Kamieniec Ząbkowicki

	Kamieniec Ząbkowicki
	Kamieniec Ząbkowicki
	; Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	ząbkowicki
Gmina	Kamieniec Ząbkowicki
Liczba ludności (2011)	4848
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57 230
Tablice rejestracyjne	DZA
SIMC	0852631
	Położenie na mapie gminy Kamieniec Ząbkowicki Kamieniec Ząbkowicki
	Położenie na mapie Polski Kamieniec Ząbkowicki
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Kamieniec Ząbkowicki
	Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego Kamieniec Ząbkowicki
	50°31′35″N 16°52′41″E/50,526389 16,878056
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Artykuł	50°31′35″N 16°52′41″E
- błąd	39 m
WD	50°31'0.1"N, 16°52'0.1"E, 50°35'N, 16°49'E
- błąd	14 m
Odległość	1424 m

Kamieniec Ząbkowicki (niem. Kamenz, Camenz) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Kamieniec Ząbkowicki.

Miejscowość otrzyma status miasta z dniem 1 stycznia 2021^[2].

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

W latach 1975–1998 administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego. Wieś jest siedzibą gminy Kamieniec Ząbkowicki oraz ważnym węzłem kolejowym.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy nazwa pochodzi od polskiej nazwy – kamienia i nawiązuje do skalistego posadowienia grodu^[3]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Kamieniec podając jej znaczenie Felsenburg, czyli po polsku Skalne miasto^[3].

Miejscowość w zlatynizowanej staropolskiej formie Kamencz notuje Gall Anonim w swojej Kronice spisanej w latach 1112–1116^[4].

W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym wydanym we Wrocławiu 26 lutego 1253, który sygnował książę śląski Henryk III Biały miejscowość wymieniona jest pod nazwą Cameniz^[5].

Polską nazwę Kamieniec oraz niemiecką Camenz w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[6].

Kalendarium[edytuj | edytuj kod]

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP

Dom opata w zespole klasztoru cysterskiego, obecnie Archiwum Państwowe we Wrocławiu

1096: książę Czech Brzetysław II wzniósł na wschód od zniszczonej przez siebie polskiej twierdzy Bardo warownie obronną w Kamieńcu
1200: warownia i okolice były własnością znanej śląskiej rodziny Pogorzelów – panów z Pogorzeli
1210: Pogorzelowie założyli w Kamieńcu opactwo oo. augustianów; pierwszym opatem został Wincenty z Pogorzeli
1249: klasztor został odebrany augustianom i przekazany cystersom z Lubiąża, powstało samodzielne opactwo cystersów w Kamieńcu
1350: przebudowa kościoła i klasztoru na klasztor obronny
1425–1428: zniszczenia i rabunki klasztoru w czasie wojen husyckich
1618–1648: dalsze zniszczenia w czasie wojny trzydziestoletniej
1681–1732: nowy rozkwit klasztoru pod rządami opatów Augustyna Neudecka (1681–1702) i Gerharda Woywody (1702–1732): klasztor i kościół zostają kompletnie przebudowane w stylu barokowym z obrazem Willmanna na głównym ołtarzu
1741–1747: w czasie wojen śląskich Fryderyka Wielkiego klasztor musiał płacić wielkie podatki i kontrybucje; Fryderyk Wielki w 1741 znalazł schronienie w klasztorze, uciekając przed Austriakami po potyczce pod Braszowicami (niem. Baumgarten)
1784: wieś Camenz (wymowa: ka’ments), jak się wówczas nazywa, miało 988 mieszkańców
1810: sekularyzacja klasztorów w Prusach. Klasztor w Kamieńcu miał wówczas 38 mnichów, w jego posiadaniu znajdowało się 31 wsi. Zbiory sztuki i książek zostały częściowo przewiezione do Wrocławia, częściowo rozkradzione, przyklasztorny kościół stał się parafialnym kościołem katolickim. Mnisi z ostatnim opatem Placidusem Hoffmannem opuścili Kamieniec
1812: księżniczka pruska Fryderyka Luiza Wilhelmina (1774–1837), siostra króla Fryderyka Wilhelma III, żona przyszłego króla Niderlandów Wilhelma I zakupiła dobra poklasztorne
1817: kościół i klasztor padły ofiarą pożaru; kościół został odbudowany w nieco zmienionej formie, z budynków klasztornych udało się ocalić tylko jedno skrzydło, tzw. prałaturę
1830: dobra w Kamieńcu dostała w posagu królewna niderlandzka i księżna pruska Marianna Orańska
1835: ponieważ resztki budynków poklasztornych nie nadawały się na rezydencję, Marianna i jej mąż książę Albrecht Pruski starszy zlecili sławnemu architektowi Schinklowi wybudowanie monumentalnego pałacu na tzw. Hertabergu ponad budynkami dawnego opactwa
1838: rozpoczęła się budowa pałacu w stylu neogotyckim, trwająca do 1872
1845: Marianna opuściła męża i przeniosła się do Holandii, później do Nadrenii
1849: przy rozwodzie Marianna przepisała pałac na jedynego syna Albrechta
1875: poprzez budowę linii kolejowej Wrocław – Kamieniec – Międzylesie – Praga znaczenie Kamieńca wzrosło
1876: powstała linia kolejowa Legnica – Kamieniec – Nysa, tym samym wieś staje się ważnym węzłem komunikacyjnym
1906: książę Albrecht, syn Marianny, zmarł w pałacu w Kamieńcu, dobra Kamenz przeszły na ostatniego właściciela z rodu Hohenzollernów, jego najstarszego syna Friedricha Heinricha
1939: wieś Kamenz miała 2510 mieszkańców, dobra Hohenzollernów obejmowały 637 ha i płaciły roczny podatek w wysokości 11034 marek; park pałacowy miał powierzchnię 123 ha
1940: właściciel Kamieńca, ks. Friedrich Heinrich Hohenzollern, umarł bezdzietnie; odziedziczył go wnuk cesarza i króla Prus Fryderyka III, Waldemar Hohenzollern (1889–1945)
1939–1945: w mieszczącym się w budynku prałatury sierocińcu władze hitlerowskie dokonały licznych morderstw na umysłowo niepełnosprawnych dzieciach (poprzez zastrzyk trucizny)
1945: wieś została włączona do Polski; w ciągu następnych lat dotychczasowa ludność została wysiedlona do Niemiec
1945–1947: miejscowość nosiła oficjalną nazwę Kamieniec nad Ochną^[7]
1945–1946: pałac został obrabowany i spalony przez żołnierzy sowieckich i polskich szabrowników, także prałatura stała przez wiele lat jako pół-ruina i była wykorzystywana jako magazyn zboża
1962: 4662 mieszkańców
1970: 3884 mieszkańców
1996: 900 lat Kamieńca
1997: katastrofalna powódź tysiąclecia
1999: oddano do użytku wyremontowanej po powodzi Szkoły Podstawowej nr 1 im. Bolesława Chrobrego; otwarcie osiedla domków dla powodzian – Osiedla Bolesława Chrobrego
lata 90. XX w.: prałatura została wyremontowana i adaptowana na filię Archiwum Państwowego we Wrocławiu
2018, 16 lutego: oddanie do użytku mostu nad Nysą Kłodzką po długotrwałym remoncie^[8]
2018, 13 października: otwarcie zrewitalizowanego mauzoleum w parku pałacowym^[9]

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności Kamieńca Ząbkowickiego

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół ewangelicki, XIX w.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[10]:

kościół ewangelicki, z XIX w.
zespół klasztorny oo. cystersów, z XIV–XIX w., pl. Kościelny 1–12:
- kościół, obecnie par. pw. Wniebowzięcia NMP
- klasztor, obecnie archiwum
- spichrz
- cztery oficyny
- trzy budynki gospodarcze
- budynek
- dwie szklarnie
zespół pałacowy, z drugiej połowy XIX w.:
- pałac – „zamek”^[11]
- dwie oficyny, stajnia, wozownia
- ogród przypałacowy: tarasy, schody, fontanny
- park z aleją dojazdową
- pompownia i kotłownia, ul. Zamkowa 5
willa z ogrodem z 1880 r., ul. Ząbkowicka 26

inne:

mauzoleum Hohenzollernów, wybudowane 1898 r. w parku pobliżu zamku Marianny Orańskiej; zdewastowane w roku 1945 r.; 13 października 2018 r. otwarto odbudowany obiekt^[9]^[12].

Religia[edytuj | edytuj kod]

Wieś przynależy do dwóch parafii rzymskokatolickich, Kamieniec I należy do Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kamieńcu Ząbkowickim, parafia ta jest siedzibą dekanatu Kamieniec Ząbkowicki. Kamieniec II (dawniej Goleniów Śląski^[13]) należy do Parafii św. Jana Chrzciciela w Starczowie.

Na terenie wsi znajdują się następujące świątynie:

Kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP i św. Jakuba Starszego
Kaplica sióstr boromeuszek pod wezwaniem Świętej Rodziny
Kościół filialny pod wezwaniem NMP Częstochowskiej
Kościół ewangelicki pod wezwaniem świętej Trójcy (od 1945 roku nieużywany w celach sakralnych)
Na terenie wsi znajduje się cmentarz komunalny, cmentarz sióstr boromeuszek, a także nieużywany cmentarz ewangelicki.

Od XIX wieku w Kamieńcu Ząbkowickim przebywają siostry z Kongregacji Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza.

Edukacja[edytuj | edytuj kod]

Przedszkole Publiczne nr 1
Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bolesława Chrobrego
Zespół Szkolno-Przedszkolny im. papieża Jana Pawła II

Ciekawostki[edytuj | edytuj kod]

W Kamieńcu Ząbkowickim zostały nakręcone niektóre sceny popularnego serialu dla dzieci i młodzieży z roku 1995 Maszyna zmian. natomiast w roku 2008 w tej samej wsi został nakręcony film Teraz i zawsze.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Projekt z 20 lipca 2020 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy
↑ ^a ^b Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch’s Buchhandlung, 1888, s. 8.
↑ Monumenta Poloniae Historica. Tom I, Akademia Umiejętności w Krakowie, Lwów 1864, s. 472.
↑ Georg Korn, „Breslauer Urkundenbuch”. Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 14.
↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 24.
↑ Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych we Wrocławiu, Okólnik Stały nr 67/IV, Zmiany nazw stacyj, Wrocław, 6 września 1947.
↑ Waldemar Brygier: Otwarcie mostu w Kamieńcu Ząbkowickim (pol.). NaszeSudety.pl, 2018-02-15. [dostęp 2018-03-18].
↑ ^a ^b mwinnik: Otwarcie zrewitalizowanego mauzoleum w Kamieńcu Ząbkowickim (pol.). express-miejski.pl/, 2018-10-13. [dostęp 2019-05-18].Sprawdź autora:1.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 241. [dostęp 2012-11-05].
↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 164–173.
↑ I zabytki, i bezpieczeństwo, i sport – wszystko w Kamieńcu Ząbkowickim (pol.). Zabkowice4YOU, 2018-10-17. [dostęp 2019-05-08].
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Almanach de Gotha, Gotha 1937
Schlesisches Güter-Adreßbuch, Verzeichnis sämtlicher Rittergüter sowie der größeren Landgüter der Provinzen Nieder-und Oberschlesien, Breslau 1937
Hugo Weczerka (wyd.), Handbuch der historischen Stätten – Schlesien, Stuttgart 1977

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Kamieniec 1 (4) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa 1882.

[GUS-1] GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[dziennikdwajedendwajeden-2] Projekt z 20 lipca 2020 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy

[Adamy-3] Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch’s Buchhandlung, 1888, s. 8.

[monum-4] Monumenta Poloniae Historica. Tom I, Akademia Umiejętności w Krakowie, Lwów 1864, s. 472.

[kornbr-5] Georg Korn, „Breslauer Urkundenbuch”. Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 14.

[lompa-6] Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 24.

[okól-7] Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych we Wrocławiu, Okólnik Stały nr 67/IV, Zmiany nazw stacyj, Wrocław, 6 września 1947.

[ns1-8] Waldemar Brygier: Otwarcie mostu w Kamieńcu Ząbkowickim (pol.). NaszeSudety.pl, 2018-02-15. [dostęp 2018-03-18].

[em-9] winnik: Otwarcie zrewitalizowanego mauzoleum w Kamieńcu Ząbkowickim (pol.). express-miejski.pl/, 2018-10-13. [dostęp 2019-05-18].Sprawdź autora:1.

[rzn-10] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 241. [dostęp 2012-11-05].

[luczrom-11] Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 164–173.

[zabbezp-12] I zabytki, i bezpieczeństwo, i sport – wszystko w Kamieńcu Ząbkowickim (pol.). Zabkowice4YOU, 2018-10-17. [dostęp 2019-05-08].

[MP-13] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]