Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Historia i opis ogólny: uściślenie, drobne merytoryczne |
|||
Linia 41: | Linia 41: | ||
Wiele eksponatów pochodziło z prywatnych kolekcji polskich etnografów np. [[Leopold Janikowski|Leopolda Janikowskiego]], [[Jan Kubary|Jana Kubarego]], [[Bronisław Piłsudski|Bronisława Piłsudskiego]], unikatowe zbiory indochińskie, pochodzące od [[Ignacy Zaremba Belakowicz|Ignacego Zaremby Belakowicza]] oraz zbiory pochodzące z [[Chiny|Chin]], [[Japonia|Japonii]], [[Bliski Wschód|Bliskiego Wschodu]], [[Australia|Australii]] i innych rejonów świata. |
Wiele eksponatów pochodziło z prywatnych kolekcji polskich etnografów np. [[Leopold Janikowski|Leopolda Janikowskiego]], [[Jan Kubary|Jana Kubarego]], [[Bronisław Piłsudski|Bronisława Piłsudskiego]], unikatowe zbiory indochińskie, pochodzące od [[Ignacy Zaremba Belakowicz|Ignacego Zaremby Belakowicza]] oraz zbiory pochodzące z [[Chiny|Chin]], [[Japonia|Japonii]], [[Bliski Wschód|Bliskiego Wschodu]], [[Australia|Australii]] i innych rejonów świata. |
||
Przed II wojną światową Biblioteka Muzeum Etnograficznego należała do najbogatszych bibliotek etnograficznych w kraju. |
Przed II wojną światową Biblioteka Muzeum Etnograficznego należała do najbogatszych bibliotek etnograficznych w kraju. |
||
Znajdujące się w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa zbiory Muzeum Etnograficznego zostały spalone podczas [[Obrona Warszawy (1939)|obrony Warszawy we wrześniu 1939]]<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Lauterbach | imię = Alfred | tytuł = Zniszczenie i odbudowa Warszawy zabytkowej | czasopismo = Kronika Warszawy | wolumin = 4(8) | strony = 61 | data = 1971}}</ref> |
|||
W 1946 roku rozpoczęły się prace organizacyjne wskrzeszenia muzeum. Pierwotnie funkcjonowało pod nazwą Muzeum Kultur Ludowych, a jego tymczasową siedzibą był zabytkowy XVIII-wieczny [[pałac Brühla na Młocinach]] przy ul. Muzealnej. W 1949 roku otworzono pierwszą wystawę w powojennej historii Muzeum. Ekspozycja nosiła nazwę „Polski strój ludowy”. W 1959 roku Muzeum otrzymało nową siedzibę – zniszczony XIX-wieczny gmach [[Towarzystwo Kredytowe Ziemskie w Królestwie Polskim|Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego]], usytuowany u zbiegu ulic Kredytowej i Mazowieckiej. Jego odbudowę, finansowaną z kredytów [[Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego|Ministerstwa Kultury i Sztuki]], zaplanowano na lata 1962–1972. 15 grudnia 1973 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Muzeum w nowej lokalizacji. Koordynatorem prac był dr Kazimierz Pietkiewicz, pełniący urząd dyrektora od 1969 r. |
W 1946 roku rozpoczęły się prace organizacyjne wskrzeszenia muzeum. Pierwotnie funkcjonowało pod nazwą Muzeum Kultur Ludowych, a jego tymczasową siedzibą był zabytkowy XVIII-wieczny [[pałac Brühla na Młocinach]] przy ul. Muzealnej. W 1949 roku otworzono pierwszą wystawę w powojennej historii Muzeum. Ekspozycja nosiła nazwę „Polski strój ludowy”. W 1959 roku Muzeum otrzymało nową siedzibę – zniszczony XIX-wieczny gmach [[Towarzystwo Kredytowe Ziemskie w Królestwie Polskim|Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego]], usytuowany u zbiegu ulic Kredytowej i Mazowieckiej. Jego odbudowę, finansowaną z kredytów [[Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego|Ministerstwa Kultury i Sztuki]], zaplanowano na lata 1962–1972. 15 grudnia 1973 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Muzeum w nowej lokalizacji. Koordynatorem prac był dr Kazimierz Pietkiewicz, pełniący urząd dyrektora od 1969 r. |
Wersja z 21:53, 15 lut 2020
Siedziba muzeum według projektu Henryka Marconiego | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Adres |
ul. Kredytowa 1 |
Data założenia |
1888 |
Zakres zbiorów |
obiekty etnograficzne z Polski i świata |
Wielkość zbiorów |
ponad 80 tysięcy obiektów, ok. 120 tys. archiwaliów |
Dyrektor | |
Położenie na mapie Warszawy | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |
52°14′17,31″N 21°00′43,80″E/52,238142 21,012167 | |
Strona internetowa |
Państwowe Muzeum Etnograficzne – jedno z najstarszych muzeów etnograficznych w Polsce mieszczące się w Warszawie przy ul. Kredytowej 1. Muzeum powstało w 1888 roku i mieści ponad 80 tysięcy obiektów i około 120 tysięcy archiwaliów.
W Muzeum Etnograficznym prezentowanych jest kilka wystaw stałych oraz kilkanaście wystaw czasowych rocznie.
Historia i opis ogólny
Muzeum Etnograficzne powstało z inicjatywy mecenasa J. M. Kamińskiego oraz Jana Karłowicza, którzy zainicjowali komitet organizacyjny. W roku 1888 powstała przy Warszawskim Ogrodzie Zoologicznym placówka, gromadziła zbiory etnograficzne. W 1896 za sprawą Grona Miłośników Etnografii, zbiory zostały przeniesione do Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, mającym swoją siedzibę przy Krakowskim Przedmieściu 66[1].
W 1921 roku pieczę nad zbiorami etnograficznymi przejął muzeolog i znawca etnografii Europy Eugeniusz Frankowski, który przekształcił placówkę w nowoczesne muzeum prowadzące działalność naukową i wystawienniczą. Zbiory muzealne liczące w 1922 roku 8954 eksponatów szybko powiększały się, i w roku 1939 liczyły ok. 30 000 obiektów. Zbiory podzielono na trzy podstawowe grupy: pochodzące z ówczesnych terenów Polski, w tym cenne stroje i tkaniny ludowe oraz kolekcja huculska licząca 3000 okazów; zbiory ze Słowiańszczyzny i zbiory z innych krajów, stanowiące ponad 50 procent całości zasobów.
Wiele eksponatów pochodziło z prywatnych kolekcji polskich etnografów np. Leopolda Janikowskiego, Jana Kubarego, Bronisława Piłsudskiego, unikatowe zbiory indochińskie, pochodzące od Ignacego Zaremby Belakowicza oraz zbiory pochodzące z Chin, Japonii, Bliskiego Wschodu, Australii i innych rejonów świata.
Przed II wojną światową Biblioteka Muzeum Etnograficznego należała do najbogatszych bibliotek etnograficznych w kraju.
Znajdujące się w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa zbiory Muzeum Etnograficznego zostały spalone podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939[2]
W 1946 roku rozpoczęły się prace organizacyjne wskrzeszenia muzeum. Pierwotnie funkcjonowało pod nazwą Muzeum Kultur Ludowych, a jego tymczasową siedzibą był zabytkowy XVIII-wieczny pałac Brühla na Młocinach przy ul. Muzealnej. W 1949 roku otworzono pierwszą wystawę w powojennej historii Muzeum. Ekspozycja nosiła nazwę „Polski strój ludowy”. W 1959 roku Muzeum otrzymało nową siedzibę – zniszczony XIX-wieczny gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, usytuowany u zbiegu ulic Kredytowej i Mazowieckiej. Jego odbudowę, finansowaną z kredytów Ministerstwa Kultury i Sztuki, zaplanowano na lata 1962–1972. 15 grudnia 1973 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Muzeum w nowej lokalizacji. Koordynatorem prac był dr Kazimierz Pietkiewicz, pełniący urząd dyrektora od 1969 r.
W 1992 r. Muzeum uzyskało status narodowej instytucji kultury, a w 1998 decyzją MKiS zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów. Od stycznia 2008 r. dyrektorem placówki jest dr Adam Czyżewski.
Muzeum wydaje od 2009 roku czasopismo naukowe „Etnografia Nowa” – periodyk antropologiczny. W Muzeum działa Biblioteka z czytelnią. Zbiory biblioteczne liczą 30 tys. woluminów (w tym starodruki i materiały kartograficzne oraz czasopisma). W Muzeum funkcjonuje Dział Dokumentacji Archiwalnej i Fotograficzno-Filmowej z ponad 120 tys. rękopisów, fotografii, negatywów, plakatów, rycin itd.
W muzeum od 2012 roku działa Muzeum dla Dzieci.
W 2016 roku Muzeum zostało nominowane do Europejskiej Nagrody Muzeum Roku – EMYA[3].
Dyrektorzy
Imię i nazwisko | Okres pełnienia funkcji |
---|---|
Dr Stanisław Ciszewski, dr Jan Karłowicz | 1888 – |
Prof. Eugeniusz Frankowski | 1921 – 31 marca 1939 |
Dr Tadeusz Dziekoński (1910–1980) | 1 kwietnia 1939 – |
Jan Żołna-Manugiewicz (1904–1988) | 1 października 1946 – 30 listopada 1955 |
Prof. Ksawery Piwocki | 31 stycznia 1956 – 31 stycznia 1968 |
Dr Kazimierz Pietkiewicz (1910–1983) | 1 kwietnia 1969 – 1 lipca 1974 |
Dr Jan Krzysztof Makulski (1938-1989) | 1 marca 1974 – 1989 |
Dr Jan Witold Suliga | 1990 – 2006 |
Małgorzata Orlewicz | p.o. dyr. 2006 – 2008 |
Dr Adam Czyżewski | od 2008 |
Wystawy stałe
- Zwykłe – Niezwykłe. Fascynujące kolekcje w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie – wystawa przygotowana na jubileusz 120-lecia Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie w 2008 roku.
- Czas Świętowania w kulturach Polski i Europy – wystawa przygotowana na 125-lecie Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, 2013 r. Wystawa jest największą ekspozycją w historii Muzeum, prezentującą stroje, rekwizyty, obiekty religijne, użytkowe, dekoracyjne i inne przedmioty związane z tradycjami świętowania w kulturze. Wystawie towarzyszą multimedia[4].
- Porządek rzeczy. Magazyn Piotra B.Szackiego – na wystawie w formie magazynu muzealnego z towarzyszeniem multimediów, prezentowane są zabytki związane z rzemieślnictwem (narzędzia z zakresu zdobywania i obróbki żywności, hodowli itp.). Obiekty ułożone są według autorskiej klasyfikacji nieżyjącego już pracownika muzeum, etnografa Piotra B.Szackiego[5].
Działy i pracownie
- Dział Etnografii Polski i Europy
- Dział Etnografii Krajów Pozaeuropejskich
- Dział Naukowo-Oświatowy
- Muzeum dla Dzieci
- Biblioteka
- Dział Dokumentacji Archiwalnej i Fotograficzno-Filmowej
- Zespół Organizacyjny, Dział Finansowo-Księgowy, Dział Kadr, Dział Gospodarczo-Techniczny
- Dział Inwentaryzacji, Dział Konserwacji, Centralny Magazyn Zbiorów, Archiwum Zakładowe
- Pracownia Fotograficzna, Specjalista ds. filmu
- Dział Komunikacji
Kolekcje
Zabytki kultury karpackiej w zbiorach PME w Warszawie: Słowacja
Kolekcję stanowi 196 eksponatów, w tym 29 najstarszych pochodzi XIX-wiecznych[6]. Są to:
- 35 pisanek (z okolic: Czadcy, Veľkéj Čausy, Martina, Lewoczy, Veľkého Grobu, Popradu, Domanižy)
- 15 ozdób choinkowych (z okolic: Czadcy, Martina) w tym 2 szopki rzeźbiarskie (z Podvysokiej autorstwa Antona Kadury)
- 11 naczyń ceramicznych (bez dokładnego adresu pochodzenia) i 1 ceramiczna kropielniczka z okolic Martina
- 22 obrazów malowanych na szkle (w tym 19 XIX-wiecznych o tematyce religijnej, produkowanych na północno-wschodniej Słowacji, pozyskane na Podhalu oraz jeden współczesny, wykonany w 2000 r. pt. Kolędnicy, autorstwa Zuzany Vanousovej z Czadcy)
- 1 drzeworyt (brak szczegółowych danych)
- 1 rzeźba z ośrodka pątniczego – koniec XIX w., przedstawia wizerunek Madonny znany z klasztoru Zlatá Hora – popularnego ośrodka pątniczego w Czechach
- 7 obiektów dewocyjnych (współczesny obrazek – Matka Boska Frywałdska, współczesny różaniec – produkcja przemysłowa, obraz wotywny z połowy XIX w., wota woskowe – Stara Lubowla, koniec XIX w., współczesna kropielniczka z Trenczyna)
- przedmioty drewniane: łyżnik i czerpak z ogranicza słowacko-podhalańskiego
- kolekcja strojów: 6 kompletnych lub prawie kompletnych zestawów strojów kobiecych: Brezowo – 1910 r. Trenczyn – 1935 r., Pieszczany – b.d, Brezno – lata 20. XX w., Nowa Lubowla – lata 40. XX w. oraz 2017 r., Čáčov – 1930 r. – strój dziewczęcy, 1 komplet męski z ok. Trenczyna, lata 20 XX w. oraz pojedyncze elementy stroju, takie jak: pas bacowski z Liptowa, korale tzw. „dmuchane”, kożuch, zawój, kryzki, buty męskie i kobiece itp.
Opisy tych zabytków można znaleźć w programie Musnet – katalogu elektronicznym lub katalogu kartkowym w siedzibie PME w Warszawie[6].
Zabytki kultury karpackiej w zbiorach PME w Warszawie: Czechy
Na 80 zabytków z terenu Czech, które są w posiadaniu PME, aż 75 pochodzi z obszarów objętych osadnictwem karpackim[6]. Są to głównie stroje, zwłaszcza prawie kompletny strój kobiecy i męski Jacków jabłonkowskich[7]. Stroje te zostały odtworzone współcześnie przez rzemieślników lub wykonane w pracowni konserwatorskiej PME na podstawie oryginałów strojów tej grupy etnicznej przechowywanych w Muzeum w Cieszynie. Warszawskie muzeum posiada również dużą reprezentację mosiężnych, posrebrzanych zapinek i guzików[8] – pągwic (aż 18 sztuk) charakterystycznych dla tych strojów, będących kopiami oryginałów ze zbiorów Muzeum w Cieszynie.
Muzeum posiada też pełny strój kobiecy z miejscowości z regionu południowo-morawskiego, a nawet kilka dublujących się elementów, na przykład halek. Wszystkie te elementy są darem Narodowego Instytutu Kultury Ludowej w Strażnicy na Morawach i zostały wykonane w XX w. Pojedyncze fragmenty strojów pochodzą z innych regionów, jak na przykład również XX w. gorset z kraju ołomunieckiego.
Dwa obrazy reprezentujące kulturę Karpat w Czechach to: malowana na szkle morawska „Pieta” z XIX w. oraz malowany na papierze „Ecce Homo” z kraju morawsko-śląskiego z 1909 r. W zbiorach jest też obraz wotywny na płótnie z XIX w. (1823-73?), jednak niepewnego pochodzenia (Czechy lub Słowacja).
W 2017 roku dokupiono 8 pisanek, rózgę wielkanocną i fujarkę z kraju zlińskiego (Morawska Wołoszczyzna) oraz rzeźbę autorstwa twórcy ludowego Jana Brlicy Juniora o cechach rzeźby współczesnej.
Opisy tych zabytków można znaleźć w programie Musnet – katalogu elektronicznym lub katalogu kartkowym w siedzibie PME w Warszawie[4].
Osoby związane z Muzeum
Galeria – wybrane obiekty
-
PME 29902,1 Fot. Edward Koprowski.jpg Woto woskowe w postaci żaby, XIX wiek, Słowacja. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego.
-
PME 29900,1 Fot. Edward Koprowski.jpg Woto woskowe – oczy, XIX wiek, Słowacja. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
-
PME 26249,1 Fot. Edward Koprowski.jpg Pas bacowski, Słowacja. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
-
PME 36086,1 Fot. Edward Koprowski.jpg Dzbanek słowacki ze zbiorów PME w Warszawie.
-
PME 51960,1 Fot. Edward Koprowski.jpg Pisanka słowacka ze zbiorów PME w Warszawie
Przypisy
- ↑ Jan Bujak: Muzealnictwo etnograficzne w Polsce. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1975.
- ↑ Alfred Lauterbach. Zniszczenie i odbudowa Warszawy zabytkowej. „Kronika Warszawy”. 4(8), s. 61, 1971.
- ↑ Nominacje 2016- EMYA.
- ↑ a b Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie: „Czas świętowania” – nowa wystawa stała w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie. ethnomuseum.pl. [dostęp 2015-03-31]. (pol.).
- ↑ http://ethnomuseum.pl/wystawy/stale/591-porzadek-rzeczy.
- ↑ a b c Czyżewski i inni, Zwykłe - niezwykłe. Fascynujące kolekcje w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie = Ordinary - extraordinary. Fascinating collections of The State Ethnographical Museum in Warsaw, Warszawa: Państwowe Muzeum Etnograficzne, [cop. 2008], ISBN 978-83-88654-76-3, OCLC 297819001 .
- ↑ Adam (antropolog) Czyżewski , Czas świętowania w kulturach Polski i Europy, Warszawa, ISBN 978-83-88654-42-8, OCLC 903999878 .
- ↑ Czyżewski i inni, Zwykłe - niezwykłe. Fascynujące kolekcje w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie = Ordinary - extraordinary. Fascinating collections of The State Ethnographical Museum in Warsaw, Warszawa: Państwowe Muzeum Etnograficzne, [cop. 2008], ISBN 978-83-88654-76-3, OCLC 297819001 .
Bibliografia
- Czasopismo „Wisła”: 1888-1905
- Zwykłe – Niezwykłe. Fascynujące kolekcje w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, pod red. A. Czyżewskiego, PME w Warszawie, 2008 r., ISBN 978-83-88654-76-3.
- Czas świętowania w kulturach Polski i Europy, pod red. A. Czyżewskiego, PME w Warszawie, 2013 r., ISBN 978-83-88654-42-8.
- Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie – stulecie działalności (1888-1988), red. J.K. Makulski, Warszawa 1988.
- E. Frankowski, Zbiory etnograficzne w Polsce, „Lud” 1922, s. 40.
- T.Koperska, E. Łukomska, Bibliografia do dziejów Muzeum Przemysłu i Rolnictwa za lata 1875–1939, Warszawa 1973.
- J.K. Makulski, M.Piwocka Wystawy Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie 1949-1988, wykaz tabelaryczny, PME, Warszawa 1988.
Linki zewnętrzne
- Strona muzeum
- J.W. Suliga – Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie. Dzieje, kolekcje, kierunki rozwoju
- Instrumenty muzyczne z Państwowego Muzeum Etnograficznego
- Kolekcja fotografii Piotra Gana (ze zbiorów PME) – wersja cyfrowa na Polona.pl