dolna przypisywana bywa do Grodziszcza.
• 1740 - posiadaczem Mościska Górnego i Środkowego był von Promnitz z Żar, a Dolnego von Dresky.
• 1785 - Mościsko Grn. i Śr. jest już własnością hrabiego von Stollberga. W jego części są 2 folwarki, 2 młyny wodne, kościół i szkoła, a mieszkało tam 17 gospodarzy, 27 zagrodników i 46 chałupników. Mościsko Dolne nadal jest własnością rodziny von Dresky, a mieszka tam 7 kmieci, 6 zagrodników i 28 chałupników. Istnieje również folwark. Mościsko w tym czasie zamieszkuje 870 osób.
• 1811 - przebudowa dworu.
• 1825 i 1840 - właścicielem 2 części jest hrabia Wilhelm zu Stollberg-Wernigerode. Jest to okres wyraźnego rozwoju wsi, a szczególnie tkactwa chałupniczego. W tej części Mościska jest dwór, 2 folwarki, owczarnie (hodowano ok. 2000 owiec), browar, gorzelnia, gospoda, 4 szynki, jest wymieniona też karczma za wsią, wiatrak, 2 szkoły z nauczycielami i 103 warsztaty tkackie oraz 20 rzemieślników i 5 handlarzy. Do kościoła należało 110 mórg ziemi. W 1825 r. Mościsko Dln. było w posiadaniu rodziny Marr. Był tam dwór z folwarkiem, filia szkoły ewangelickiej z Grodziszcza i 28 warsztatów tkackich. W 1840 roku ta część należy do Hermana von Dresky i w tym czasie we wsi jest już gorzelnia, gospoda, 6 rzemieślników i 6 handlarzy oraz 68 warsztatów tkackich. Mościsko zamieszkiwało w tym czasie 1243 osoby.
• 1855 - budowa linii kolejowej Dzierżoniów – Świdnica. Eksploatacja kamienia.
• 1870 - Mościsko Górne dzierżawi Neumann, Środkowe dzierżawi Schütz, a posiadaczem Dolnego był Paul Zinne.
• 1905 - Mościsko liczy 1701 mieszkańców. W pobliżu stacji kolejowej funkcjonowała cukrownia.
• 1924 - pożar kościoła i jego remont.
• 1944 - podczas II wojny światowej w Mościsku funkcjonowała męska filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen.
• 1945 - wieś nazywa się Zgniły Most.
• 1946 - pani Żyła uruchamia szkołę, proboszczem zostaje ks. Kazimierz Kuźnicki. Wprowadzenie nazwy Mościsko. W folwarkach utworzono Spółdzielnię Parcelacyjno-Osadniczą. Cukrownia uległa likwidacji.
• V 1947 - Rosjanie opuszczają Mościsko.
• 1949 - powstanie Rolniczego Zespołu Spółdzielczego (11 członków).
• 1950 - powstanie biblioteki.
• 1954 - Marian Gocyk organizuje scenę teatralną i chór przy szkole.
• 1957 - samorozwiązanie Rolniczego Zespołu Spółdzielczego.
• 1959 - remont kościoła.
• 1962 - reaktywacja Koła Gospodyń Wiejskich.
• lata 80. - budowa części sieci wodociągowej.
• 1995 - zakończenie telefonizacji wsi, budowa wodociągu, rozpoczęcie budowy oczyszczalni ścieków.
• 2000 - Biblioteka Publiczna Gminy wpisana do Krajowej Sieci Bibliotecznej, jest instytucją kultury.
• W 2009 r. Mościsko uzyskało w konkursie przeprowadzonym w ramach Regionalnego Programu „Odnowa Wsi Dolnośląskiej” tytuł Najpiękniejszej Wsi Dolnośląskiej 2009 r. za „piękno swoich mieszkańców”, otrzymując nagrodę w wysokości 7000 zł.
• W 2017 r. rozpoczęto renowację kaplicy pod wezwaniem Św. Antoniego z Padwy znajdującej się przy cmentarzu z wejściem od drogi Dzierżoniów - Świdnica.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest:

• kościół filialny św. Jana Chrzciciela z końca XIII wieku, przebudowany w 1562 r. oraz w XVIII i XX wieku.

Jest to jeden z najstarszych na Dolnym Śląsku jednonawowy kościół, należący do parafii św. Jana Chrzciciela, wzmiankowany po raz pierwszy w 1268 roku. Kościół został przebudowany po pożarze w 1924 roku. Jest budowlą orientowaną z prostokątną, oskarpowaną nawą i węższym, oskarpowanym prezbiterium przykrytym sklepieniem krzyżowym oraz żebrowym z dekoracyjnymi wspornikami. Przy prezbiterium dostawione są zakrystia i kruchta z kamiennym gotyckim portalem uskokowym z XIV wieku. W południowej ścianie nawy mieści się gotycki portal z dekoracyjnymi kolumienkami. Kościół ma okna ostrołukowe, w prezbiterium ozdobione maswerkiem. Na sklepieniu prezbiterium widoczna jest gotycka polichromia z przełomu XIV/XV wieku, przedstawiająca Chrystusa i zwierzęta symbolizujące 4 ewangelistów. Wewnątrz zachowały się kamienne tabernakulum z 1300 roku oraz ołtarz główny z XVII wieku. Między kościołem a budynkiem przy ul. Kolejowej 1 odkryto niedawno tunel łączący te budynki.

Inne zabytki:

• prawdopodobnie późnośredniowieczny monolitowy krzyż kamienny o nieznanym przeznaczeniu; pojawiająca się hipoteza, że jest to tzw. krzyż pokutny, nie ma oparcia w bezpośrednich dowodach i oparta jest wyłącznie na nieuprawnionym założeniu, że wszystkie stare kamienne monolitowe krzyże są krzyżami pokutnymi,
• dwór z 1811 roku.

Atrakcje

Wzniesienie Lelek (niem. Ruhberg, 277 m n.p.m.) – miejsce po prawej stronie drogi z Mościska do Grodziszcza z fragmentarycznie zachowanymi murami cylindrycznej studni, wykonanej w całości z nieociosanych bloków granitu, na koronie której (za czym przemawia średnica studni) przypuszczalnie wzniesiona była dalsza drewniana konstrukcja. Mogła ona pełnić rolę rycerskiej czatowni lub wieży obronnej z okresu średniowiecza, powstałej prawdopodobnie na miejscu dawnej świątyni pogańskiej.

Linki zewnętrzne

• Mościsko (powiat dzierżoniowski), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 701 .