Historia Jamajki

Jamajka – niewielkie państwo leżące w Ameryce Środkowej na wyspie o tej samej nazwie. Znana nam historia wyspy zaczyna się wraz z jej odkryciem przez Krzysztofa Kolumba 5 maja 1494 roku.

Wcześniej wyspę zamieszkiwały ludy tubylcze, m.in. Arawakowie, którzy przybyli na wyspę z Ameryki Południowej około 2500 lat temu, nazywając ją Xaymaca. Hiszpanie nazwali tę wyspę Santiago. Oni to zaczęli jej kolonizację, zajmując się uprawą trzciny cukrowej na plantacjach, na których do pracy przymusowej byli wykorzystywani miejscowi Indianie. Nie wytrzymując ucisku kolonizatorów właścicieli plantacji, umierali na skutek niewolniczego traktowania. Ze względu na brak rąk do pracy Hiszpanie zaczęli sprowadzać na wyspę mieszkańców Afryki, którzy byli wykorzystywani do niewolniczej pracy na plantacjach zamiast Indian. Gubernatorem Jamajki został w 1510 roku Juan Esquivel, który urząd sprawował przez cztery lata do 1514 roku, kiedy to na stanowisku zastąpił go Francisco de Garay.

W XVII wieku na wyspę zaczęli przybywać inni Europejczycy, m.in. Anglicy, Francuzi i Holendrzy. Zajmowali się oni piractwem i przemytem, a miasto Port Royal było dla nich schronieniem i główną siedzibą na wyspie aż do silnego trzęsienia ziemi, które nastąpiło w 1692 roku. W 1655 roku wyspa została zajęta przez Brytyjczyków dowodzonych przez admirała Williama Pennego i generała Roberta Venablesa. Hiszpania zrzekła się wyspy w 1670 roku na mocy postanowień traktatu zawartego w Madrycie. Wymiana Jamajki za San Domingo i jej znalezienie się w obrębie wpływów brytyjskich, pozwoliło jej na stopniowy rozwój gospodarczy, opierający się na handlu niewolnikami i uprawie trzciny cukrowej. Trzcina cukrowa w znacznej mierze służyła Anglii do wytwarzania rumu - pierwszą z wytwórni rumu założono w 1661 roku. W 1692 roku Brytyjczycy założyli miasto będące dziś stolicą Jamajki, Kingston. Wyspa stanowiła centrum handlu niewolnikami, niewolnicy często uciekali w głąb wyspy tworząc enklawy, z których wyłoniła się mniejszość etniczna - Maroni. W latach 1780-1787 z powodu spadku popytu na cukier zginęło z głodu 15 tys. niewolników. W 1833 roku na skutek powstań niewolników, na wyspie zniesiono niewolnictwo murzynów. W 1865 roku wyspa uzyskała konstytucję nadającą jej status kolonii (który został utrzymany do 1945 roku). Doszło do tego w wyniku powstania spowodowanego pogarszającymi się warunkami życia ludności murzyńskiej, które zostało zapoczątkowane rebelią w Morant Bay, wkrótce stłumioną. W 1872 roku stolicą wyspy zostało Kingston zastępując Spanish Town. Po I wojnie światowej doszło do coraz większego uzależnienia wyspy od Stanów Zjednoczonych których rząd wpływał na sytuację w kraju poprzez korporację United Fruit Company. Wzrosła też emigracja Jamajczyków do USA, na Kubę i do państw Ameryki Środkowej.

Kingston w 1882 roku

W połowie lat 30. podobnie jak w innych regionach Karaibów doszło do fali strajków związanych z niezadowoleniem z kolonialnych rządów. Jamajkę dotkliwie dotknęły wpływy wielkiego kryzysu. Duże poparcie zdobył nacjonalizm afrykański reprezentowany przez Marcusa Garveya. W 1938 roku na wyspie zaczęły powstawać różne organizacje, począwszy od związków zawodowych, z których wyłoniły się później jamajskie partie polityczne, wśród nich znalazła się socjaldemokratyczna Ludowa Partia Narodowa. Po uzyskaniu przez wyspę samorządu w 1944 roku mogły one wysunąć w wyborach swoich kandydatów. Wybory z 1944 roku wygrała konserwatywna Jamajska Partia Pracy (utworzona w 1943 roku). W 1952 roku głową państwa została brytyjska królowa Elżbieta II. Na wyspie reprezentantem jej jest gubernator, mianowany przez rząd z premierem na czele. Od 1958 do 1962 roku Jamajka była członkiem Federacji Indii Zachodnich lecz na wyspie silny był ruch secesyjny co związane było z niechęcią utrzymywania niewielkich wysepek karaibskich. W latach sześćdziesiątych XX wieku wielu wyznawców zyskał powstały wcześniej na Jamajce ruch rastafarian. Żądali oni przeniesienia ludności murzyńskiej do Afryki i uznawali za swojego władcę cesarza Etiopii Hajle Sellasje, którego obdarzyli tytułem negusa.

6 sierpnia 1962 roku Jamajka uzyskała niepodległość, stała się monarchią konstytucyjną należącą do brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Pierwszym premierem został Alexander Bustamante, a gubernatorem generalnym Jamajki Kenneth Blackburne. Początkowo rządy objęła Jamajska Partia Pracy. Konserwatyści prowadzili politykę ścisłej współpracy z USA i gospodarki wolnorynkowej. Rządy konserwatystów zakończył się w 1972 roku gdy władzę objęli socjaldemokraci. Centrolewicowym premierem został Michael Manley który realizował radykalne reformy w duchu socjalizmu demokratycznego - przeprowadził reformę rolną, przejął kapitał zagraniczny związanego z wydobyciem surowców, dokonał nacjonalizacji części przemysłu oraz zbliżył się do rewolucyjnej Kuby. Reformy spowodowały odpływ zagranicznych inwestorów oraz konflikt z Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Sytuację u schyłku rządów Manleya utrudniały też prawicowe bojówki Partii Pracy które dokonując zamachu na Boba Marleya biorącego udział w wiecu poparcia dla rządu, rozpętały walki uliczne między bojówkami Partii Pracy i Ludowej Partii Narodowej.

W 1980 roku władzę ponownie objęli konserwatyści. W latach 80. pod rządami premiera Edward Seaga) popierała politykę Stanów Zjednoczonych prowadzoną w stosunku do Kuby i Grenady a także przeprowadził liberalizację gospodarki. W 1983 roku nieliczne wojska jamajskie wzięły udział w amerykańskiej inwazję na Grenadę rządzoną przez rewolucjonistów. Jamajka otrzymywała w tym czasie pomoc finansową od USA. Po krótkim okresie wzrostu gospodarczego doszło do fali kryzysu. W 1989 roku Jamajkę nawiedził huragan Gilbert.

W 1998 roku jamajscy piłkarze pod wodzą brazylijskiego trenera René Simões zajęli czwarte miejsce w Złotym Pucharze CONCACAF. W 2002 roku przeprowadzono zmianę w konstytucji polegającą na odstąpieniu od składania przysięgi królowej Brytanii. Odtąd w sądach składa się przysięgę na jamajską konstytucję obowiązującą od 1962 roku. Od 2006 roku gubernatorem Jamajki jest Kenneth Hall, który zastąpił na stanowisku Howarda Cooke'a. W 2007 roku premierem został Bruce Golding, przewodniczący Jamajskiej Partii Pracy. Zastąpił on na stanowisku panią premier Portię Simpson-Miller z Ludowej Partii Narodowej, która była pierwszą kobietą na tym stanowisku, a trzecią na Karaibach. Przed nią, od 1992 roku, premierem był Percival James Patterson.