Kamieniec Ząbkowicki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Kamieniec Ząbkowicki
Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim
Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim
Państwo  Polska
Województwo dolnośląskie
Powiat ząbkowicki
Gmina Kamieniec Ząbkowicki
Liczba ludności (2011) 4848[1]
Strefa numeracyjna 74
Kod pocztowy 57 230
Tablice rejestracyjne DZA
SIMC 0852631
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa lokalizacyjna województwa dolnośląskiego
Kamieniec Ząbkowicki
Kamieniec Ząbkowicki
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Kamieniec Ząbkowicki
Kamieniec Ząbkowicki
Ziemia 50°31′35″N 16°52′41″E/50,526389 16,878056
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikipodróże Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa miejscowości

Kamieniec Ząbkowicki (niem. Kamenz, Camenz) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Kamieniec Ząbkowicki.

Podział administracyjny[edytuj]

W latach 1975-1998 administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego. Wieś jest siedzibą gminy Kamieniec Ząbkowicki oraz ważnym węzłem kolejowym.

Nazwa[edytuj]

Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy nazwa pochodzi od polskiej nazwy - "kamienia" i nawiązuje do skalistego posadowienia grodu[2]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Kamieniec podając jej znaczenie "Felsenburg" czyli po polsku "Skalne miasto"[2].

Miejscowość w zlatynizowanej staropolskiej formie Kamencz notuje Gall Anonim w swojej Kronice polskiej spisanej w latach 1112–1116.[3]

W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym wydanym we Wrocławiu 26 lutego 1253, który sygnował książę śląski Henryk III Biały miejscowość wymieniona jest pod nazwą Cameniz.[4]

Polską nazwę Kamieniec oraz niemiecką Camenz w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w roku 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa.[5]

Kalendarium[edytuj]

Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim, 2 poł. XIX w.
Kościół pw. Wniebowzięcia NMP
Dom opata w zespole klasztoru cysterskiego, obecnie Archiwum Państwowe we Wrocławiu
  • 1096: książę Czech Brzetysław II wznosi na wschód od zniszczonej przez siebie polskiej twierdzy Bardo warownie obronną w Kamieńcu;
  • 1200: warownia i okolice są własnością znanej śląskiej rodziny Pogorzelów – panów z Pogorzeli;
  • 1210: Pogorzelowie zakładają w Kamieńcu opactwo oo. augustianów. Pierwszym opatem zostaje Wincenty z Pogorzeli;
  • 1249: klasztor zostaje odebrany augustianom i przekazany cystersom z Lubiąża, powstaje samodzielne opactwo cystersów w Kamieńcu;
  • 1350: przebudowa kościoła i klasztoru na klasztor obronny;
  • 1425-1428: zniszczenia i rabunki klasztoru w czasie wojen husyckich;
  • 1618-1648: dalsze zniszczenia w czasie wojny trzydziestoletniej;
  • 1681-1732: nowy rozkwit klasztoru pod rządami opatów Augustyna Neudecka (1681-1702) i Gerharda Woywody (1702-1732): klasztor i kościół zostają kompletnie przebudowane w stylu barokowym z obrazem Willmanna na głównym ołtarzu;
  • 1741-1747: w czasie wojen śląskich Fryderyka Wielkiego klasztor musi płacić wielkie podatki i kontrybucje; Fryderyk Wielki znajduje w r. 1741 schronienie w klasztorze, uciekając przed Austriakami po potyczce pod Braszowicami (niem. Baumgarten);
  • 1784: wieś Camenz (wymowa: ka'ments), jak się wówczas nazywa, ma 988 mieszkańców;
  • 1810: sekularyzacja klasztorów w Prusach. Klasztor w Kamieńcu ma wówczas 38 mnichów, w jego posiadaniu znajduje się 31 wsi. Zbiory sztuki i książek zostają częściowo przewiezione do Wrocławia, częściowo rozkradzione, przyklasztorny kościół staje się parafialnym kościołem katolickim. Mnisi z ostatnim opatem Placidusem Hoffmannem opuszczają Kamieniec;
  • 1812: księżniczka pruska Fryderyka Zofia Wilhelmina (1774-1837), siostra króla Fryderyka Wilhelma III, żona przyszłego króla Niderlandów Wilhelma I zakupuje dobra poklasztorne;
  • 1817: kościół i klasztor padają ofiarą pożaru; kościół zostaje odbudowany w nieco zmienionej formie, z budynków klasztornych udaje się ocalić tylko jedno skrzydło, tzw. prałaturę;
  • 1830: dobra w Kamieńcu dostaje w posagu królewna niderlandzka i księżna pruska Marianna Orańska;
  • 1835: ponieważ resztki budynków poklasztornych nie nadają się na rezydencję, Marianna i jej mąż książę Albrecht Pruski starszy zlecają sławnemu architektowi Schinklowi wybudowanie monumentalnego pałacu na tzw. Hertabergu ponad budynkami dawnego opactwa;
  • 1838: budowa pałacu w stylu neogotyckim rozpoczyna się i trwać będzie do 1872;
  • 1845: Marianna opuszcza męża i przenosi się do Holandii, później do Nadrenii;
  • 1849: przy rozwodzie Marianna przepisuje pałac na jedynego syna Albrechta;
  • 1875: poprzez budowę linii kolejowej Wrocław-Kamieniec-Międzylesie-Praga znaczenie Kamieńca wzrasta;
  • 1876: powstaje linia kolejowa Legnica-Kamieniec-Nysa, wieś staje się ważnym węzłem komunikacyjnym;
  • 1906: książę Albrecht, syn Marianny, umiera w pałacu w Kamieńcu, dobra Kamenz przechodzą na ostatniego właściciela z rodu Hohenzollernów, jego najstarszego syna Friedrich Heinricha;
  • 1939: wieś Kamenz ma 2510 mieszkańców, dobra Hohenzollernów obejmują 637 ha i płacą roczny podatek w wysokości 11.034 marek. Park pałacowy ma powierzchnię 123 ha.
  • 1940: właściciel Kamieńca, ks. Friedrich Heinrich Hohenzollern, umiera bezdzietnie. Spadkobierczyniami zostają cztery córki jego najmłodszego brata Fryderyka Wilhelma (1880-1925);
  • 1939-1945: w mieszczącym się w budynku prałatury sierocińcu władze hitlerowskie dokonują licznych morderstw na umysłowo niepełnosprawnych dzieciach (poprzez zastrzyk trucizny);
  • 1945: wieś zostaje włączona do Polski; w ciągu następnych lat dotychczasowa ludność zostaje wysiedlona do Niemiec;
  • 1945-1947: miejscowość nosi oficjalną nazwę Kamieniec nad Ochną[6].
  • 1945-1946: pałac zostaje obrabowany i spalony przez żołnierzy sowieckich i polskich szabrowników, także prałatura stoi przez wiele lat jako pół-ruina i wykorzystywana jest jako magazyn zboża;
  • 1962: 4662 mieszkańców;
  • 1970: 3884 mieszkańców
  • 1996: 900-lat Kamieńca
  • 1997: katastrofalna Powódź Tysiąclecia.
  • 1999: oddanie do użytku wyremontowanej po powodzi Szkoły Podstawowej nr 1 im.Bolesława Chrobrego.Otwarcie osiedla domków dla powodzian-Osiedla Bolesława Chrobrego
  • lata 90. XX w. – prałatura została wyremontowana i adaptowana na filię Archiwum Państwowego we Wrocławiu

Demografia[edytuj]


    Liczba ludności Kamieńca Ząbkowickiego
   

Zabytki[edytuj]

Kościół ewangelicki, XIX w.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[7]:

  • kościół ewangelicki, z XIX w.
  • zespół klasztorny oo. cystersów, z XIV-XIX w., pl. Kościelny 1-12:
    • kościół, obecnie par. pw. Wniebowzięcia NMP
    • klasztor, obecnie archiwum
    • spichrz
    • cztery oficyny
    • trzy budynki gospodarcze
    • budynek
    • dwie szklarnie
  • zespół pałacowy, z drugiej połowy XIX w.:
    • pałac - „zamek”[8]
    • dwie oficyny, stajnia, wozownia
    • ogród przypałacowy: tarasy, schody, fontanny
    • park z aleją dojazdową
    • pompownia i kotłownia, ul. Zamkowa 5
  • willa z ogrodem, ul. Ząbkowicka 26, z 1880 r.

Religia[edytuj]

Wieś przynależy do dwóch parafii rzymsko-katolickich, Kamieniec I należy do Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kamieńcu Ząbkowickim, parafia ta jest siedzibą dekanatu Kamieniec Ząbkowicki. Kamieniec II należy do Parafii św. Jana Chrzciciela w Starczowie.

Na terenie wsi znajdują się następujące świątynie:

  • Kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP i św. Jakuba Starszego
  • Kaplica sióstr boromeuszek pod wezwaniem Świętej Rodziny
  • Kościół filialny pod wezwaniem NMP Częstochowskiej
  • Kościół ewangelicki pod wezwaniem świętej Trójcy ( od 1945 roku nieużywany w celach sakralnych)
  • Na terenie wsi znajduje się cmentarz komunalny, cmentarz sióstr boromeuszek, a także nieużywany cmentarz ewangelicki.

Od XIX wieku w Kamieńcu Ząbkowickim przebywają siostry z Kongregacji Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza.

Edukacja[edytuj]

  • Przedszkole Publiczne nr 1
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bolesława Chrobrego
  • Zespół szkolno-przedszkolny nr 2 im. papieża Jana Pawła II
  • Gimnazjum Publiczne im. Adama Mickiewicza
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Juliana Lubienieckiego (szkoła istniała do 2015 roku, obecnie zlikwidowana[9])

Ciekawostki[edytuj]

W Kamieńcu Ząbkowickim zostały nakręcone niektóre sceny popularnego serialu dla dzieci i młodzieży z roku 1995 "Maszyna zmian", natomiast w roku 2008 w tej samej wsi został nakręcony film "Teraz i zawsze".

Zobacz też[edytuj]

Przypisy

  1. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  2. ↑ a b Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch`s Buchhandlung, 1888, s. 8.
  3. ↑ "Monumenta Poloniae Historica", Tom I, Akademia Umiejętności w Krakowie, Lwów 1864, str. 472.
  4. ↑ Georg Korn, "Breslauer Urkundenbuch", Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, str.14.
  5. ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.24.
  6. ↑ Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych we Wrocławiu, Okólnik Stały nr 67/IV, Zmiany nazw stacyj, Wrocław, 6 września 1947
  7. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 5.11.2012]. s. 241.
  8. ↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, ss. 164-173
  9. ↑ http://zabkowice.express-miejski.pl/wiadomosc/20300,co-doprowadzilo-do-likwidacji-szkoly-w-kamiencu-zabkowickim

Bibliografia[edytuj]

  • Almanach de Gotha, Gotha 1937
  • Schlesisches Güter-Adreßbuch, Verzeichnis sämtlicher Rittergüter sowie der größeren Landgüter der Provinzen Nieder-und Oberschlesien, Breslau 1937
  • Hugo Weczerka (wyd.),Handbuch der historischen Stätten – Schlesien, Stuttgart 1977

Linki zewnętrzne[edytuj]

p • d • e
Gmina Kamieniec Ząbkowicki
Siedziba gminy: Kamieniec Ząbkowicki
Wsie
Byczeń • Chałupki • Doboszowice • Kamieniec Ząbkowicki • Mrokocin • Ożary • Pomianów Górny • Sławęcin • Sosnowa • Starczów • Suszka • Śrem • Topola
 Herb gminy Kamieniec Ząbkowicki
Wysiedlona wieś
Części wsi
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamieniec_Ząbkowicki&oldid=46535246”