Monachium

Frauenkirche

Nowy Ratusz

Monachium (niem. München wymowa^ⓘ) – miasto na prawach powiatu w południowych Niemczech. Stolica Bawarii i rejencji Górna Bawaria.

Monachium położone jest na Wyżynie Bawarskiej, nad rzeką Izarą. Jest siedzibą Federalnego Trybunału Finansowego oraz głównym ośrodkiem gospodarczym i kulturalno-naukowym tej części kraju.

Historia

W 1158 Henryk Lew, książę Bawarii dokonał lokacji miasta, nadając jednocześnie benedyktynom przywilej organizowania targów. Miasto powstało przy zamku i klasztorze stąd nazwa bei den Mönchen - przy mnichach. Dogodna lokalizacja na szlaku handlu solą, most na Izarze zadecydowały o szybkim rozwoju miasta. Od połowy XIII wieku Monachium stało się siedzibą rodu von Wittelsbach, którzy w 1255 przenieśli tu swoją rezydencję książęcą i władali miastem przez następne stulecia. W okresie wojny trzydziestoletniej, w 1643 zajęte przez Szwedów pod wodzą Gustawa Adolfa. Od czasów napoleońskich miasto zostało stolicą królestwa Bawarii. W XIX wieku rozpoczął się okres przyspieszonego rozwoju miasta. Monachium stało się jednym z najważniejszych ośrodków kultury europejskiej, tworzył tu m.in. kompozytor Richard Wagner. 1919 powstała w Monachium Bawarska Republika Rad.

W okresie Republiki Weimarskiej ośrodek ruchu nazistowskiego (pucz monachijski). Miejsce zawarcia w 1938 układu pomiędzy Niemcami, Włochami, Francją i Wielką Brytanią (konferencja monachijska). Miasto poważnie zniszczone w czasie II wojny światowej.

Architektura

Położony na Starym Mieście Marienplatz wyznacza centrum Monachium. Wokół placu rozciąga się strefa ruchu pieszego obejmująca powierzchnię 1 km².

• Zachowały się tu trzy bramy miejskie (Isartor, Sendlinger Tor i Karlstor) będące pozostałością po średniowiecznych fortyfikacjach miejskich. Brama Karlstor (zrekonstruowana po zniszczeniach z ostatniej wojny) prowadzi do wielkiego placu Nymphenburg zdominowanego przez Pałac Sprawiedliwości (niem.Justizpalast).
• Gotycki kościół Świętego Piotra (niem. Peterskirche) położony w pobliżu Marienplatz, jest najstarszym kościołem w Monachium, jego historia sięga roku 1158. Znajdujący się w pobliżu gotycki, kościół Heiliggeistkirche, posiada barokowe formy pochodzące z przebudowy z 1724 r.
• Katedra Frauenkirche (kościół NMP) pochodząca z XV wieku jest najbardziej znaną świątynią w Monachium. Wybudowana z cegły posiada dwie wieże zwieńczone miedzianymi kopułami, które górują nad horyzontem.
• Alter Hof to dawna rezydencja cesarska Ludwiga Bawarskiego pochodząca z XIII wieku znajdująca się w centrum od Monachium. Zrekonstruowana w 1950 roku, po zniszczeniach z II wojny światowej.
• Nowy Ratusz (niem.Neues Rathaus) to bogato zdobiona budowla pochodząca z końca XIX wieku w stylu neogotyckim. Znajduje się na Marienplatz. Monumentalny budynek o prawie 100 metrowej fasadzie, posiada powierzchnę 7115 m². Na prawo od dziedzińca ratuszowego stoi gotycka wieża Starego Ratusza (Altes Rathaus) będąca rekonstrukcją XV-wiecznej budowli, która spłonęła od pioruna. Obecnie mieści się tu Muzeum Zabawek (niem. Spielzeugmuseum).
• Stara Pinakoteka (niem. Alte Pinakothek) to muzeum w którym znajdują się zbiory malarstwa pochodzące od XIV-XVIII wieku. Mieści się w neorenesansowym budynku zaprojektowanym przez Lea von Klenze.
• Barokowy pałac Nymphenburg to budowla pochodząca XVII wieku zbudowana pierwotnie w stylu włoskiego dworku wiejskiego przez Agostina Barelli. Podczas swej historii pałac był wielokrotnie rozbudowywany i przekształcany.
• Budynek Maximilianeum pochodzący z 1876 roku, wybudowany jest w stylu neogotyckim. Budowla mieści się w monachijskiej dzielnicy Haidhausen, obecnie jest siedzibą bawarskiego parlamentu.

Parki

Monachium posiada wiele całorocznie pielęgnowanych parków i terenów zielonych. Dużą część pielęgnowanej zieleni miejskiej stanowią t.z. pasy zieleni (Grünstreifen). Są to najczęściej obszary usytuowane między osiedlami lub na tyłach ciągów kamienic, pielęgnowane przez gospodarkę komunalną miasta z taką samą starannością jak parki miejskie. Rozpiętość pasów zieleni osiąga nierzadko kilkaset metrów do kilometra.

Ogród Angielski

W samym sercu miasta znajduje się założony w 1788 roku na obszarze wcześniejszego prywatnego lasu Ogród Angielski (niem. Englischer Garten), obejmujący powierzchnię 4,17 km². Jest on największym śródmiejskim parkiem w Europie i jednym z największych parków miejskich na świecie. Położony jest wzdłuż przecinającej miasto rzeki Izary, w większości po jej lewobrzeżnej stronie. Park jest podzielony na część południową mającą charakter prototypowego parku miejskiego i część północną przypominającą zadbany park leśny. Obie części przecina trasa samochodowa szybkiego ruchu, niekolidująca z drogami łączącymi obie części parku. W części południowej znajduje się największy w Monachium ogród piwny (Biergarten) wokół Chińskiej wieży, jak i sztucznie nasypane wzniesienie z klasycystyczną kopułą na greckich kolumnach, będące popularnym punktem widokowym na centrum miasta i południową część parku. W pobliżu parku, po jego zachodniej stronie, znajduje się większość instytutów Uniwersytetu Ludwika Maksymiliana, w tym budynek główny, przez co park jest licznie odwiedzany przez studentów i ogólnie młodych ludzi. Park jest udostępniony bez ograniczeń rowerzystom. W lato młodzi ludzie grają muzykę na żywo.

Edukacja

Monachium jest największym i najbardziej znaczącym ośrodkiem naukowym południowych Niemiec. Znajdują się tu liczne szkoły wyższe m.in.

• Uniwersytet sięgający tradycjami do 1472 roku (Uniwersytet Ludwiga Maximiliana w Monachium) (Die Ludwig-Maximilians Universität - LMU)
• Uniwersytet Techniczny (Die Technische Universität München - TUM) powołany w 1868 roku jako Politechnika, w 1930 wchłonął wyższą szkołę rolniczą. Obecna nazwa obowiązuje od roku 1970
• Wyższa Szkoła Zawodowa (Die Fachhochschule - FH) istniejąca od 1971 roku
• Uniwersytet Bundeswery powstały w 1972 roku
• Wyższa Szkoła Muzyczna (Die Musikhochschule - MH)

LMU, TUM, FH i MH posiadają wspólną organizację (Studentenwerk München) zarządzającą wszystkimi państwowymi akademikami studenckimi miasta Monachium. Studentenwerk dysponuje obecnie (r. 2008) 10.000 miejsc w akademikach, z czego 99% to miejsca w jednoosobowych pokojach lub jednoosobowych apartamentach.

Gospodarka

Monachium jest wielkim ośrodkiem gospodarczym i finansowym z siedzibami banków, ubezpieczalni (m.in. największego w świecie towarzystwa reasekuracyjnego Munich Re), instytucji handlowych. Silnie rozwinięty przemysł elektrotechniczny (m.in. zakłady Siemens), środków transportu (produkcja samochodów BMW), maszynowy i włókienniczy. Zakłady przemysłu, chemicznego, elektronicznego, poligraficznego, a także precyzyjnego (zakłady optyczne) i spożywczego (browarnictwo). Duży ośrodek handlu i siedziba znanych koncernów przemysłowych. Rozwinięte rzemiosło artystyczne (m.in. wyroby z porcelany).

Transport

Aglomeracja Monachijska licząca 2.6 milionów ludzi, posiada dobrze rozbudowaną infrastrukturę transportową. Transport miejski obsługiwany jest przez sześć linii metra oraz szybką kolej miejską S-Bahn. System dodatkowo uzupełniony jest przez linie autobusowe docierające na tereny pozbawione komunikacji szynowej. Dworzec główny München Hauptbahnhof umiejscowiony jest w ścisłym centrum miasta. Od 28 maja 2006 Monachium połączone jest trasą szybkiej kolei ICE prowadzącą do Norymbergi przez Ingolstadt. Pociągi na tej trasie mogą rozwijać prędkość 300 km/h. Port lotniczy w Monachium usytuowany jest w odległości około 30 km na północny zachód. Jest to jedno z najbardziej ruchliwych lotnisk w Niemczech. W 2006 lotnisko obsłużyło 34 miliony pasażerów. Podróż koleją z dworca głównego trwa 40–45 minut.

Stacje kolejowe

München Hauptbahnhof, München-Giesing, München-Harras, München-Laim, München-Langwied, München-Leienfelsstraße, München Donnersbergerbrücke, München Hackerbrücke, München Isartor, München Karlsplatz, München Marienplatz, München Westkreuz

Podział administracyjny

Nowy podział na dzielnice, który wszedł w życie w roku 1992, zmniejszył liczbę dzielnic w Monachium z 41 na 25. Są to (w porządku alfabetycznym):

Allach-Untermenzing (23) Altstadt-Lehel (1) Aubing-Lochhausen-Langwied (22) Au-Haidhausen (5) Berg am Laim (14) Bogenhausen (13) Feldmoching-Hasenbergl (24) Hadern (20) Laim (25) Ludwigsvorstadt-Isarvorstadt (2) Maxvorstadt (3) Milbertshofen-Am Hart (11) Moosach (10)

Neuhausen-Nymphenburg (9) Obergiesing (17) Pasing-Obermenzing (21) Ramersdorf-Perlach (16) Schwabing-Freimann (12) Schwabing-West (4) Schwanthalerhöhe (8) Sendling (6) Sendling-Westpark (7) Thalkirchen-Obersendling- Forstenried-Fürstenried-Solln (19) Trudering-Riem (15) Untergiesing-Harlaching (18)

Miasta partnerskie

• Bordeaux, Francja
• Cincinnati, Stany Zjednoczone
• Edynburg, Szkocja
• Harare, Zimbabwe
• Kijów, Ukraina
• Sapporo, Japonia
• Werona, Włochy

Zobacz też

• Letnie Igrzyska Olimpijskie 1972
• Bayern München
• Oktoberfest
• Synagoga Ohel Jakob w Monachium
• München Hauptbahnhof
• München-Pasing
• München Ost
• Centrum Kultury Polskiej

Linki zewnętrzne

• Strona miasta (niem., ang., fr., wł., ros.)
• Galeria zdjęć (niem.)
• Zdjęcia miasta (niem.)