Wojna polsko-rosyjska (1609–1618)

Wojna polsko-rosyjska 1609–1618

wojna moskiewska, II wojna polsko-rosyjska
{{{opis grafiki}}}
Czas	{{{czas}}}
Terytorium	Europa Wschodnia
Wynik	rozejm w Dywilinie
Strony konfliktu
Carstwo Rosyjskie Rzeczpospolita
Dowódcy
Dymitr Szujski Wasyl IV Szujski Stanisław Żółkiewski Jan Karol Chodkiewicz
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}

{{Wojna infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | commons = | czas = | współrzędne = | opis grafiki = Nieznane pola: "data" oraz "opis".

Bitwa pod Kłuszynem – miedzioryt z XVII wieku

Kuźma Minin i Dymitr Pożarski

Zbroja jazdy polskiej z przełomu XVI i XVII wieku

Kuźma Minin wzywa do powstania w 1611 roku

Wojna polsko-rosyjska 1609–1618 (wojna moskiewska) – starcie pomiędzy Rzecząpospolitą a Carstwem Rosyjskim w latach 1609–1618.

Car Wasyl IV Szujski pamiętający niedawne dymitriady i obawiający się kolejnej polskiej interwencji w sprawy Rosji zawarł 28 lutego 1609 w Wyborgu wymierzony w Rzeczpospolitą sojusz ze Szwecją. W myśl jego postanowień Karol IX Waza miał oddać w ręce rosyjskie twierdze w Inflantach, odbite w czasie wojny polsko-szwedzkiej 1600–1611. Korpusy szwedzkie Edwarda Horna i Jacoba Pontussona de la Gardie połączyły się z wojskami rosyjskimi. W kwietniu do Nowogrodu Wielkiego przybyło 15000 żołnierzy szwedzkich i najemników z Francji, Szkocji, Niemiec i Anglii. Skopin-Szujski na czele 27-tysięcznego zgrupowania wojsk szwedzko-rosyjskich podjął próbę zniesienia polskiej blokady Moskwy. 23 lipca 1609 rozbił wojska Aleksandra Zborowskiego pod Twerem, zmuszony został jednak w wyniku buntu nieopłacanych żołnierzy cudzoziemskich do zaniechania planów ataku na oblegających Moskwę Polaków.

W odpowiedzi na to Zygmunt III Waza ruszył na Smoleńsk, którego oblężenie rozpoczęło się we wrześniu 1609. Rozpoczęła się tym samym regularna wojna polsko-rosyjska. Jedną z najsilniej bronionych twierdz państwa moskiewskiego obległy wojska polsko-litewskie pod dowództwem kanclerza wielkiego litewskiego Lwa Sapiehy. Stałe parcie wojsk rosyjsko-szwedzkich, które w styczniu 1610 zniosły oblężenie Moskwy przez wojska Dymitra II, zmusiło stronników tuszyńskich do szukania porozumienia z królem Polski.

14 lutego 1610 w obozie Zygmunta III pod Smoleńskim stanął patriarcha moskiewski Filaret, który w imieniu obozu tuszyńskiego zawarł układ o powołaniu królewicza Władysława Wazy na tron carski w zamian za zagwarantowanie wolności wyznania religii prawosławnej.

Wasyl wysłał przeciwko wojskom polsko-litewskim armię swojego brata Dymitra Szujskiego połączoną z najemnymi oddziałami szwedzkimi (35 tys. wojsk). Zgrupowanie wojsk polsko-litewskich dowodzone przez hetmana polnego koronnego Stanisława Żółkiewskiego w sile ok. 7 tys. jazdy, wspieranej przez 200 piechurów odniosło walne zwycięstwo 4 lipca 1610 pod Kłuszynem. Na wieść o tej klęsce wojsk rosyjskich wojskom Żółkiewskiego poddawały się kolejne miasta i twierdze moskiewskie. 27 lipca bojarzy w Moskwie złożyli z tronu Wasyla IV, przejmując tymczasowo władzę jako tzw. siemibojarzczina.

Równolegle z wyprawą Żółkiewskiego w 1610 Aleksander Korwin Gosiewski na czele znacznego oddziału przeprowadził samodzielnie operację wojskową w północnej części Smoleńszczyzny, której zwieńczeniem było zdobycie twierdzy Biała. Następnie Gosiewski dotarł do Mowsky, gdzie dołączył do Żółkiewskiego.

27 sierpnia Stanisław Żółkiewski bez konsultacji z Zygmuntem III doprowadził do podpisania ugody z bojarami. Ci w zamian za polską pomoc w usunięciu Dymitra II i oddanie ziem pogranicznych odbitych przez wojska Rzeczypospolitej zgodzili się uznać królewicza Władysława carem, z przyjęciem zastrzeżenia, że jego koronacja miała odbyć się według obrządku prawosławnego. Nowy władca miał też zagwarantować nienaruszalność przywilejów stanów państwa moskiewskiego.

Wasyl wraz ze swoimi braćmi: Dymitrem i Iwanem Szujskim oraz patriarchą Moskwy Filaretem zostali aresztowani. 9 października na prośbę bojarów chorągwie polskie wkroczyły na Kreml moskiewski, a dowództwo nad nimi Żółkiewski oddał w ręce Aleksandra Gosiewskiego. Mennica moskiewska rozpoczęła bicie srebrnych kopiejek z imieniem nowego cara Władysława Zygmuntowicza. W tym samym czasie Dymitr II wraz z Maryną wycofał się do Kaługi. Został opuszczony przez oddziały polskie Jana Piotra Sapiehy, które zgodziły się przejść na stronę królewską w zamian za opłacenie żołdu. W grudniu zamordowano Dymitra II.

Sytuację komplikowało dodatkowo niezdecydowanie Zygmunta III, który chciał samodzielnie objąć tron moskiewski bez żadnych warunków wstępnych, do czego w żaden sposób nie chcieli dopuścić bojarzy. 13 czerwca 1611 po krwawym szturmie w ręce Zygmunta wpadł Smoleńsk. Szwedzi wykorzystali ten moment, by wysunąć do tronu carskiego własnego kandydata w osobie Karola Filipa Sudermańskiego. Stały napór wojsk szwedzkich na północy spowodował poruszenie ludności państwa moskiewskiego.

W Niżnym Nowogrodzie w 1611 wybuchło antypolskie powstanie, prowadzone przez kupca Minina. Sformowano armię powstańczą na czele której stanął kniaź Dymitr Pożarski, której zadaniem było usunięcie polskiej załogi z Moskwy. Rozpoczęła się blokada stolicy Rosji. Dwukrotnie podejmowana przez wojska hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza próba odsieczy zakończyła się niepowodzeniem. Oblężenie doprowadziło w końcu do kapitulacji polskiej załogi Kremla moskiewskiego 7 listopada 1612 co spowodowało odstąpienie od oblegania Wołokołamska przez idącego na odsiecz króla Zygmunta III.

W 1613 Sobór Ziemski w Moskwie wybrał na nowego cara Michała Romanowa, który dał początek Dynastii Romanowów.

W wyniku decyzji Zygmunta III Wazowie utracili szansę przejęcia kontroli nad tronem w Moskwie. Późniejsze wyprawy hetmana Jana Karola Chodkiewicza z lat 1617–1618 nie zakończyły się sukcesem. Sytuacja została unormowana na najbliższe 14 lat (do czasu wojny smoleńskiej) na mocy rozejmu w Dywilinie z 1618, w myśl postanowień którego I Rzeczpospolita uzyskała Ziemię Czernihowską, Ziemię Siewierską i Ziemię Smoleńską.

W Rosji rocznica wypędzenia polskiej załogi z Kremla 7 listopada 1612 jest od 2005 roku obchodzona jako święto narodowe pod nazwą Dzień Jedności Narodowej (świętowane 4 listopada ze względu na istniejącej w carskiej Rosji święto cerkiewne Matki Boskiej Kazańskiej, pamięci wyzwolenia Moskwy i Rosji od Polaków w roku 1612).

Zobacz też

• początek i progres wojny moskiewskiej
• dymitriady
• Kaplica Moskiewska

Bibliografia

• Andrzej Andrusiewicz, Dzieje Dymitriad 1602–1614, t. I, II, Warszawa 1990
• Andrzej Andrusiewicz, Dzieje Wielkiej Smuty, Katowice 1999
• Tomasz Bohun Moskwa 1612, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2005, ISBN 83-11-10644-4
• Marek Kubala, Tomasz Ściężor, Moskwa w rękach Polaków. Pamiętniki dowódców i oficerów garnizonu w Moskwie, Wydawnictwo Platan 2005, ISBN 83-89711-50-8
• Zygmunt Librowicz Car w polskiej niewoli, Warszawa 1984.
• Andrzej Adam Majewski Moskwa 1617–1618, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2006, ISBN 83-11-10535-9
• Wojciech Polak O Kreml i Smoleńszczyznę. Polityka Rzeczypospolitej wobec Moskwy w latach 1607-1612, Toruń 1995
• Wacław Sobieski, Żółkiewski na Kremlu, Warszawa 1920
• Robert Szcześniak, Kłuszyn 1610, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2004, ISBN 83-11-09785-2
• Kazimierz Tyszkowski, Wojna o Smoleńsk 1613-1615, Lwów 1932
• Henryk Wisner, Król i car. Rzeczpospolita i Moskwa w XVI i XVII, Warszawa 1995, ISBN 83-05-12776-1
• Stanisław Żółkiewski Początek i progres wojny moskiewskiej, 2003, ISBN 83-7316-258-5