Grabczok: Różnice pomiędzy wersjami
50°50′35″N 17°55′59″E/50,843056 17,933056| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m ilustracja |
m →Nazwa: drobne merytoryczne |
||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
Na przestrzeni lat dokumenty odnotowywały następujące nazwy miejscowości: Grabzok (1784), Colonie Grabczog (1789–1791), Grabczok i Grabzak<ref name="ngs">{{Cytuj książkę | nazwisko = Rospond | imię = Stanisław | autor link = Stanisław Rospond (językoznawca) | nazwisko2 = Borek | imię2 = Henryk | autor link2 = Henryk Borek | nazwisko3 = Choroś | imię3 = Monika | nazwisko4 = Jarczak | imię4 = Łucja | nazwisko5 = Larysz | imię5 = Andrzej | nazwisko6 = Okos | imię6 = Róża | tytuł = Nazwy geograficzne Śląska | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe; Polska Akademia Nauk, Komitet Językoznawstwa; Instytut Śląski, Instytut Naukowo-Badawczy w Opolu | miejsce = Warszawa, Wrocław | rok = 1986 | tom = 3 | tytuł tomu = F — G | isbn = 83-01-07006-4 | język = pl}}</ref>. |
Na przestrzeni lat dokumenty odnotowywały następujące nazwy miejscowości: Grabzok (1784), Colonie Grabczog (1789–1791), Grabczok i Grabzak<ref name="ngs">{{Cytuj książkę | nazwisko = Rospond | imię = Stanisław | autor link = Stanisław Rospond (językoznawca) | nazwisko2 = Borek | imię2 = Henryk | autor link2 = Henryk Borek | nazwisko3 = Choroś | imię3 = Monika | nazwisko4 = Jarczak | imię4 = Łucja | nazwisko5 = Larysz | imię5 = Andrzej | nazwisko6 = Okos | imię6 = Róża | tytuł = Nazwy geograficzne Śląska | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe; Polska Akademia Nauk, Komitet Językoznawstwa; Instytut Śląski, Instytut Naukowo-Badawczy w Opolu | miejsce = Warszawa, Wrocław | rok = 1986 | tom = 3 | tytuł tomu = F — G | isbn = 83-01-07006-4 | język = pl}}</ref>. |
||
Słownik ''Nazwy geograficzne Śląska'' określa nazwę jako topograficzną i wywodzi ją od słów „grab”, „grabczak”, oznaczających kij grabowy. Nazwa, jako formacja sekundarna z przyrostkiem -ak, miałaby oznaczać skupisko grabów<ref name="ngs" />. Podobny wywód przedstawił niemiecki |
Słownik ''Nazwy geograficzne Śląska'' określa nazwę jako topograficzną i wywodzi ją od słów „grab”, „grabczak”, oznaczających kij grabowy. Nazwa, jako formacja sekundarna z przyrostkiem -ak, miałaby oznaczać skupisko grabów<ref name="ngs" />. Podobny wywód przedstawił niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy według, którego nazwa pochodzi od [[Język polski|polskiej]] nazwy drzewa liściastego ''"[[grab]]u"'' - ''"von grab = Weisbuche''"{{r|Adamy}}. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we [[Wrocław]]iu wymienia on obecnie używaną, polską formę ''Grabczok'' podając jej znaczenie ''"Buchwald"'' czyli po polsku ''"Grabowy las"''{{r|Adamy}}. |
||
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we [[Wrocław]]iu przez Johanna Knie wieś występuje pod nazwą ''Grabczok'', która była używana w obu językach: polskim i niemieckim{{odn|Johann Knie|1830|s=202}}. Ze względu na polskie pochodzenie dnia 8 czerwca 1936 r. [[Narodowy socjalizm|nazistowska]] administracja [[III Rzesza|III Rzeszy]] w miejsce wcześniejszej, historycznej nazwy ''Grabczok'' wprowadziła nową, całkowicie niemiecką nazwę ''"Buchendorf/Oberschlesien"''<ref name="DVG" /><ref>Niem.: ''Buchen'' – buk, ''Dorf'' – wieś.</ref>. 9 września 1947 r. polska administracja nadała miejscowości polską nazwę Grabczak<ref name="MP1947" />, a 4 stycznia 1993 r. zmieniono ją na Grabczok<ref name="MP1993" />. |
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we [[Wrocław]]iu przez Johanna Knie wieś występuje pod nazwą ''Grabczok'', która była używana w obu językach: polskim i niemieckim{{odn|Johann Knie|1830|s=202}}. Ze względu na polskie pochodzenie dnia 8 czerwca 1936 r. [[Narodowy socjalizm|nazistowska]] administracja [[III Rzesza|III Rzeszy]] w miejsce wcześniejszej, historycznej nazwy ''Grabczok'' wprowadziła nową, całkowicie niemiecką nazwę ''"Buchendorf/Oberschlesien"''<ref name="DVG" /><ref>Niem.: ''Buchen'' – buk, ''Dorf'' – wieś.</ref>. 9 września 1947 r. polska administracja nadała miejscowości polską nazwę Grabczak<ref name="MP1947" />, a 4 stycznia 1993 r. zmieniono ją na Grabczok<ref name="MP1993" />. |
||
Wersja z 13:12, 20 gru 2020
| Artykuł |
50°50′35″N 17°55′59″E |
|---|---|
| - błąd |
39 m |
| WD |
50°50'31"N, 17°56'2"E |
| - błąd |
39 m |
| Odległość |
144 m |
| wieś | |
 Kościół św. Jana Chrzciciela w Grabczoku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo | |
| Liczba ludności (2012) |
309[1] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
46-030 |
| Tablice rejestracyjne |
OPO |
| SIMC |
0499206 |
Położenie na mapie gminy Murów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu opolskiego  | |
| 50°50′35″N 17°55′59″E/50,843056 17,933056
| |
Grabczok (do 1993 r. Grabczak[2], niem. Buchendorf[3][4]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie opolskim, w gminie Murów, 21 km w kierunku północnym od Opola[5]. Z miejscowością związany jest przysiółek Mańczok.
W miejscowości znajdują się m.in. rzymskokatolicki kościół filialny (parafia Brynica) św. Jana Chrzciciela, wybudowany pod koniec XX w. w obiekcie, który wcześniej był prywatnym zakładem stolarskim[6], pomnik upamiętniający 225-lecie miejscowości, pomniki przyrody (m.in. dąb szypułkowy, szacowany na początek XIX wieku) i duży kompleks łąk śródleśnych, znajdujący się na południe od miejscowości[7].
Nazwa
Na przestrzeni lat dokumenty odnotowywały następujące nazwy miejscowości: Grabzok (1784), Colonie Grabczog (1789–1791), Grabczok i Grabzak[8].
Słownik Nazwy geograficzne Śląska określa nazwę jako topograficzną i wywodzi ją od słów „grab”, „grabczak”, oznaczających kij grabowy. Nazwa, jako formacja sekundarna z przyrostkiem -ak, miałaby oznaczać skupisko grabów[8]. Podobny wywód przedstawił niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy według, którego nazwa pochodzi od polskiej nazwy drzewa liściastego "grabu" - "von grab = Weisbuche"[9]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia on obecnie używaną, polską formę Grabczok podając jej znaczenie "Buchwald" czyli po polsku "Grabowy las"[9].
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod nazwą Grabczok, która była używana w obu językach: polskim i niemieckim[10]. Ze względu na polskie pochodzenie dnia 8 czerwca 1936 r. nazistowska administracja III Rzeszy w miejsce wcześniejszej, historycznej nazwy Grabczok wprowadziła nową, całkowicie niemiecką nazwę "Buchendorf/Oberschlesien"[3][11]. 9 września 1947 r. polska administracja nadała miejscowości polską nazwę Grabczak[4], a 4 stycznia 1993 r. zmieniono ją na Grabczok[2].
Administracja
Grabczok należy administracyjnie do gminy Murów, w powiecie opolskim, w województwie opolskim. Miejscowość stanowi samodzielne sołectwo, w skład którego wchodzi także miejscowość Mańczok[12]; w wyborach do Rady gminy obie miejscowości tworzą okręg wyborczy (nr 3), posiadający 1 mandat[13].
Wedle urzędowego podziału terytorialnego kraju, z miejscowością związany jest przysiółek Mańczok.
W swojej historii Grabczok prawie zawsze był związany administracyjnie z Opolem: od 1815 r. do zakończenia II wojny światowej należał do powiatu opolskiego (niem. Landkreis Oppeln) w rejencji opolskiej (niem. Regierungsbezirk Oppeln), a od 1950 r., niezależnie od zmian podziału administracyjnego, należy do województwa opolskiego. W latach 1946–1950 miejscowość należała do województwa śląskiego.
Historia
Grabczok został założony w 1784 r.[14][15] za sprawą klasztoru w Czarnowąsach, na jego posiadłościach[7]. Miejscowość składała się z 10 domów[16], a klasztor za jej wybudowanie dostał 100 talarów bonifikaty, ponieważ użył własnego budulca. W latach 1788–1789 wybudowano kolejne domy. W pierwszych latach istnienia miejscowość łączono z hutą szkła w Murowie, do której mieszkańcy Grabczoka mieli dostarczać piasek[7].
W połowie XIX w. w miejscowości znajdowała się szkoła ewangelicka, w której od 1818 r. był zatrudniony nauczyciel; po jej likwidacji uczniowie uczęszczają do placówki w sąsiednim Murowie[6]. Poza tym w połowie XIX w. w Grabczoku znajdowały się też huta szkła i młyn wodny. W 1865 r. w Grabczoku znajdowały się m.in. młyn i smolarnia[7].
Do głosowania podczas plebiscytu uprawnionych było w Grabczoku 285 osób, z czego 218, ok. 76,5%, stanowili mieszkańcy (w tym 217, ok. 76,1% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 283 głosy (ok. 99,3% uprawnionych), w tym 281 (ok. 99,3%) ważnych; za Niemcami głosowały 184 osoby (ok. 65,0%), a za Polską 97 osób (ok. 34,3%)[17]. W 1926 r. w miejscowości została założona jednostka straży pożarnej[18], natomiast w 1928 r. została wybudowana remiza[19].
27 września 2009 r., podczas dożynek, odsłonięto w centrum miejscowości pomnik, upamiętniający jej 225-lecie[20].
Demografia
W 1819 r. Grabczok liczył 21 zagrodników i 2 chałupników. W 1865 r. w miejscowości mieszkało 22 chałupników, 4 chałupników wygonowych i 15 komorników.
| Rok | 1819 | 1855 | 1861 | 1890 | 1900 | 1910 | 1925 | 1933 | 1939 | 1945 | 1960 | 1965 | 2001 | 2007 | 2009 | 2012 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mieszkańców | 162 | 245 | 292 | 345[a] | 380[b] | 418[c] | 429[d] | 447 | 470 | 341 | 349[e] | 389[f] | 331[g] | 318 | 330 | 309 |
(Źródła:[5][21][3][7][1][22].)
Uwagi
- ↑ Liczba osób posługujących się językiem polskim: 318 (ok. 92,2%).
- ↑ Liczba osób posługujących się językiem polskim: 339 (ok. 89,2%).
- ↑ Liczba Polaków: 388 (ok. 92,8%).
- ↑ Liczba budynków: 70.
- ↑ W tym 198 osób (ok. 56,7%) to kobiety; w wieku produkcyjnym 61,9%; z rolnictwa utrzymywało się 36,1%. Liczba budynków: 72 i szkoła.
- ↑ W tym 207 osób (ok. 53,2%) to kobiety.
- ↑ Stan na koniec roku.
Przypisy
- ↑ a b Przemysław Wienke: Biuletyn Informacji Publicznej - Urząd Gminy w Murowie. Sołectwo Grabczok. Urząd Gminy w Murowie, 2012-03-13. [dostęp 2012-04-15]. (pol.).
- ↑ a b Zarządzenie Ministra — Szefa Urzędu Rady Ministrów z dnia 4 stycznia 1993 r. w sprawie ustalenia i zmian nazw niektórych miejscowości w województwach: bydgoskim, elbląskim, katowickim, kieleckim, konińskim, koszalińskim, opolskim, płockim, siedleckim i skierniewickim (M.P. z 1993 r. nr 1, poz. 3).
- ↑ a b c Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Oppeln. 2006. [dostęp 2012-04-15]. (niem.).
- ↑ a b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 września 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 124, poz. 778).
- ↑ a b Poznajemy wsie. Wsie powiatu opolskiego. W: Józef Madeja: Powiat opolski. Szkice monograficzne. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1969, s. 350–351. (pol.).
- ↑ a b Henryk Kałuża: Nie dla szkoły, lecz dla życia…. Brynica: Wydawnictwo „Maria”, 2009, s. 41, 63, seria: Nasza mała ojczyzna. ISBN 978-83-60478-01-1. (pol.).
- ↑ a b c d e Grabczok. W: Edward Pochroń, Rudolf Mohlek: Gmina Murów. Strzelec Opolski Sp. z o.o., s. 12. ISBN 83-913078-3-2. (pol. • niem.).
- ↑ a b Stanisław Rospond, Henryk Borek, Monika Choroś, Łucja Jarczak, Andrzej Larysz, Róża Okos: Nazwy geograficzne Śląska. T. 3: F — G. Warszawa, Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe; Polska Akademia Nauk, Komitet Językoznawstwa; Instytut Śląski, Instytut Naukowo-Badawczy w Opolu, 1986. ISBN 83-01-07006-4. (pol.).
- ↑ a b Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch`s Buchhandlung, 1888, s. 47.
- ↑ Johann Knie 1830 ↓, s. 202.
- ↑ Niem.: Buchen – buk, Dorf – wieś.
- ↑ Przemysław Wienke: Biuletyn Informacji Publicznej - Urząd Gminy w Murowie. Sołectwo Grabczok. 2007-09-26. [dostęp 2012-04-15]. (pol.).
- ↑ Obwieszczenie Wójta Gminy Murów z dnia 24 września 2010 r. w sprawie informacji o okręgach wyborczych ich granicach i numerach, liczbie radnych wybieranych w każdym okręgu wyborczym oraz o wyznaczonej siedzibie Gminnej Komisji Wyborczej w wyborach do Rady Gminy Murów zarządzonych na dzień 21 listopada 2010 r.. 2010-11-03. [dostęp 2012-04-15]. (pol.).
- ↑ W książce Powiat opolski. Szkice monograficzne podany jest rok 1785.
- ↑ Wedle informatora Gmina Murów w źródłach podawane są różne daty założenia miejscowości, a najstarsza to 1772 rok.
- ↑ Informator Gmina Murów podaje liczbę 14.
- ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in Karlsruhe. [dostęp 2012-10-16]. (niem.).
- ↑ Gmina Murów. 2006-06-21. [dostęp 2012-04-15]. (pol.).
- ↑ Po październikowej odwilży w 1956. W: Henryk Kałuża: 70 lat u boku św. Floriana. Kronika Ochotniczej Straży Pożarnej w Brynicy 1926–1996. Brynica: 1996, s. 38, seria: Nasza mała ojczyzna. (pol.).
- ↑ Krzysztof Mróz: Dożynki na Grabczoku 2009. 2009-10-03. [dostęp 2011-08-23]. (pol.).
- ↑ Leksykon Polactwa w Niemczech. Warszawa, Wrocław: PWN, 1973, s. 251–252. (pol.).
- ↑ BDL :: Miejscowości - wszystkie cechy. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2012-04-15]. (pol.).
Bibliografia
Johann Knie: Alpabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dorfer, Flecken, Stadt und andern Orte der Konigl. Preus. Provinz Schlesien.... Breslau: Barth und Comp., 1830.
- Madeja Józef, Powiat opolski. Szkice monograficzne; Instytut Śląski w Opolu, Opole 1969
- Leksykon Polactwa w Niemczech; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, Wrocław 1973
- Informator Gmina Murów; Strzelec Opolski Sp. z o.o.. ISBN 83-913078-3-2
