Zdrowie publiczne

Zdrowie publiczne – nauka zajmująca się zdrowiem na poziomie populacji ludzkiej, zapobieganiem chorobom, przedłużaniem życia, promowaniem zdrowia i aktywności fizycznej poprzez zorganizowane wysiłki na rzecz higieny środowiska, kontrolę chorób zakaźnych, oświatę dotyczącą zasad higieny osobistej, tworzenie i funkcjonowanie służb medycznych i opiekuńczych w celu wczesnego diagnozowania i zapobiegania chorobom, rozwijanie takich społecznych mechanizmów, które zapewnią każdemu standard życia umożliwiający zachowanie i umacnianie zdrowia.

Definicja IEA

W słowniku epidemiologii wydanym przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Epidemiologów (IEA) zdrowie publiczne definiuje się jako zorganizowany wysiłek społeczeństwa na rzecz ochrony, promowania i przywracania ludziom zdrowia, a wszelkie programy, świadczenia i instytucje zajmujące się tą problematyką są ukierunkowane na zapobieganie chorobom i potrzeby zdrowotne populacji jako całości.

W definicji tej widać połączenie nauki, umiejętności skierowanych na utrzymanie i poprawę stanu zdrowia całego społeczeństwa poprzez wspólne działanie. Jednak działania te ulegają ciągłym zmianom, które spowodowane są między innymi rozwojem technologii. Cele pozostają jednak te same, a są nimi zmniejszenie liczby zachorowań, przedwczesnych zgonów, profilaktyka.

Zdrowie jako wartość społeczna

Patrząc wstecz na postępujący w świecie na przestrzeni prawie całego minionego stulecia rozwój systemów ochrony zdrowia należy podkreślić, że w większości krajów świata cała ochrona zdrowia łącznie z opieką medyczną traktowana była w całości jako dobro publiczne, w związku z czym starano się ograniczyć indywidualną odpowiedzialność finansową użytkowników.

Zdrowie publiczne jest instytucją społeczną i oznacza po prostu zdrowie ludności. Myślą przewodnią lat 80. w rozwoju systemów ochrony zdrowia w świecie było uznanie zdrowia za dobro publiczne, a nie indywidualne. Zdrowie publiczne obejmuje szeroki zakres działań wielodyscyplinarnych wiążących się z różnymi aspektami zdrowia ludzi, jego ochroną, umocnieniem i poprawą, oceną potrzeb zdrowotnych populacji oraz sposobami ich zaspakajania. Zajmuje się nie tylko zdrowiem jednostki, ale także zdrowiem wszystkich ludzi oraz jego uwarunkowaniami zarówno negatywnymi, jak i pozytywnymi, czyli działaniami prozdrowotnymi umacniającymi zdrowie.

Uznanie zdrowia za wspólne dobro publiczne oznaczało w praktyce przyjęcie zasady solidaryzmu i współodpowiedzialności wszystkich za finansowanie wydatków na zdrowie z budżetu państwa. Przyjęta w licznych krajach forma finansowania wydatków na opiekę zdrowotną poprzez powszechne ubezpieczenia zdrowotne jest specyficzną formą zasady solidaryzmu i współodpowiedzialności. Umiejscowienie zdrowia wysoko w hierarchii wartości człowieka oraz przypisywanie mu wartości społecznej powoduje, iż staje się ono obiektem zainteresowania nie tylko stron bezpośrednio uczestniczących, pacjent, ale i państwa. Jak zauważa jeden z wybitnych ekonomistów ochrony zdrowia naszych czasów R. Freeman: [...] Zdrowie liczy się bardziej niż kiedykolwiek. Stało się ono jednym z podstawowych przedmiotów troski współczesnych zachodnich społeczeństw. Mowa tu o zainteresowaniu zdrowiem nie tylko jednostek, które chcą się nim cieszyć, ale również ze strony podmiotów zaangażowanych w proces finansowania usług medycznych.

Przez stulecia praktycznie wszystkie rządy państwa akceptowały swą odpowiedzialność za systematyczny rozwój ochrony zdrowia i opieki medycznej nad swoimi obywatelami. Dotyczyło to zarówno opieki profilaktycznej, jak i leczniczej i miało na celu zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego wszystkim obywatelom. Wszystkie rządy czuły się współodpowiedzialne za funkcjonowanie i rozwój przyjętego systemu ochrony zdrowia, czy to narodowej służby zdrowia, ubezpieczeń zdrowotnych, systemu centralnie planowanego czy systemu opartego na świadczeniach udzielanych przez podmioty prywatne.

Dokumenty

Odpowiedzialność państwa za bezpieczeństwo zdrowotne i właściwe warunki zdrowotne zostały uwzględnione w większości, jeśli nie we wszystkich konstytucjach narodowych. Artykuł 68 Konstytucji RP zobowiązuje władze publiczne do zapewnienia obywatelom równego dostępu do świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych. Organizacje i instytucje opieki zdrowotnej stoją przed problemem godzenia niespójnych celów. Powinna wzrastać świadomość, że odpowiedzialność za zdrowie musi obejmować kryteria zarówno kliniczne, jak i finansowe.

Znaczenie zdrowia publicznego znalazło swój wyraz w licznych dokumentach Organizacji Narodów Zjednoczonych i licznych jej agend, w szczególności w dokumentach Światowej Organizacji Zdrowia, jak również w dokumentach Unii Europejskiej. Unia Europejska tworzy ustawodawstwo, któremu podlegają bezpośrednio obywatele europejscy i dla ich dobra ustanawia specyficzne prawa. Konstytucyjnymi podwalinami UE, tworzącymi więzy prawne wykraczające poza stosunki wynikające z umów pomiędzy suwerennymi państwami, są między innymi: Traktat Paryski, Traktat Rzymski, Jednolity Akt Europejski, Traktat z Maastricht i Traktat z Amsterdamu.

Linki zewnętrzne

• Portal zdrowia publicznego Unii Europejskiej

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.