Tulczyn: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne redakcyjne |
→Pałac w Tulczynie: drobne redakcyjne |
||
Linia 33: | Linia 33: | ||
== Pałac w Tulczynie == |
== Pałac w Tulczynie == |
||
W [[lata 80. XVIII wieku|latach 80. XVIII wieku]] [[Stanisław Szczęsny Potocki|Szczęsny Potocki]] zbudował w Tulczynie, według projektu Lacroix, |
W [[lata 80. XVIII wieku|latach 80. XVIII wieku]] [[Stanisław Szczęsny Potocki|Szczęsny Potocki]] zbudował w Tulczynie, według projektu Lacroix, jeden z największych pałaców magnackich [[I Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]], który stał się centrum jego kresowego latyfundium. Częściowo zachowany pałac jest przykładem polskiej [[architektura klasycystyczna|architektury klasycystycznej]] i charakterystycznego dla niej [[palladianizm|typu palladiańskiego]]. Podczas wizyty w Tulczynie w [[1787]] roku pałac podziwiał król [[Stanisław August Poniatowski]]. Park otaczający rezydencję nazywany był Chorosza. W pałacu było 100 sal, cenna biblioteka i bogata kolekcja obrazów i gobelinów. W [[1792]] roku stanowił główny ośrodek [[konfederacja targowicka|konfederacji targowickiej]]. Od 1804 roku do końca życia w pałacu mieszkał [[Stanisław Trembecki]]. Po śmieci Stanisława Szczęsnego Potockiego w 1809 roku rozpoczął się upadek rezydencji, która znalazła się w ręku jego trzeciej żony Zofii z Glavanich Czelicze (Pięknej Bitynki), a potem jego syna Mieczysława. W 1869 roku [[Mieczysław Potocki]] sprzedał Tulczyn swojej krewnej Marii Potockiej, żonie Rosjanina Sergiusza Stroganowa, który sprzedał go Piotrowi Oldenburskiemu, a ten sprzedał go państwu rosyjskiemu. Od [[1892]] roku mieściło się w nim kasyno oficerskie. W 1928 roku spłonęło górne piętro pałacu. |
||
[[Plik:Potocki palace tulchyn tulczyn panorama.jpg|thumb|700px|Pałac Potockich w Tulczynie]] |
[[Plik:Potocki palace tulchyn tulczyn panorama.jpg|thumb|700px|Pałac Potockich w Tulczynie]] |
||
Wersja z 09:43, 15 kwi 2013
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Powierzchnia |
9,26 km² | ||||
Populacja (2012) • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy |
+380 4335 | ||||
Kod pocztowy |
23600 | ||||
Położenie na mapie Ukrainy Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:town} | |||||
Strona internetowa |
Tulczyn (ukr. Тульчин) – miasto na Ukrainie, siedziba władz rejonu tulczyńskiego w obwodzie winnickim, nad Sielnicą, dawna polska rezydencja magnacka. Liczba mieszkańców w 2003 roku wynosiła ok. 15 tys. Zakłady odzieżowe, technikum weterynarii, muzeum krajoznawcze.
Historia
W miejscu Tulczyna położony był pierwotnie ruski gród Nesterwar, zbudowany dla obrony przed najazdami tatarskimi. W 1569 roku włączony do Korony Królestwa Polskiego. Leżał wtedy Województwie brasławskim i była to Królewszczyzna. W 1609 roku Zygmunt III Waza nadał dobra tulczyńskie Walentemu Aleksandrowi Kalinowskiemu. W 1638 roku Adam Kalinowski wybudował w Tulczynie dla zakonu dominikanów drewniany kościół klasztor, którą w 1784 roku Szczęsny Potocki zastąpił murowanym. Po Kalinowskich właścicielami byli Czetwertyńscy, w czasach których Kozacy Ostapa Pawluka zdobyli zamek i wymordowali mieszkańców miasta. W 1726 roku właścicielem stał się Franciszek Salezy Potocki, który w 1757 roku rozpoczął tu budowę ogromnego pałacu. Jego syn Stanisław Szczęsny, opuścił Krystynopol i przeniósł siedzibę swojej linii Potockich do Tulczyna. Po II rozbiorze Polski w 1793 roku, włączony do Imperium Rosyjskiego. W latach 20. XIX wieku Tulczyn był jednym z miejsc spotkań dekabrystów. Po Powstaniu listopadowym, władze rosyjskiego wypędziły dominikanów i w 1833 roku zamieniły ich kościół na cerkiew. Potoccy Tulczyn posiadali do 1869 roku, wg innych źródeł co najmniej do 1878 r., w którym umiera Mieczysław Potocki, ponieważ jakoby dopiero jego syn Mikołaj wyprzedaje resztę majątku na Ukrainie. Przed zamienionym w czasach carskich na prawosławną cerkiew kościołem dominikanów ustawiono pomnik konny Aleksandra Suworowa.
W 1919, na fali pogromów antyżydowskich, siły ukraińskie dokonały masakry żydowskiej ludności miasteczka, zabijając 520 osób[1].
W okresie od 23 lipca 1941 do 15 Marca 1944 Tulczyn był zajęty przez wojska rumuńskie.
Pałac w Tulczynie
W latach 80. XVIII wieku Szczęsny Potocki zbudował w Tulczynie, według projektu Lacroix, jeden z największych pałaców magnackich Rzeczypospolitej, który stał się centrum jego kresowego latyfundium. Częściowo zachowany pałac jest przykładem polskiej architektury klasycystycznej i charakterystycznego dla niej typu palladiańskiego. Podczas wizyty w Tulczynie w 1787 roku pałac podziwiał król Stanisław August Poniatowski. Park otaczający rezydencję nazywany był Chorosza. W pałacu było 100 sal, cenna biblioteka i bogata kolekcja obrazów i gobelinów. W 1792 roku stanowił główny ośrodek konfederacji targowickiej. Od 1804 roku do końca życia w pałacu mieszkał Stanisław Trembecki. Po śmieci Stanisława Szczęsnego Potockiego w 1809 roku rozpoczął się upadek rezydencji, która znalazła się w ręku jego trzeciej żony Zofii z Glavanich Czelicze (Pięknej Bitynki), a potem jego syna Mieczysława. W 1869 roku Mieczysław Potocki sprzedał Tulczyn swojej krewnej Marii Potockiej, żonie Rosjanina Sergiusza Stroganowa, który sprzedał go Piotrowi Oldenburskiemu, a ten sprzedał go państwu rosyjskiemu. Od 1892 roku mieściło się w nim kasyno oficerskie. W 1928 roku spłonęło górne piętro pałacu.
Zabytki
- Pałac Potockich, klasycystyczny
- Kościół dominikanów (obecnie cerkiew)
- Klasztor dominikanów (obecnie szkoła muzyczna)
- Kościół katolicki pw. św. Stanisława Kostki, neogotycki
Osoby urodzone w Tulczynie
- Marian Dziewicki – polski prawnik, sekretarz Koła Kresowego, prezydent Wilna, działacz samorządowy,
- Bronisław Matyjewicz-Maciejewicz - jeden z pierwszych pilotów polskich,
- Włodzimierz Potocki - polski hrabia, pułkownik artylerii konnej,
- Józef Wysocki – polski dowódca wojskowy, generał Wojska Polskiego, uczestnik polskich powstań narodowych.
Na miejscowym cmentarzu spoczywa Stanisław Trembecki - polski poeta, sekretarz królewski.
Miasta partnerskie
Zobacz też
- 14 Regiment Pieszy im. Potockich
- Regiment Pieszy pod im. Konfederacji Wolnych
- Parafia Matki Bożej Różańcowej w Tulczynie
- Tulczyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 611 .
Bibliografia
- Jaroszewski Tadeusz, Pałac w Tulczynie i początki architektury klasycyzmu na Ukrainie, Przegląd Wschodni, rok 1, zeszyt 1, Warszawa 1991.
- ↑ S. Spector, G. Wigoder: The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust. 2001, s. 1340. ISBN 0-8147-9378-9. [dostęp 2013-01-16]. (ang.). The Ukraine Terror and the Jewish Peril. The Federation of Ukrainian Jews, 1921. [dostęp 2013-01-17]. (ang.).