Szczekociny

	Szczekociny
	Szczekociny
	; Rynek w Szczekocinach
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	zawierciański
Gmina	Szczekociny
Prawa miejskie	1398–1870, od 1 stycznia 1923
Burmistrz	Jacek Lipa
Powierzchnia	17,98 km²
Wysokość	264 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 3713 w oparciu o dane GUS.; 205,9 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 34
Kod pocztowy	42-445
Tablice rejestracyjne	SZA
	Położenie na mapie gminy Szczekociny Szczekociny
	Położenie na mapie Polski Szczekociny
	Położenie na mapie województwa śląskiego Szczekociny
	Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego Szczekociny
	50°37′39″N 19°49′31″E/50,627500 19,825278
TERC (TERYT)	2416084
SIMC	0932413
	Urząd miejskiul. Senatorska 2; 42-445 Szczekociny
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Szczekociny – miasto w Polsce w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Szczekociny. Miejscowość położona jest nad rzeką Pilicą na obszarze Niecki Włoszczowskiej, będącej częścią Niecki Nidziańskiej.

Według danych z 31 grudnia 2012 r. miasto miało 3772 mieszkańców.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Piramida wieku mieszkańców Szczekocin w 2014 r.^[1]

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość była wzmiankowana w formach Schecocino (1307), Scecoczin (1350–51), Scecociny oraz Sczecoczicze (1366), Sczekoczino (1405), Sczekoczyny (1470–80), Szczekocin (1787), Szczekociny (1827). Jest to nazwa dzierżawcza od nazwy osobowej Szczekota^[2].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Prawa miejskie nadano Szczekocinom w 1398 roku. W latach 1470−1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis wymienia miejscowość jako własność Szczekockiego herbu Odrowąż.

W XVI w. istniał tu zbór braci polskich^[3]. W 1595 roku miasto położone w powiecie lelowskim województwa krakowskiego było własnością Macieja Szczepanowskiego^[4].

6 czerwca 1794 pod Szczekocinami (na polach wsi Wywła) rozegrała się jedna z największych bitew insurekcji kościuszkowskiej. Dowodzone przez Tadeusza Kościuszkę wojska polskie zostały pokonane przez połączone siły rosyjsko-pruskie. W bitwie pod Szczekocinami zginęli generałowie Józef Wodzicki i Jan Grochowski, a śmiertelnie ranny został chłop, bohater spod Racławic, Bartosz Głowacki.

W dniu 1 stycznia 1923 Szczekociny odzyskały prawa miejskie^[5], które straciły w 1871 roku.

Dwa dni po rozpoczęciu II wojny światowej, 3 września 1939 pod Szczekocinami zwycięską walkę z wojskami niemieckimi stoczył 8 Pułk Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego.

W 1942 roku około 1500 Żydów ze Szczekocin zostało wywiezionych do Treblinki i tam zamordowanych.

Historia przynależności administracyjnej[edytuj | edytuj kod]

do 1795 – Korona Królestwa Polskiego, województwo krakowskie, powiat lelowski
1795–1807 – część lewobrzeżna - Królestwo Prus, Nowy Śląsk; część prawobrzeżna - Cesarstwo Austrii, Nowa Galicja
1807–1809 – część lewobrzeżna - Księstwo Warszawskie, departament kaliski, powiat lelowski; część prawobrzeżna - Cesarstwo Austrii, Nowa Galicja
1810–1815 – Księstwo Warszawskie, departament krakowski, powiat lelowski
1815–1816 – Cesarstwo Rosyjskie, Królestwo Kongresowe, departament krakowski, powiat lelowski
1816–1837 – Cesarstwo Rosyjskie, Królestwo Kongresowe, województwo krakowskie, obwód olkuski, powiat lelowski
1837–1841 – Cesarstwo Rosyjskie, Królestwo Kongresowe, gubernia krakowska
1841–1844 – Cesarstwo Rosyjskie, Królestwo Kongresowe, gubernia kielecka
1844–1866 – Cesarstwo Rosyjskie, Królestwo Kongresowe, gubernia radomska, powiat olkuski
1867–1915 – Cesarstwo Rosyjskie, Królestwo Kongresowe, gubernia kielecka, powiat włoszczowski
1915–1917 – Austro-Węgry, Generalne Gubernatorstwo Lubelskie, gubernia kielecka, powiat włoszczowski
1917–1918 – Królestwo Polskie (1917–1918) tzw. „aktu 5 listopada”, Generalne Gubernatorstwo Lubelskie, gubernia kielecka, powiat włoszczowski
1919–1939 – II Rzeczpospolita, województwo kieleckie, powiat włoszczowski
1939–1945 – Generalne Gubernatorstwo, dystrykt radomski, powiat jędrzejowski
1945–1975 – województwo kieleckie, powiat włoszczowski
1975–1998 – województwo częstochowskie
od 1999 – województwo śląskie, powiat zawierciański

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Barokowo-klasycystyczny zespół z pałacem zbudowany w latach 70. XVIII w. przez Jana Ferdynanda Naxa, otoczony parkiem z końca XVIII w. (po II wojnie światowej w pałacu mieściło się liceum z internatem);
Kościół parafialny pw. św. Bartłomieja, powstały ok. 1680 r., przebudowany w stylu wczesnoklasycystycznym w 1780 r. przez Urszulę Dembińską (ks. Jan Wiśniewski „W historycznym opisie kościołów” podaje, że kościół zbudowany był w 1450 r. przez Odrowąża ze Szczekocin, podkanclerza koronnego);
Budynek dawnej plebanii przy placu Panny Marii 5 w miejscowości Szczekociny, zlokalizowany na działce nr 2464 (obręb 0001 Szczekociny); wpisany do rejestru zabytków 5 grudnia 2019 (nr rej. A/583/2019)^[6].

Edukacja[edytuj | edytuj kod]

Przedszkola

Przedszkole Publiczne, al. Jana Pawła II 5

Szkoły podstawowe

Szkoła Podstawowa nr 1 im. Tadeusza Kościuszki, ul. Senatorska 22
Społeczna Szkoła Podstawowa, ul. Śląska 86

Szkoły ponadgimnazjalne

Liceum Ogólnokształcące, ul. Spacerowa 12
Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół, ul. Spacerowa 12
Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w formie zaocznej w Zespole Szkół, ul. Spacerowa 12

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

W mieście działa rzymskokatolicka parafia św. Bartłomieja Apostoła.

Sport i turystyka[edytuj | edytuj kod]

Miejsko Gminny Ludowy Klub Sportowy Olimpijczyk
Uczniowski Klub Sportowy LIDER
Sparta Szczekociny
Uczniowski Klub Sportowy TALENT

Szczekociny są punktem początkowym żółtego szlaku turystycznego prowadzącego do Moskorzewa.

Organizowane są również turystyczno-rekreacyjne spływy kajakowe po Pilicy, które są wielką atrakcją turystyczną dla mieszkańców Szczekocin i pobliskich miejscowości.

Związani ze Szczekocinami[edytuj | edytuj kod]

Dow Ber Meisels – rabin Krakowa i Warszawy, urodzony w Szczekocinach
Leopold Daab - urodzony w Szczekocinach, warszawski przedsiębiorca pochodzenia niemieckiego, działający na przełomie XIX i XX wieku
Bronisław Wilkoszewski – fotograf, urodzony w Szczekocinach
Władysław Strzemiński i Katarzyna Kobro – artyści konstruktywistyczni, mieszkańcy Szczekocin w latach 1924–1926^[7]
Franciszek Starowieyski – grafik, malarz, rysownik i scenograf, w latach 1947–1949 uczeń liceum plastycznego w Szczekocinach
Paweł Jasienica – polski pisarz historyczny, mieszkaniec Szczekocin w latach 1946–1955^[8]
Henryk Morel – artysta rzeźbiarz, kształcił się w Liceum Pedagogicznym w Szczekocinach^[9]
Julian Jończyk – polski artysta awangardy powojennej, urodzony w Szczekocinach
Marietta Kruzel-Sosnowska – polska organistka, pedagog i teoretyk muzyki, urodzona w Szczekocinach^[10]
Leon Gradoń - polski naukowiec, profesor nauk technicznych, urodzony w Szczekocinach
Gustaw Rakowski - polski naukowiec, profesor nauk technicznych, urodzony w Szczekocinach
Leon Zelman (niem.) – publicysta, założyciel Jewish Welcome Service Vienna (niem.), urodzony w Szczekocinach
Roman Czernecki - pedagog, nauczyciel, organizator tajnego nauczania w Szczekocinach, pierwszy dyrektor powojennej szkoły średniej w Szczekocinach

Fotografie ze Szczekocin

Pałac Dembińskich

Jeden z budynków w zespole przypałacowym

Kościół św. Bartłomieja

Rynek w Szczekocinach

Pomnik Żydów szczekocińskich

Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]

Adony (Węgry)
Jelšava (Słowacja)

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Szczekociny (śląskie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, szkoły, regon, atrakcje, kody pocztowe, wynagrodzenie, bezrobocie, zarobki, tabele, edukacja, przedszkola, demografia, Polska w liczbach [dostęp 2020-08-12] (pol.).
↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe północnej części dawnego województwa krakowskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967, s. 164.
↑ Czesław Tadeusz Zwolski, Ponidzie. Busko Zdrój Jędrzejów Kazimierza Wielka Pińczów Staszów. Przewodnik turystyczny, Warszawa 1971, s. 29
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 111.
↑ Dz.U. z 1922 r. nr 95, poz. 876
↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 1 stycznia 2020 r. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2019-12-24]
↑ Karnicka Z., „Kalendarium życia i twórczości”, [w:] „Władysław Strzemiński 1893–1952. W setną rocznicę urodzin.”, Łódź 1994, s 65–66.
↑ Rodzina z innej bajki, Zawiercie Nasze Miasto, 20 lipca 2007 [dostęp 2020-08-12] (pol.).
↑ O Morelu – Henryk Morel – ciąg dalszy, henrykmorel.wordpress.com [dostęp 2018-10-19] (ang.).
↑ Śladami szczekocińskich wspomnień-wizyta pani Marietty Kruzel-Sosnowskiej i jej córki Jolanty Sosnowskiej, znanych i cenionych artystek muzycznych - Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna Szczekociny, szczekociny.naszabiblioteka.com, 17 września 2018 [dostęp 2019-07-21] .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Szczekociny w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola. Warszawa 1890.
Szczekociny w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa 1902.

[:0-1] Szczekociny (śląskie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, szkoły, regon, atrakcje, kody pocztowe, wynagrodzenie, bezrobocie, zarobki, tabele, edukacja, przedszkola, demografia, Polska w liczbach [dostęp 2020-08-12] (pol.).

[2] Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe północnej części dawnego województwa krakowskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967, s. 164.

[3] Czesław Tadeusz Zwolski, Ponidzie. Busko Zdrój Jędrzejów Kazimierza Wielka Pińczów Staszów. Przewodnik turystyczny, Warszawa 1971, s. 29

[4] Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 111.

[5] Dz.U. z 1922 r. nr 95, poz. 876

[6] Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 1 stycznia 2020 r. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2019-12-24]

[7] Karnicka Z., „Kalendarium życia i twórczości”, [w:] „Władysław Strzemiński 1893–1952. W setną rocznicę urodzin.”, Łódź 1994, s 65–66.

[8] Rodzina z innej bajki, Zawiercie Nasze Miasto, 20 lipca 2007 [dostęp 2020-08-12] (pol.).

[9] O Morelu – Henryk Morel – ciąg dalszy, henrykmorel.wordpress.com [dostęp 2018-10-19] (ang.).

[10] Śladami szczekocińskich wspomnień-wizyta pani Marietty Kruzel-Sosnowskiej i jej córki Jolanty Sosnowskiej, znanych i cenionych artystek muzycznych - Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna Szczekociny, szczekociny.naszabiblioteka.com, 17 września 2018 [dostęp 2019-07-21] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]