Lelów: Różnice pomiędzy wersjami

Lelów
	{{{rodzaj miejscowości}}}
	; Rynek w Lelowie
Państwo	śląskie
Powiat	częstochowski
Gmina	Lelów
Liczba ludności (2008)	2 127
Strefa numeracyjna	(+48) 34
Kod pocztowy	42-235
Tablice rejestracyjne	SCZ
SIMC
	Położenie na mapie brak Brak mapy: śląskie Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:airport}
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 16:46, 14 maj 2011

Lelów – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, w gminie Lelów. W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie częstochowskim. Wieś jest siedzibą gminy wiejskiej Lelów.

Lelów leży na Progu Lelowskim, nad rzeką Białką, ok. 35 km na wschód od Częstochowy.

Liczba mieszkańców - około 2 000.

Historia

1193 - pierwsze wzmianki o osadzie Lelów istniejącej na terenie obecnej wsi Staromieście w dokumencie wydanym przez papieża Celestyna III
1246 - Konrad I mazowiecki buduje gród nad Białką
1307 - wzmianka o kasztelanii lelowskiej
1325-1334 - przeniesienie siedziby dekanatu z Irządz do Lelowa
1314 - Lelów uzyskuje prawa miejskie
XIV wiek - budowa zamku obronnego
1345 - pod Lelowem miała miejsce zwycięska dla Polaków bitwa w czasie wojny polsko-czeskiej 1345-1348
1366 - Kazimierz Wielki uwalnia mieszczan od myt i ceł w Królestwie Polskim
1370 - budowa klasztoru franciszkanów
XIV - XVII wiek - Lelów jest siedzibą powiatu w województwie krakowskim
1547 - w związku z pożarem król Zygmunt I Stary zwalnia miasto na 20 lat z podatków
XVII wiek - utrata znaczenia miasta w wyniku pożarów i zniszczeń wojennych
1662 - Sejm wydaje uchwałę na temat zamku w Lelowie
1795 - III rozbiór Rzeczpospolitej. Miasto przestaje być stolicą powiatu na korzyść Włoszczowej.
1819 - kasata klasztoru Franciszkanów
1827 - w Lelowie było 128 domów i 875 mieszkańców
1869 - utrata praw miejskich
1870 - klasztor Franciszkanów zostaje rozebrany
4 września 1939 - wkroczenie Niemców, rozstrzelanie przez Wehrmacht 16 mieszkańców w odwecie za porażkę pod wsią w walce z wojskiem polskim, spalenie kościoła parafialnego z XIV wieku, zburzenie synagogi, początki prześladowań ludności żydowskiej

Zabytki i obiekty turystyczne

kościół parafialny pw. św. Marcina z XIV/XV w. Przebudowany w 1638 roku. Wewnątrz ocalały z pożaru we wrześniu 1939 roku krzyż oraz kaplica Matki Boskiej Pocieszenia
ohel cadyka Dawida Bidermana, do którego corocznie na przełomie stycznia i lutego pielgrzymują chasydzi z całego świata.
unikalny rynek (z każdego rogu odchodzą 2 ulice)
zalew na rzece Białce
cmentarz katolicki, nr rej.: 398/86 z 17.06.1986
Ciekawostka kulinarna: "ciulim" - potrawa przyrządzana z okazji świąt na bazie ziemniaków, mięsa, przypraw, będąca odpowiednikiem żydowskiego czulentu.

nieistniejące:

Zamek w Lelowie - zbudowany w stylu gotyckim przez króla Kazimierza Wielkiego na planie prostokąta w miejscu wcześniejszego grodu. Został rozebrany w XIX wieku. Obecnie w tym miejscu znajduje się cmentarz.
Kościół i klasztor Franciszkanów

Komunikacja

Droga krajowa nr 46 (Kudowa - Jędrzejów), droga wojewódzka nr (Koniecpol - Kraków), droga wojewódzka nr (Lelów - Brusiek), niegdyś część drogi wojewódzkiej (Lelów - Lubliniec) .

Znani lelowianie

Daniel Sigonius - rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie w latach: 1626–1627, 1628-1630, 1637
Dawid Biderman - cadyk. Żył w latach 1746-1814. Jeden z najbardziej znanych ówcześnie cadyków na ziemiach polskich. Jego myśli cytowane są do dziś przez Chasydów na całym świecie
Ignacy Trenda - bohaterski obrońca Kościoła w Lelowie, ur. w 1882, zamordowany przez hitlerowców, 4 września 1939, z powodu odmowy podpalenia Kościoła. Obecnie trwa jego proces beatyfikacyjny.

Epitafium Daniela Sigoniusa w Katedrze na Wawelu

Zobacz też

Bibliografia

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T.III, Zesz.12. Województwo kieleckie, Powiat włoszczowski

Linki zewnętrzne

Strona internetowa Gminy Lelów

Szablon:Linki do map Polski

Lelów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 133 .

@@ Linia 23: / Linia 23: @@
  |commons               = Category:Lelów
  |wikisłownik           =
- |www                   =
+ |www                   = http://www.lelow.pl
 }}
-[[File:Kosciol sw. Marcina w Lelowie.JPG|thumb|200px|left|Kościół pw. św. Marcina w Lelowie]]
+[[Plik:Kosciol sw. Marcina w Lelowie.JPG|thumb|150px|left|Kościół pw. św. Marcina w Lelowie]]
+[[Plik:David of lelov.jpg|right|thumb|200px|Grób cadyka - Dawida Bidermana]]
+[[Plik:Lelów kosciol franciszkanow.JPG|thumb|200px|right|Kościół Franciszkanów w XIX w.]]
+[[Plik:Lelow - chasydzi.jpg|right|thumb|250px|Chasydzi w [[Synagoga w Lelowie|synagodze w Lelowie]]]]
 '''Lelów''' – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo śląskie|województwie śląskim]], w [[powiat częstochowski|powiecie częstochowskim]], w [[gmina Lelów|gminie Lelów]]. [[Podział administracyjny Polski 1975-1998|W latach 1975-1998]] miejscowość położona była w [[województwo częstochowskie|województwie częstochowskim]]. Wieś jest siedzibą [[gmina Lelów|gminy wiejskiej Lelów]].
@@ Linia 35: / Linia 38: @@
 * [[1193]] - pierwsze wzmianki o osadzie Lelów istniejącej na terenie  obecnej wsi [[Staromieście]] w dokumencie wydanym przez [[Celestyn III|papieża Celestyna III]]
 * [[1246]] - [[Konrad I mazowiecki]] buduje gród nad [[Białka (dopływ Pilicy)|Białką]]
+* [[1307]] - wzmianka o kasztelanii lelowskiej
 * [[1325]]-[[1334]] - przeniesienie siedziby [[dekanat]]u z [[Irządze (województwo śląskie)|Irządz]] do Lelowa
 * [[1314]] - Lelów uzyskuje prawa miejskie
+* [[XIV wiek]] - budowa zamku obronnego
 * [[1345]] - [[Bitwa pod Lelowem|pod Lelowem]] miała miejsce zwycięska dla Polaków bitwa w czasie [[wojna polsko-czeska (1345-1348)|wojny polsko-czeskiej 1345-1348]]
+* [[1366]] - Kazimierz Wielki uwalnia mieszczan od myt i ceł w Królestwie Polskim
+* [[1370]] - budowa klasztoru franciszkanów
 * [[XIV wiek|XIV]] - [[XVII wiek]] - Lelów jest siedzibą [[powiat lelowski|powiatu]] w [[województwo krakowskie|województwie krakowskim]]
+* [[1547]] - w związku z pożarem król Zygmunt I Stary zwalnia miasto na 20 lat z podatków
 * XVII wiek - utrata znaczenia miasta w wyniku pożarów i zniszczeń wojennych
+* [[1662]] - Sejm wydaje uchwałę na temat zamku w Lelowie
-* [[1825]] - klasztor [[Bracia mniejsi|Franciszkanów]] zostaje rozebrany
+* 1795 - III rozbiór Rzeczpospolitej. Miasto przestaje być stolicą powiatu na korzyść Włoszczowej.
+* [[1819]] - kasata klasztoru Franciszkanów
+* [[1827]] - w Lelowie było 128 domów i 875 mieszkańców
 * [[1869]] - utrata praw miejskich
+* [[1870]] - klasztor [[Bracia mniejsi|Franciszkanów]] zostaje rozebrany
 * [[4 września]] [[1939]] - wkroczenie Niemców, rozstrzelanie przez [[Wehrmacht]] 16 mieszkańców w odwecie za porażkę pod wsią w walce z wojskiem polskim, spalenie kościoła parafialnego z XIV wieku, zburzenie [[Stara Synagoga w Lelowie|synagogi]], początki prześladowań ludności [[Żydzi|żydowskiej]]
 == Zabytki i obiekty turystyczne ==
+* kościół parafialny pw. św. Marcina z XIV/XV w. Przebudowany w 1638 roku. Wewnątrz ocalały z pożaru we wrześniu [[1939]] roku krzyż oraz kaplica Matki Boskiej Pocieszenia
-[[Plik:David of lelov.jpg|left|thumb|200px|Grób cadyka - Dawida Bidermana]]
-* kościół parafialny pw. św. Marcina z cudownie ocalałym z pożaru we wrześniu [[1939]] roku krzyżem oraz kaplicą Matki Boskiej Pocieszenia
 * [[Ohel Dawida Bidermana w Lelowie|ohel cadyka Dawida Bidermana]], do którego corocznie na przełomie stycznia i lutego pielgrzymują [[Chasydyzm|chasydzi]] z całego świata.
-* unikalny w skali europejskiej rynek (z każdego rogu odchodzą 2 ulice)
+* unikalny rynek (z każdego rogu odchodzą 2 ulice)
 * zalew na rzece [[Białka (dopływ Pilicy)|Białce]]
+* cmentarz katolicki, nr rej.: 398/86 z 17.06.1986
 * Ciekawostka kulinarna: "[[ciulim]]" - potrawa przyrządzana z okazji świąt na bazie ziemniaków, mięsa, przypraw, będąca odpowiednikiem żydowskiego [[czulent]]u.
-[[Plik:Lelow - chasydzi.jpg|left|thumb|250px|Chasydzi w [[Synagoga w Lelowie|synagodze w Lelowie]]]]
+'''nieistniejące:'''
+* Zamek w Lelowie - zbudowany w stylu gotyckim przez króla Kazimierza Wielkiego na planie prostokąta w miejscu wcześniejszego grodu. Został rozebrany w XIX wieku. Obecnie w tym miejscu znajduje się cmentarz.
+* Kościół i klasztor Franciszkanów
 == Komunikacja ==
@@ Linia 62: / Linia 76: @@
 * [[Dawid Biderman]] - [[cadyk]]. Żył w latach [[1746]]-[[1814]]. Jeden z najbardziej znanych ówcześnie cadyków na ziemiach polskich. Jego myśli cytowane są do dziś przez [[Chasydyzm|Chasydów]] na całym świecie
 * [[Ignacy Trenda]] - bohaterski obrońca Kościoła w Lelowie, ur. w [[1882]], zamordowany przez hitlerowców, [[4 września]] [[1939]], z powodu odmowy podpalenia Kościoła. Obecnie trwa jego [[Beatyfikacja|proces beatyfikacyjny]].
-[[Plik:Epitafium.jpg|left|thumb|200px|Epitafium Daniela Sigoniusa w Katedrze na Wawelu]]
+[[Plik:Epitafium.jpg|right|thumb|200px|Epitafium Daniela Sigoniusa w Katedrze na Wawelu]]
-[[Plik:Zalewlelow.jpg|thumb|450px|Zalew w Lelowie]]
 == Zobacz też ==
 * [[Stary cmentarz żydowski w Lelowie]]
 * [[Nowy cmentarz żydowski w Lelowie]]
+== Bibliografia ==
+*  Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T.III, Zesz.12. Województwo kieleckie, Powiat włoszczowski
 == Linki zewnętrzne ==

Wsie	Biała Wielka Celiny Drochlin Gródek Konstantynów Lgota Błotna Lgota Gawronna Mełchów Nakło Paulinów Podlesie Posłoda Skrajniwa Staromieście Ślęzany Turzyn
Kolonie	Brzozowa Góra Bysów Kosmówki
Osada	Bogumiłek
Integralne części wsi	Biała Leśna Bożkowe Niwy Doły Gaiska Kopanina Marcjampol Mostki Oleszcze Ostrów Podlejski Piaski Pniaki Pod Bolesnem Pod Celinami Pod Lasem Pod Ligotką Pod Zbyczycami Podborowiec Podlelowie Poręba Posłoda (Drochlin) Posłoda (Lelów) Pożernice Pustkowie (Lelów) Pustkowie (Skrajniwa) Stara Wieś Wojewódze Zagaj Zagóra Zbyczyce
Była osada	Nakło

Przynależność wojewódzka	gubernia kielecka (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945–75)
Miasta	Koniecpol (← od 1959) Kurzelów (do 1870) Lelów (do 1870) Secemin (do 1870) Szczekociny (do 1870 i od 1923) Włoszczowa (do 1870 i od 1919)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Chrząstów (do 1954) Dobromierz (← 1923–54) Drochlin (do 18??) Irządze Kluczewsko Koniecpol (od 1973) Krasocin Kurzelów (do 1954) Lelów (od 1870) Moskorzew Nieznanowice (do 1870) Oleszno (do 1954) Radków (do 1954) Rokitno (do 1954) Secemin Słupia (do 1946 →) Sokolniki (do 1870) Szczekociny (1870–1922) Szczekociny (od 1973) Włoszczowa (od 1870)
Gromady (1954–72)	Bebelno (1954–68) Biała Wielka (1954–59) Bieganów (1954–68) Bodziejowice (1954–68) Bonowice (1954–59) Bukowa (1970–72) Chlewice (1954–72) Chrząstów (1954–61) Cieśle (1954–69) Czarnca (1954–72) Dobromierz (1954–72) Drochlin (1954–61) Drużykowa (1954–59) Goleniowy (1954–61) Irządze (1954–72) Kluczewsko (1954–72) Komorniki (1954–61) Koniecpol (← 1959–72) Konieczno (1954–72) Kossów (1954–61) Krasocin (1954–72) Kuczków (1954–59) Kurzelów (1954–72) Kuźnica Grodziska (1954–69) Lelów (1954–72) Ludynia (1954–68) Łachów (1954–61) Łapczyna Wola (1954–59) Mieczyn (1954–72) Międzylesie (1954–59) Moskorzew (1954–72) Nakło (1954–72) Nieznanowice (1954–59) Oblasy (1970–72) Oleszno (1954–72) Podlesie (1954–72) Psary (1954–68) Radków (1954–72) Rogienice (1954–61) Rokitno (1954–72) Secemin (1954–72) Sokolniki (1954 →) Starzyny (1954–72) Szczekociny (1961–72) Ślęzany (1954–59) Włoszczowa (1961–72) Żelisławice (1954–61)