Przejdź do zawartości

Niemirowiczowie-Szczyttowie herbu Jastrzębiec

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Herb Jastrzębiec
Herb Jastrzębiec Krzysztofa Niemirowicza Szczyta, stolnika połockiego, starosty jaśwojńskiego (późniejszego kasztelana smoleńskiego) z publikacji Paradoxa Philosophica, wydanej w Wilnie w 1693 r.

Niemirowiczowie-Szczyttowie herbu Jastrzębiec, znani również jako Szczyttowie-Niemirowiczowie i Szczyttowiepolski ród możnowładczy, a później senatorsko-dygnitarski, pochodzenia wielkolitewskiego.

Herb i nazwisko

[edytuj | edytuj kod]

Herbarze często mylnie utożsamiają ród Niemirowiczów-Szczyttów herbu Jastrzębiec, wywodzący się z W.Ks.Lit., z rodem Niemirów herbu Gozdawa, pochodzącym z Podlasia od Mikołaja Niemiry Grzymalicza, Niemiryczów z Wołynia, a także Szczytów-Zabielskich herbu Radwan. Nierzadko również Niemirowiczów-Szczyttów niesłusznie dzieli się na dwa odrębne rody: Niemirowiczów oraz Szczyttów. Przykładem nieporozumień wokół herbu i nazwiska jest również przypisywanie w literaturze hetmanowi polnemu lit. i wojewodzie kijowskiemu Andrzejowi Niemirowiczowi oraz Janowi Niemirowiczowi (Janowi Szczyttowiczowi) herbu Radwan[1].

Historia rodu

[edytuj | edytuj kod]

Protoplastą rodu był Jan Niemira z Wsielubia, koniuszy wielkiego księcia Witolda i namiestnik połocki, który wraz z 46 innymi panami litewskimi wyznania rzymskokatolickiego brał udział w zawarciu Unii Horodelskiej w 1413 i został włączony do polskiej wspólnoty heraldycznej. Adopcji Jana Niemiry do herbu Jastrzębiec dokonał biskup krakowski i kanclerz koronny Wojciech Jastrzębiec i jego bratanek kasztelan brzeziński Marcin z Łubnic.

Zgodnie z obecnym stanem wiedzy do czasów współczesnych przetrwały tylko dwa rody z 47 adoptowanych w Horodle. Są to Niemirowiczowie-Szczyttowie (jako potomkowie Jana Niemiry z Wsielubia) i Radziwiłłowie (jako potomkowie Krystyna Ościka z Kiernowa).

W XV-XVI w. potomkowie Jana Niemiry – Niemirowiczowie, należeli do ścisłej elity możnowładczej Wielkiego Księstwa Litewskiego. Skoligaceni z najpotężniejszymi rodami ówczesnego W.Ks.Lit.: Sapiehami, Radziwiłłami, Kiszkami, Zabrzezińskimi, Iliniczami, Hlebowiczami. Brali udział w licznych misjach dyplomatycznych, powierzano im istotne namiestnictwa. Otrzymywali znaczne nadania i dzierżawy, zwłaszcza za zasługi dla dynastii Jagiellonów. Mikołaj Niemirowicz, syn Jana Niemiry, był jednym z panów litewskich, którzy wynieśli na tron wielkoksiążęcy Kazimierza Jagiellończyka.

Według Bartosza Paprockiego Herbów Rycerstwa Polskiego cesarz Maksymilian w dokumencie z dnia 25 lutego 1518 r. nadał rodowi Niemirowiczów/Szczyttów tytuł dziedzicznego palatyna (łac. comes palatinus) z prawem kreowania nowej szlachty w randze kawalera złotej ostrogi[2].

Główną rezydencją Niemirowiczów w tym okresie był Wsielub, a dwa z ufundowanych przez Niemirowiczów kościołów, we Wsielubiu i Iszkołdzi, są dziś najstarszymi zachowanymi zabytkami na terenie Białorusi.

Na przełomie XVI i XVII w. nastąpił przejściowy spadek znaczenia rodu spowodowany jego wymieraniem (w tym bezpotomną śmiercią wojewody kijowskiego Andrzeja Niemirowicza oraz starosty czerkaskiego i kaniowskiego Jana Niemirowicza i jego żony Hanny Sapieżanki), a także stratami poniesionymi w wojnie z Moskwą i przetrzymywaniem syna Mikołaja Niemirowicza-Szczytta w niewoli u Iwana Groźnego. Wygasły trzy z czterech linii po synach Jana Niemiry. Przetrwała jedynie linia po dyplomacie Janie Niemirowiczu, która od przydomka jego syna Jakuba – zwanego Szczytem, przyjęła nazwisko Niemirowicz-Szczytt (Szczytt-Niemirowicz / Szczyt).

Ponowny wzrost znaczenia nastąpił począwszy od połowy XVII w. za czasów Justyniana Niemirowicza-Szczytta. Od jego synów wywodzą się cztery linie Niemirowiczów-Szczyttów:

- kożangródzka, od rezydencji w Kożangródku (po Janie Krzysztofie Niemirowiczu-Szczytcie, ojcu Józefa i Krzysztofa)

- juchowicka, od rezydencji w Juchowicach (po Józefie Niemirowiczu-Szczytcie) – wygasła pod koniec XVIII w.

- tabołocka, od rezydencji w Tabołkach i Justynianowie (po Konstantym Niemirowiczu-Szczytcie) – wygasła pod koniec XIX w.

- wierzchowska, od rezydencji w Wierzchowie (po Adamie Niemirowiczu-Szczytcie).

Znani przedstawiciele rodu

[edytuj | edytuj kod]

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. T. Jaszczołt, Ród Niemiry z Wsielubia - Niemirowiczowie i Szczytowie herbu Jastrzębiec do połowy XVI wieku, [w:] Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich, S.Górzynski (red.), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 178-184, 187-188
  2. Bartosz Paprocki: Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza paprockiego zebrane i wydane w r.p. 1584. Kraków: Kazimierz Józef Turowski, 1858, s. 167-169.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • T. Jaszczołt, Ród Niemiry z Wsielubia - Niemirowiczowie i Szczytowie herbu Jastrzębiec do połowy XVI wieku, [w:] Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich, S.Górzynski (red.), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 175-250
  • Polski Słownik Biograficzny, T. 47. Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk i Polska Akademia Umiejętności – Instytut Historii PAN im. Tadeusza Manteuffla, 2011, s. 557–575
  • T. Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, Rocznik IV, Poznań 1882, s. 360-373: Szczyttowie Niemirowiczowie h. Jastrzębiec