Sinti: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m drobne redakcyjne: "brak" oznacza, że czegoś nie ma, a nie że "jest" |
dod. II WŚ |
||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
Według części opracowań naukowych, [[etnogeneza]] Sintich przebiegała odmiennie od [[etnogeneza|etnogenezy]] Romów, jednakże dane [[językoznawstwo|językoznawcze]] zdają się nie potwierdzać tego twierdzenia. Europejski etap tego procesu związany był z obszarem historycznych [[Niemcy|Niemiec]], [[Niderlandy (region historyczny)|Niderlandów]], północnych regionów [[Francja|Francji]] i [[Włochy|Włoch]]. W Niemczech i [[Austria|Austrii]] Sinti pojawili się w [[XV wiek]]u, zaś z czasem uwidocznił się wśród nich podział na dwie grupy: ''Eftavagarja'' (dosłownie: „siedem wozów”) i ''Estraxarja'' (dosłownie: „z Austrii”). ''Eftavagarja'' wywędrowali do Francji, gdzie w wyniku kontaktu z innymi częściami [[Grupa etniczna|etnosu]] [[Romowie|romskiego]] doszło do utworzenia grupy [[Manusze|Manuszy]]. Niektóre opracowania naukowe, opierając się na podobieństwie używanych przez nich [[dialekt]]ów [[język romski|romani]], traktują Sintich i [[Manusze|Manuszy]] jako jedną [[grupa etniczna|grupę etniczną]], będącą częścią [[naród|narodu]] [[Romowie|romskiego]]. ''Estraxarja'' natomiast przemieścili się do [[Włochy|Włoch]] i [[Chorwacja|Chorwacji]], na tereny historycznego [[Królestwo Węgier|Królestwa Węgier]] oraz do [[Czechy|Czech]]. |
Według części opracowań naukowych, [[etnogeneza]] Sintich przebiegała odmiennie od [[etnogeneza|etnogenezy]] Romów, jednakże dane [[językoznawstwo|językoznawcze]] zdają się nie potwierdzać tego twierdzenia. Europejski etap tego procesu związany był z obszarem historycznych [[Niemcy|Niemiec]], [[Niderlandy (region historyczny)|Niderlandów]], północnych regionów [[Francja|Francji]] i [[Włochy|Włoch]]. W Niemczech i [[Austria|Austrii]] Sinti pojawili się w [[XV wiek]]u, zaś z czasem uwidocznił się wśród nich podział na dwie grupy: ''Eftavagarja'' (dosłownie: „siedem wozów”) i ''Estraxarja'' (dosłownie: „z Austrii”). ''Eftavagarja'' wywędrowali do Francji, gdzie w wyniku kontaktu z innymi częściami [[Grupa etniczna|etnosu]] [[Romowie|romskiego]] doszło do utworzenia grupy [[Manusze|Manuszy]]. Niektóre opracowania naukowe, opierając się na podobieństwie używanych przez nich [[dialekt]]ów [[język romski|romani]], traktują Sintich i [[Manusze|Manuszy]] jako jedną [[grupa etniczna|grupę etniczną]], będącą częścią [[naród|narodu]] [[Romowie|romskiego]]. ''Estraxarja'' natomiast przemieścili się do [[Włochy|Włoch]] i [[Chorwacja|Chorwacji]], na tereny historycznego [[Królestwo Węgier|Królestwa Węgier]] oraz do [[Czechy|Czech]]. |
||
W czasie II wojny światowej Sinti wraz z Romami byli eksterminowani przez [[III Rzesza|III Rzeszę]], m.in. w [[Treblinka (KL)|obozie zagłady Treblinka]]<ref>[http://www.treblinka-muzeum.eu/index.php/8-aktualnosci/192-romskie-uroczystosci-w-treblince ''Romskie uroczystości w Treblince''], Muzeum Walki i Męczeństwa Treblinka, 5.08.2015 [dostęp: 29.08.2015]</ref> (patrz: [[Porajmos]]). |
|||
W [[Romowie w Polsce|Polsce]] istnieje niewielka społeczność Sintich, których przodkowie zamieszkiwali w [[XIX wiek]]u ziemie [[zabór pruski|zaboru pruskiego]] lub zostali po 1945 roku włączeni w granice [[Polska|Polski]] wraz innymi mieszkańcami tzw. [[Ziemie Odzyskane|Ziem Odzyskanych]]. Wśród wierzących dominującym wyznaniem jest [[katolicyzm]], jednak przodkowie polskich Sinti byli również wyznawcami [[luteranizm]]u, zapewne w wyniku oddziaływania kultury [[Niemcy|niemieckiej]]. |
W [[Romowie w Polsce|Polsce]] istnieje niewielka społeczność Sintich, których przodkowie zamieszkiwali w [[XIX wiek]]u ziemie [[zabór pruski|zaboru pruskiego]] lub zostali po 1945 roku włączeni w granice [[Polska|Polski]] wraz innymi mieszkańcami tzw. [[Ziemie Odzyskane|Ziem Odzyskanych]]. Wśród wierzących dominującym wyznaniem jest [[katolicyzm]], jednak przodkowie polskich Sinti byli również wyznawcami [[luteranizm]]u, zapewne w wyniku oddziaływania kultury [[Niemcy|niemieckiej]]. |
||
| Linia 21: | Linia 23: | ||
* [[Romowie]] |
* [[Romowie]] |
||
* [[Romowie w Polsce]] |
* [[Romowie w Polsce]] |
||
{{Przypisy}} |
|||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
Wersja z 17:44, 29 sie 2015
Sinti lub Sinte (l.poj. r.m. Sinto, r.ż. Sintisa) – tradycyjnie wędrowna grupa etniczna, pochodząca z Półwyspu Indyjskiego, pokrewna Romom i wraz z nimi określana zbiorczym mianem Cyganów (niem. Zigeuner, wł. Zingari, w języku sintich – Romané Chavé / Romane Tschawe / Romane Čhave, dosłownie: „Synowie Ramy” lub „Romscy synowie / chłopcy”).
Brak jednoznacznych danych, mogących wyjaśnić genezę nazwy własnej Sinti. Być może ma ona związek z imieniem legendarnego przywódcy Sindolo, znanego ze średniowiecznych zapisków, odnoszących się do przybyłych w XV wieku do Europy Cyganów. Jej pokrewieństwo toponimowi Sindh (prowincja w dzisiejszym Pakistanie) jest również prawdopodobne, gdyż region ten leży w obszarze, na którym zachodził najwcześniejszy etap etnogenezy Romów. Dane językoznawcze zdają się jednakże wskazywać obcy charakter tego etnonimu, który w deklinacji zachowuje się jak inne słowa zapożyczone.
Większość Sintich posługuje się dialektem północno-zachodniej gałęzi języka romskiego, zwanym przez nich samych sintikanes, w którym można zaobserwować duży wpływ leksykalny i gramatyczny niemczyzny. Rozumienie zasad romanipen pozostało wśród nich najczęściej bardzo ortodoksyjne, co zdaje się być efektem długiej historii prześladowań. Wędrowny tryb życia, tradycyjnie wiązany z większością grup etnicznych określanych jako Cyganie (najprawdopodobniej będący również wynikiem represyjnej polityki państw europejskich), w przypadku Sintich zaczął zanikać w XIX wieku. Jednakże niektóre rodziny kontynuują tę tradycję do dziś, zarabiając na życie prowadzeniem wędrownego cyrku lub uprawianiem innych form rozrywki ulicznej (żonglerki, sztuki iluzji, akrobacji na linie, koniu itd.; patrz: Tradycyjne profesje Romów).
Według części opracowań naukowych, etnogeneza Sintich przebiegała odmiennie od etnogenezy Romów, jednakże dane językoznawcze zdają się nie potwierdzać tego twierdzenia. Europejski etap tego procesu związany był z obszarem historycznych Niemiec, Niderlandów, północnych regionów Francji i Włoch. W Niemczech i Austrii Sinti pojawili się w XV wieku, zaś z czasem uwidocznił się wśród nich podział na dwie grupy: Eftavagarja (dosłownie: „siedem wozów”) i Estraxarja (dosłownie: „z Austrii”). Eftavagarja wywędrowali do Francji, gdzie w wyniku kontaktu z innymi częściami etnosu romskiego doszło do utworzenia grupy Manuszy. Niektóre opracowania naukowe, opierając się na podobieństwie używanych przez nich dialektów romani, traktują Sintich i Manuszy jako jedną grupę etniczną, będącą częścią narodu romskiego. Estraxarja natomiast przemieścili się do Włoch i Chorwacji, na tereny historycznego Królestwa Węgier oraz do Czech.
W czasie II wojny światowej Sinti wraz z Romami byli eksterminowani przez III Rzeszę, m.in. w obozie zagłady Treblinka[1] (patrz: Porajmos).
W Polsce istnieje niewielka społeczność Sintich, których przodkowie zamieszkiwali w XIX wieku ziemie zaboru pruskiego lub zostali po 1945 roku włączeni w granice Polski wraz innymi mieszkańcami tzw. Ziem Odzyskanych. Wśród wierzących dominującym wyznaniem jest katolicyzm, jednak przodkowie polskich Sinti byli również wyznawcami luteranizmu, zapewne w wyniku oddziaływania kultury niemieckiej.
Znani przedstawiciele:
- Karol Parno Gierliński (1938-2015) – artysta-plastyk (rzeźbiarz), pisarz i poeta (piszący w języku polskim);
- Bireli Lagrene (ur. 1966) – muzyk jazzowy;
- Django Reinhardt (1910-1953) – muzyk jazzowy;
- Franz Schnuckenack Reinhardt (1921-2006) – muzyk jazzowy;
- Titi Winterstein (współcześnie) – muzyk jazzowy;
- Josef Erich (Joe) Zawinul (1932-2007) – muzyk jazzowy.
Zobacz też
- ↑ Romskie uroczystości w Treblince, Muzeum Walki i Męczeństwa Treblinka, 5.08.2015 [dostęp: 29.08.2015]
Bibliografia
- Jerzy Ficowski, Cyganie polscy, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953;
- Jerzy Ficowski, Cyganie na polskich drogach, Kraków, Wrocław, Wydaw. Literackie, 1986;
- Angus M. Fraser, Dzieje Cyganów, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2001;
- Vania de Gila - Jan Kochanowski, Mówimy po romsku. Historia, kultura i język narodu romskiego, Szczecinek, Związek Romów Polskich, 2005.