Prużana: Różnice pomiędzy wersjami

Prużana
	; Pałacyk Szwykowskich z XIX wieku
Herb	flaga Prużany↗
Państwo	Białoruś
Obwód	brzeski
Rejon	prużański
Populacja (2010); • liczba ludności	; 19 000
Nr kierunkowy	+375 1632
Kod pocztowy	225133
	Położenie na mapie obwodu brzeskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie Białorusi Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:town}
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 20:36, 23 sty 2018

Prużana (biał. i ros. Пружаны; jidysz פרוזשענע, Prużane) – miasto na Białorusi, położone w obwodzie brzeskim, liczące 19,0 tys. mieszkańców (2010).

Miasto królewskie ekonomii kobryńskiej położone było w końcu XVIII wieku w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego^[2].

Demografia

Historia

W I Rzeczypospolitej

Po raz pierwszy wzmiankowane w 1487 pod nazwą Dobuczyn. Stanowiło część Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Po śmierci księcia kobryńskiego Jana (syna Szymona), Dobuczyn stał się własnością jego żony Teodory, król Polski Zygmunt I Stary nadał miejscowość (1519) marszałkowi Wacławowi Kostewiczowi (Kościewiczowi), a później swojej żonie królowej Bonie Sforzy. Miasto znajdowało się w powiecie kobryńskim województwa podlaskiego, a od 1566 w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego.

Córka Zygmunta Starego, królowa Polski Anna Jagiellonka nadała (1588) miejscowości, znanej już jako Prużana magdeburskie prawa miejskie i herb (w srebrnym polu błękitny wąż ze złotą koroną na głowie, trzymający w pysku dziecko). Po (1589) nowo wybrany król Polski Zygmunt III Waza zatwierdził to swoim przywilejem (zezwalającym na organizowanie 4 jarmarków rocznie), nieznacznie zmieniając herb miasta. Jest on bardzo podobny do herbu Mediolanu – matka Anny Jagiellonki królowa Bona Sforza była córką księcia Mediolanu Gian Galeazzo Sforzy.

Zbudowany został „dwór królewski” – drewniany pałac z zabudowaniami gospodarczymi. W końcu XVI wieku miasto liczyło ponad 1000 mieszkańców.

Coraz liczniej napływali do miasta koloniści żydowscy. Żydzi (także z sekty karaimów – pochodzącej z VIII wieku i nie uznającej Talmudu), w XVIII wieku stanowili już około 40% ludności liczącego 1,5 tys. mieszkańców miasteczka (pierwsza synagoga powstała jeszcze w 1463 roku). Po zniszczeniach, wywołanych najazdami Kozaków, Szwedów i Rosjan ocalało zaledwie 20% zabudowy miasta.

W zaborze rosyjskim

W III rozbiorze (1795) miasto zostało zagarnięte przez Rosję. Klucz prużański otrzymał od carycy Katarzyny II rosyjski generał-feldmarszałek Piotr Rumiancew-Zadunajski (1725-1796), gubernator Ukrainy (od 1764), zwycięzca wojsk tureckich (1768-1774), dowodzący częścią sił rosyjskich podczas tłumienia insurekcji kościuszkowskiej (1794), który wkrótce sprzedał go tajnemu radcy Jahminowi, od którego kupiła Prużanę rodzina Szwejkowskich.

Miasto w 1817 roku liczyło 800 mieszkańców, 20 lat później już 5,5 tys. mieszkańców. Od połowy XIX wieku w mieście odbywały się przedstawienia teatralne. Działał browar, garbarnia i młyn. Car ustanowił w tym czasie rosyjski herb miasta (1845). Podczas powstania styczniowego w okolicach Prużan walczyły polskie oddziały powstańcze (R. Rogińskiego, S. Sangina i B. Rylskiego). 13 lutego 1863 powstańcy wyzwolili na krótko Prużanę. Miasto zostało wkrótce strawione przez pożar (1863), w końcu XIX wieku liczyło ponad 7,5 tys. mieszkańców. Budowa linii kolejowej w końcu XIX wieku w odległości 13 km od miasta uniemożliwiła jego dalszy rozwój. Na przełomie XIX i XX wieku Prużana stała się ważnym ośrodkiem garncarstwa.

W II Rzeczypospolitej

W styczniu 1919 roku Prużanę zajęli bolszewicy. 30 stycznia 1919 roku miejscowość została zdobyta przez Wileński Oddział Wojska Polskiego pod dowództwem rtm. Władysława Dąbrowskiego^[3]. Wkrótce jednak oddział ten opuścił miejscowość. Dopiero 11 lutego 1919 roku Prużana została trwale zajęta przez polską piechotę z grupy gen. Listowskiego^[4].

W II Rzeczypospolitej Prużana były stolicą powiatu województwa poleskiego. 60% ludności żydowskiej zamieszkującej Prużanę posiadało zdecydowaną większość we władzach samorządowych miasteczka, liczącego ponad 5 tys. mieszkańców. Za II RP miasto było siedzibą wiejskiej gminy Prużana. 18 kwietnia 1934 do miasta włączono część gminy Prużany (część majątku Gubernia i posiadłość Augustynówka)^[5].

Od 1924 stacjonował tu 25 Pułk Ułanów Wielkopolskich. Miasto było też macierzystym garnizonem dla 20 Pułku Artylerii Lekkiej.

Okupacja wojenna i okres powojenny

19 września 1939 Prużanę zajęły sowieckie oddziały 4 Armii komdywa Wasilija J. Czujkowa.

Okupujący Prużanę od 23 czerwca 1941 do 17 lipca 1944 Niemcy nałożyli początkowo na społeczność żydowską kontrybucję (500.000 rubli, 2 kilogramy złota i 10 kg srebra) płatną w ciągu 1 doby. W sierpniu 1941 Niemcy utworzyli getto, do którego zwozili Żydów z sąsiednich miejscowości m.in. z Białegostoku, Hajnówki, Białowieży, Narewki, Szereszewa, Berezy, Kamieńca. W getcie tym mogło przebywać aż kilkanaście tysięcy osób. Po wymordowaniu części przetrzymywanych, pozostałych Żydów do lutego 1943 roku wywieziono ze stacji Orańczyce pociągami towarowymi do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Na miejscu zginęło ponad 4000 Żydów. Miasto zostało prawie całkowicie zniszczone.

Najstarszą część miasta tworzą ulice Kobryńska (obecnie „Sowiecka”) i Słonimska (obecnie „Komsomolska”), na skrzyżowaniu których znajdował się rynek. Pomiędzy nimi a rzeką Muchawiec znajdowało się centrum miasteczka z kościołem, cerkwią unicką i sądami (grodzkim i ziemskim). W latach 60. dawną synagogę zamieniono na elektrownię.

Zabytki

Wybrane zabytki

Zespół pałacowy Szwykowskich – pałac w stylu willi włoskiej z I poł. XIX w. w majątku Szwykowskich. Po 1863 dobra skonfiskowane przez cara, a budynek przeznaczono na siedzibę powiatu. Zachowały się też dwie oficyny.
Park krajobrazowy o pow. 8 ha.
Sukiennice
Kościół katolicki pw. (Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. ? św. Michała Archanioła), neoklasycystyczny z 1883. Wikariuszem był tutaj późniejszy kardynał ks. Kazimierz Świątek. Sowieci, okupujący miasto od 1944 zamknęli kościół i przebudowali (1950) na dom kultury. 1 kwietnia 1993 został zwrócony wiernym.
Cerkiew prawosławna św. Aleksandra Newskiego, 1857–1880
Kaplica cmentarna z 1852 i cmentarz katolicki
budynki wielorodzinne w stylu dworkowym dla urzędników państwowych z okresu II RP
Synagoga
cmentarz żydowski

Ludzie związani z miastem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Prużaną.

Marian Baranowski (1910-1940) – polski podporucznik piechoty rezerwy w Wojsku Polskim, nauczyciel, zamordowany przez Rosjan w Charkowie
Jakub Chareuski - białoruski dowódca partyzancki (ataman), urodzony w rejonie Prużany
Lucjan Kraszewski – polski malarz, rysownik i fotografik, jeden z prekursorów polskiej fotografii artystycznej, powstaniec
Józef Ignacy Kraszewski – polski pisarz i działacz patriotyczny, jego rodzice mieszkali w majątku Dołha koło Prużany
Romuald Kropat (1927-2008) – polski operator filmowy i radiesteta, realizował m.in. jako operator zdjęcia do filmu Czterej pancerni i pies
Józef Karol Potocki – polski pisarz i publicysta
Hanna Rejszal - białoruska lekkoatletka
Joel Sirkes - żydowski znawca prawa halachicznego, talmudysta, pełnił posługę rabinacką w Prużanie
Grzegorz Szyrma - białoruski dyrygent chórowy, działacz społeczny, w 1924 roku organizował chór ludowy w Prużanie
Czesław Zbierański – major Wojska Polskiego, inżynier i konstruktor lotniczy, starosta powiatu prużańskiego
Kazimierz Świątek – polski kardynał Kościoła rzymskokatolickiego, arcybiskup metropolita mińsko-mohylewski, administrator apostolski diecezji pińskiej i przewodniczący Konferencji Episkopatu Rzymskokatolickiego Białorusi
Mikoła Zasim - białoruski poeta, radziecki działacz państwowy i partyzant,
Raisa Żuk-Hryszkiewicz - białoruska nauczycielka i działaczka niepodległościowa.

Przypisy

↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года (ros.)
↑ Вялiкi гicтарычны атлас Беларусi Т.2, Mińsk 2013, s. 107.
↑ Wstępna faza walk. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 52–53.
↑ Wstępna faza walk. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 56.
↑ Dz.U. z 1934 r. nr 33, poz. 306

Bibliografia

Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. T. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 696. ISBN 978-83-11-11934-5.

Linki zewnętrzne

strona kresowiaków o Prużanie
Prużana, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 110 .

[1] Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года (ros.)

[2] Вялiкi гicтарычны атлас Беларусi Т.2, Mińsk 2013, s. 107.

[wojna-3] Wstępna faza walk. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 52–53.

[autonazwa1-4] Wstępna faza walk. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 56.

[5] Dz.U. z 1934 r. nr 33, poz. 306

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Linia 82: / Linia 82: @@
 września 1939 Prużanę zajęły sowieckie oddziały 4 Armii komdywa Wasilija J. Czujkowa.
-Okupujący Prużanę od 23 czerwca 1941 do 17 lipca 1944 [[III Rzesza|Niemcy]] nałożyli początkowo na społeczność żydowską kontrybucję (500.000 rubli, 2 kilogramy złota i 10 kg srebra) płatną w ciągu 1 doby. W sierpniu 1941 utworzyli getto, z którego wywieziono Żydów do [[Auschwitz-Birkenau|obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu]]. Na miejscu zginęło ponad 4000 Żydów. Miasto zostało prawie całkowicie zniszczone.
+Okupujący Prużanę od 23 czerwca 1941 do 17 lipca 1944 [[III Rzesza|Niemcy]] nałożyli początkowo na społeczność żydowską kontrybucję (500.000 rubli, 2 kilogramy złota i 10 kg srebra) płatną w ciągu 1 doby. W sierpniu 1941 Niemcy utworzyli getto, do którego zwozili Żydów z sąsiednich miejscowości m.in. z Białegostoku, Hajnówki, Białowieży, Narewki, Szereszewa, Berezy, Kamieńca. W getcie tym mogło przebywać aż kilkanaście tysięcy osób. Po wymordowaniu części przetrzymywanych, pozostałych Żydów do lutego 1943 roku wywieziono ze stacji Orańczyce pociągami towarowymi do [[Auschwitz-Birkenau|obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu]]. Na miejscu zginęło ponad 4000 Żydów. Miasto zostało prawie całkowicie zniszczone.
 Najstarszą część miasta tworzą ulice Kobryńska (obecnie „Sowiecka”) i Słonimska (obecnie „Komsomolska”), na skrzyżowaniu których znajdował się rynek. Pomiędzy nimi a rzeką Muchawiec znajdowało się centrum miasteczka z kościołem, cerkwią unicką i sądami (grodzkim i ziemskim). W [[Lata 60. XX wieku|latach 60.]] dawną [[Synagoga|synagogę]] zamieniono na elektrownię.