Polska szkoła plakatu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez 188.146.108.234 (dyskusja) o 21:09, 4 mar 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Plakaciarka naklejająca plakaty w Warszawie w 1971 roku
Znaczek Poczty Polskiej z projektem Jana Lenicy reklamujący II Biennale Plakatu (1968)
Retrospektywna wystawa plakatów Rafała Olbińskiego na World Film Festival of Bangkok (2006)
Tadeusz Trepkowski na tle swoich prac wystawianych w 1956 roku
Ekspozycja polskiej szkoły plakatu w Muzeum Plakatu w Wilanowie.

Polska szkoła plakatu – określenie powstałe w latach 60. XX w., używane wobec grupy polskich artystów-plakacistów, którzy zdobyli międzynarodowy rozgłos. Zajmowali się oni wykonywaniem plakatów o tematyce politycznej, społecznej i kulturalnej (film, przedstawienia teatralne, wystawy, przedstawienia cyrkowe).

Plakaty wykonywane przez przedstawicieli polskiej szkoły plakatu były bardzo zróżnicowane stylistycznie. Ich wspólnymi cechami były jednak lapidarność i oszczędność formy, ironia, nowatorskie liternictwo[1]. Charakter twórczości polskich plakacistów określany bywał jako styl „niezależności i bystrości rozumu”[2].

Historia

Zainteresowanie polskim plakatem rosło od 1948 roku, kiedy Henryk Tomaszewski, jeden z twórców polskiej szkoły plakatu, otrzymał pięć pierwszych nagród na Międzynarodowej Wystawie Plakatu Filmowego w Wiedniu[3][1]. Nagrodzone zostały plakaty: Baryłeczka, Ludzie bez skrzydeł, Obywatel Kane, Niepotrzebni mogą odejść, Symfonia pastoralna[4][5]. Od lat 40. polski plakat prezentowany był szeroko międzynarodowej publiczności na wystawach sztuki.

Nurt polskiej szkoły plakatu rozwinął się w latach 1953-59 i związany był z działalnością artystyczną grafików projektujących plakaty filmowe, a ostatecznie ukształtował się w latach 60[6].

W 1966 odbyło się I Międzynarodowe Biennale Plakatu – pierwsza na świecie cykliczna impreza poświęcona sztuce plakatu[7]. Złoty medal otrzymał Jan Lenica za plakat do opery Wozzeck Albana Berga wykonany w 1964[8] i określany jako „międzynarodowa ikona lat 60.”[2] W związku z dużymi sukcesami polskich artystów na zachodzie oraz rosnącym zainteresowaniem polską szkołą plakatu dwa lata później komunistyczne władze PRL zezwoliły na otwarcie w Wilanowie pierwszego na świecie Muzeum Plakatu[9].

Uznaje się, że szczytowy okres polskiej szkoły plakatu trwał od wczesnych lat 50. do w połowy lat 60., których zwieńczeniem były realizacje dla Opery Warszawskiej (tzw. złota seria) i Teatru Dramatycznego w Warszawie, oraz pełna humoru i fantazji seria plakatów cyrkowych. Dużą popularność plakat polski zdobył w latach 70. i 80. spopularyzowany wśród zachodnich odbiorców dzięki prasie kulturalnej oraz artystycznej. W Niemczech prace polskich plakacistów publikowały regularnie branżowe czasopisma specjalizujące się w grafice i projektowaniu jak „Neue Grafik”, „Grafis”, „Gebrauchsgrafik”[9]. W Polsce prace artystów zaliczanych do polskiej szkoły plakatu cyklicznie publikował miesięcznik „Projekt” dedykowany projektantom artystycznej sztuki użytkowej[9].

Rok 1989 wraz ze zmianą ustroju społeczno-politycznego w Polsce przyniósł istotną zmianę dla funkcjonowania plakatu. Gospodarka rynkowa i koniec mecenatu państwa znacznie obniżyły ilość wydawanych plakatów oraz ich artystyczny walor – szczególnie w dziedzinie plakatu filmowego, gdzie ambitny plakat funkcjonuje praktycznie w wąskiej niszy kin studyjnych. W latach 90. plakat artystyczny ocalał dzięki muzeum plakatu, małej grupie kolekcjonerów oraz kilku istniejących galerii plakatu. Z początkiem nowego wieku można zauważyć ponowne zainteresowanie plakatem artystycznym, które z jednej strony czerpie z bogatych tradycji plakatu polskiego, z drugiej oparte jest na nowoczesnych formach projektowania graficznego.

Wpływ polskiej szkoły plakatu

Polska szkoła plakatu wpłynęła na wielu projektantów oraz grafików zachodnich, którzy uznali ją za oryginalny fenomen oraz źródło inspiracji we własnej twórczości[9]. Wielu polskich twórców zrobiło artystyczną karierę na zachodzie gdzie zajmowali się projektowaniem grafiki użytkowej[potrzebny przypis].

O polskiej szkole plakatu w 2015 roku w artykule poświęconym polskiej kinematografii zamieszczonym w brytyjskim czasopiśmie „The Guardian” wspomniał amerykański reżyser Martin Scorsese zauważając, że często twórcom plakatów filmowych w Polsce udało się zawrzeć w swoich pracach syntezę całego filmu[10][11].

Przedstawiciele

Za najwybitniejszych przedstawicieli polskiej szkoły plakatu uznaje się Józefa Mroszczaka oraz Henryka Tomaszewskiego, którzy na warszawskiej ASP prowadzili katedrę plakatu[4]. Najważniejszymi przedstawicielami polskiej szkoły plakatu byli również m.in. , Tadeusz Trepkowski, Eryk Lipiński, Roman Cieślewicz[4], Jan Lenica[4], Jan Młodożeniec[4], Franciszek Starowieyski[4], Waldemar Świerzy, Walerian Borowczyk, Wojciech Zamecznik[4], Wojciech Fangor[4], Julian Pałka, Marian Stachurski, Wiktor Górka, Rosław Szaybo, Maciej Hibner, Tadeusz Jodłowski, Maciej Urbaniec, Jerzy Treutler, Leszek Hołdanowicz, Marek Mosiński, Witold Janowski, Mieczysław Wasilewski oraz Andrzej Krajewski.

Zmiana pokoleniowa

W latach 70. zadebiutowała nowa generacja grafików, z których największym uznaniem cieszyli się: Andrzej Pągowski, Rafał Olbiński[4], Wiesław Wałkuski, Witkor Sadowski, Jerzy Czerniawski, Stasys Eidrigevicius, Jan Jaromir Aleksiun[4], Eugeniusz Get-Stankiewicz[4], Jan Sawka[4], Lech Majewski, Mieczysław Górowski[4], Grzegorz Marszałek, Roman Kalarus, Eugeniusz Skorwider, Lex Drewinski, Władysław Pluta[4] i Andrzej Klimowski[potrzebny przypis].

Za kontynuatorów uważa się dziś takich twórców, jak Piotr Młodożeniec, Sebastian Kubica, Ryszard Kaja, Michał Sitek, Monika Starowicz, Jacek Ćwikła, Stefan Lechwar, Michał Batory, Ryszard Kajzer, Leszek Żebrowski, Mirosław Adamczyk, Maks Bereski.

Upamiętnienie

Warszawskie Muzeum Plakatu w Wilanowie gdzie znajduje się stała ekspozycja polskiej szkoły plakatu
  • Stała ekspozycja przedstawicieli polskiej szkoły plakatu umieszczona jest w Muzeum Plakatu w Wilanowie, pierwszym na świecie muzeum plakatu założonym w 1968 roku w Warszawie[12].

Film

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Polska szkoła plakatu w serwisie Culture.pl [dostęp: 30.12.2008]
  2. ↑ a b Frank Fox, Polskie plakaty – bój na papierze, „Zwoje”, 3, 2001, ISSN 1496-6115 [dostęp 2008-12-30].
  3. ↑ Praca zbiorowa 1988 ↓.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Praca zbiorowa 2002 ↓, s. 501.
  5. ↑ Tokyo University of Foreign Studies: Fenomen polskiej szkoły plakatu i polski plakat współczesny, wykład Marii Kurpik, Kuratora Muzeum Plakatu w Wilanowie, Tokio, grudzień 2003 [dostęp: 30.12.2008]
  6. ↑ Praca zbiorowa 2002 ↓, s. 500–501.
  7. ↑ Muzeum Plakatu w Wilanowie: Biennale [dostęp: 30.12.2008]
  8. ↑ Jan Lenica w serwisie Culture.pl [dostęp: 30.12.2008]
  9. ↑ a b c d Guffey 2014 ↓, s. 143.
  10. ↑ Martin Scorsese, Martin Scorsese: my passion for the humour and panic of Polish cinema, „The Guardian”, kwiecień 2015.
  11. ↑ Polska szkoła opowiadania. Martin Scorsese kocha polskie kino.
  12. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 521. ISBN 83-01-08836-2.
  13. ↑ Cały 50 min film dokumentalny Druga strona plakatu w reżyserii Marcina Latałły

Bibliografia

  • Praca zbiorowa: Encyklopedia sztuki polskiej. Kraków: Ryszard Kluszczyński, 2002, s. 500–501. ISBN 83-88080-56-3.
  • Praca zbiorowa: Polska Szkoła Plakatu w latach 1956–1965. Warszawa: Muzeum Plakatu w Wilanowie, Oddz. Muzeum Narodowego w Warszawie, 1988.
  • Elizabeth E. Guffey: Posters: A Global History. Reaktion Books, 2014. ISBN 978-1-78023-411-3.
  • Joseph Czestochowski, Contemporary Polish Posters in Full Color, Dover Publications, 1 czerwca 1979.
  • Jacek Mrowczyk, VeryGraphic. Polish Designets of the 20th Century, Culture PL, 23 lutego 2016.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polska_szkoła_plakatu&oldid=52712244”