Długa noc (film): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m →Fabuła: niem. |
drobne merytoryczne, poprawa linków Znacznik: Wycofane |
||
| Linia 36: | Linia 36: | ||
== Fabuła == |
== Fabuła == |
||
Akcja filmu toczy się w momencie [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|niemieckiej okupacji Polski]] podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]], w 1943 |
Akcja filmu toczy się w momencie [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|niemieckiej okupacji Polski]] podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]], w 1943, w ciągu jednej doby. Właścicielka pewnego domu, Piekarczykowa, opłakuje nagłą śmierć męża, którego trumna ma niebawem zostać wyniesiona. W bólu wspiera ją córka Marta, skrycie zakochana w lokatorze Korsaku. W domu zamieszkuje też Katarzyna, mężatka z jednym dzieckiem; jej mąż został wywieziony przez hitlerowców. Pod pretekstem pomocy regularnie odwiedza ją szwagier Józef Katjan. Niespodziewanie w miasteczku zostaje ogłoszona [[godzina policyjna]] od szóstej wieczorem do południa następnego dnia – akurat wtedy, gdy Korsak zamierza dostarczyć broń partyzantom. Marta i Katarzyna Katjanowa dodatkowo odkrywają, że w swoim pokoju Korsak ukrywał Żyda. Przypadkowe odkrycie zbiega prowokuje zażartą kłótnię między mieszkańcami{{odn|Kurz|2008|s=468}}. Katjan i Piekarczykowa skłaniają się ku wydaniu przybysza, podczas gdy Marta i Katarzyna nie chcą do tego dopuścić{{odn|Kurz|2008|s=481}}. Zanim mieszkańcy dojdą do porozumienia, co zrobić z Żydem, ten wraz z Korsakiem ucieka pod osłoną nocy w głąb lasu{{odn|Kurz|2008|s=468}}. Wiadomość o zniknięciu niechcianego przybysza nie uspokaja jednak domowników. Piekarczykowa przeszukuje siennik, gdzie ukrywał się Żyd, w poszukiwaniu złota. Katjan z kolei dokonuje gwałtu na Marcie{{odn|Kurz|2008|s=482}}. |
||
== Obsada == |
== Obsada == |
||
| Linia 48: | Linia 48: | ||
* [[Henryk Hunko]] – Szymański, pracodawca Korsaka |
* [[Henryk Hunko]] – Szymański, pracodawca Korsaka |
||
* [[Zdzisław Maklakiewicz]] – Antoszka |
* [[Zdzisław Maklakiewicz]] – Antoszka |
||
* [[Halina Buyno]] – Szymańska |
* [[Halina Buyno-Łoza]] – Szymańska |
||
* [[Krystyna Feldman]] – kobieta z zepsutym zegarkiem |
* [[Krystyna Feldman]] – kobieta z zepsutym zegarkiem |
||
* [[Irena Netto]] – Dalecka |
|||
* [[Ryszard Pietruski]] – policjant Wasiak |
* [[Ryszard Pietruski]] – policjant Wasiak |
||
== Produkcja == |
== Produkcja == |
||
=== Prace przygotowawcze === |
=== Prace przygotowawcze === |
||
W 1961 |
W 1961 [[Wydawnictwo Lubelskie]] opublikowało debiutancką powieść [[Wiesław Rogowski|Wiesława Rogowskiego]] pt. ''Noc'', osadzoną na Lubelszczyźnie{{odn|Preizner|2012|s=182}}. Rogowski już wtedy opisywał czyny antysemickie wśród Polaków na prowincji, daleko przed książkami [[Jan Tomasz Gross|Jana Tomasza Grossa]]: „wykorzystywanie potrzebujących pomocy Żydów, ograbianie ich i bezpardonowe pozbywanie się kłopotu – wymawianie schronienia, mordowanie lub wydawanie Niemcom”{{odn|Preizner|2012|s=187}}. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych, dzięki poradzie Jerzego Niemianowskiego i [[Aleksander Ford|Aleksandra Forda]], ''Nocą'' zainteresował się reżyser [[Janusz Nasfeter]]{{odn|Preizner|2012|s=196}}. |
||
Nasfeter osobiście napisał scenariusz na motywach książki Rogowskiego latem 1966 roku. Asekuracyjnie reżyser usunął wątek tułaczki Żyda Jakuba po ucieczce z getta lubelskiego, przeniósł czas akcji na zimę i ograniczył go do kilkunastu godzin. O ile Żyd stanowił centralną postać powieści, u Nasfetera stał się jedynie katalizatorem burzliwych wydarzeń w prowincjonalnym domu{{odn|Preizner|2012|s=197}}. Joanna Preizner twierdziła po latach, że owe zmiany były konieczne, żeby w ogóle można było myśleć o rozpoczęciu prac nad filmem: |
Nasfeter osobiście napisał scenariusz na motywach książki Rogowskiego latem 1966 roku. Asekuracyjnie reżyser usunął wątek tułaczki Żyda Jakuba po ucieczce z getta lubelskiego, przeniósł czas akcji na zimę i ograniczył go do kilkunastu godzin. O ile Żyd stanowił centralną postać powieści, u Nasfetera stał się jedynie katalizatorem burzliwych wydarzeń w prowincjonalnym domu{{odn|Preizner|2012|s=197}}. Joanna Preizner twierdziła po latach, że owe zmiany były konieczne, żeby w ogóle można było myśleć o rozpoczęciu prac nad filmem: |
||
| Linia 60: | Linia 61: | ||
<blockquote>Nasfeter doskonale zdawał sobie sprawę, że tekst, aby skierowano go do realizacji, nie może zawierać obrazów podobnych do tych, jakie opisał Rogowski. Nie chcąc zastępować ich innymi, tworzyć złagodzonej wersji losów żydowskiego uciekiniera, postanowił nie pokazywać ich w ogóle{{odn|Preizner|2012|s=199}}.</blockquote> |
<blockquote>Nasfeter doskonale zdawał sobie sprawę, że tekst, aby skierowano go do realizacji, nie może zawierać obrazów podobnych do tych, jakie opisał Rogowski. Nie chcąc zastępować ich innymi, tworzyć złagodzonej wersji losów żydowskiego uciekiniera, postanowił nie pokazywać ich w ogóle{{odn|Preizner|2012|s=199}}.</blockquote> |
||
28 października 1966 |
28 października 1966 Komisja Ocen Scenariuszy rozpatrzyła pozytywnie scenariusz Nasfetera, jednogłośnie decydując o skierowaniu projektu ''Długiej nocy'' do realizacji{{odn|Preizner|2012|s=200-201}}. |
||
=== Produkcja === |
=== Produkcja === |
||
| Linia 68: | Linia 69: | ||
Kolaudacja ''Długiej nocy'' odbyła się kilka dni po wybuchu [[Wojna sześciodniowa|wojny sześciodniowej]], w której [[Blok wschodni|państwa bloku wschodniego]] wsparły arabskich agresorów przeciwko wojskom [[Izrael]]a. Reakcja władz PRL-u była narzucona przez Związek Radziecki; w kraju wybuchły odgórnie podsycane nastroje antysemickie{{odn|Kurz|2008|s=469}}. Podczas kolaudacji komentatorzy byli zbulwersowani sceną, w której Katarzyna odkrywa ukrywającego się za kotarą Żyda i wykrzykuje w przerażeniu „Żyda chowa. Śmierć na nas sprowadzi”{{odn|Kurz|2008|s=478}}. Wiceminister kultury i sztuki [[Tadeusz Zaorski (1917–1993)|Tadeusz Zaorski]], zamykając kolaudację, nie przyjmował przesłania filmu i wyraził opinię, że „jest znacznie więcej tych Polaków, którzy oddali swe życie za ratowanie Żydów niż tych, którzy Żydów wydawali”{{odn|Kurz|2008|s=480}}. Końcowa sekwencja kulminująca w gwałcie na córce Piekarczykowej dodatkowo pogorszyła sytuację. Zaorski kwitował traumatyczne przeżycie Marty jako zepchnięcie filmu „w rejon odczuć wewnętrznych”{{odn|Kurz|2008|s=480}}. |
Kolaudacja ''Długiej nocy'' odbyła się kilka dni po wybuchu [[Wojna sześciodniowa|wojny sześciodniowej]], w której [[Blok wschodni|państwa bloku wschodniego]] wsparły arabskich agresorów przeciwko wojskom [[Izrael]]a. Reakcja władz PRL-u była narzucona przez Związek Radziecki; w kraju wybuchły odgórnie podsycane nastroje antysemickie{{odn|Kurz|2008|s=469}}. Podczas kolaudacji komentatorzy byli zbulwersowani sceną, w której Katarzyna odkrywa ukrywającego się za kotarą Żyda i wykrzykuje w przerażeniu „Żyda chowa. Śmierć na nas sprowadzi”{{odn|Kurz|2008|s=478}}. Wiceminister kultury i sztuki [[Tadeusz Zaorski (1917–1993)|Tadeusz Zaorski]], zamykając kolaudację, nie przyjmował przesłania filmu i wyraził opinię, że „jest znacznie więcej tych Polaków, którzy oddali swe życie za ratowanie Żydów niż tych, którzy Żydów wydawali”{{odn|Kurz|2008|s=480}}. Końcowa sekwencja kulminująca w gwałcie na córce Piekarczykowej dodatkowo pogorszyła sytuację. Zaorski kwitował traumatyczne przeżycie Marty jako zepchnięcie filmu „w rejon odczuć wewnętrznych”{{odn|Kurz|2008|s=480}}. |
||
Choć film początkowo planowano mimo wszystko dopuścić do rozpowszechniania, zainteresowanie prasy ''Długą nocą'' stopniowo wygasało. Okazało się, że film w trakcie rządów komunistycznych nigdy nie miał zostać wyświetlony. Z kolportowanej w [[Wydawnictwo podziemne|drugim obiegu wydawniczym]] listy półkowników wynikało, że ''Długa noc'' znalazła się wśród odgórnie najbardziej priorytetowo zakazanych filmów, zaraz po ''[[Diabeł (film 1972)|Diable]]'' (1972) [[Andrzej Żuławski|Andrzeja Żuławskiego]] i ''[[Ręce do góry|Rękach do góry]]'' (1968) [[Jerzy Skolimowski|Jerzego Skolimowskiego]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Czarna księga cenzury PRL |data = 1978 |data dostępu = 2023-05-31 |wydawca = Aneks |s = 61 |url = https://books.google.com/books?id=PxHqAAAAMAAJ&newbks=0 |język = pl}}</ref>{{odn|Curry|1984|s=388}}. Dopiero 30 października 1989 |
Choć film początkowo planowano mimo wszystko dopuścić do rozpowszechniania, zainteresowanie prasy ''Długą nocą'' stopniowo wygasało. Okazało się, że film w trakcie rządów komunistycznych nigdy nie miał zostać wyświetlony. Z kolportowanej w [[Wydawnictwo podziemne|drugim obiegu wydawniczym]] listy półkowników wynikało, że ''Długa noc'' znalazła się wśród odgórnie najbardziej priorytetowo zakazanych filmów, zaraz po ''[[Diabeł (film 1972)|Diable]]'' (1972) [[Andrzej Żuławski|Andrzeja Żuławskiego]] i ''[[Ręce do góry|Rękach do góry]]'' (1968) [[Jerzy Skolimowski|Jerzego Skolimowskiego]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Czarna księga cenzury PRL |data = 1978 |data dostępu = 2023-05-31 |wydawca = Aneks |s = 61 |url = https://books.google.com/books?id=PxHqAAAAMAAJ&newbks=0 |język = pl}}</ref>{{odn|Curry|1984|s=388}}. Dopiero 30 października 1989, podczas [[Transformacja systemowa w Polsce|transformacji ustrojowej Polski]], ''Długa noc'' miała swoją premierę w [[Łódzki Dom Kultury|Łódzkim Domu Kultury]]{{odn|Kurz|2008|s=469}}. |
||
Nasfeter w wywiadzie dla „[[Gazeta Wyborcza|Gazety Wyborczej]]” w 1992 |
Nasfeter w wywiadzie dla „[[Gazeta Wyborcza|Gazety Wyborczej]]” w 1992 twierdził, że ''Długą noc'' uznawał za swoje najwybitniejsze dzieło, a także najbardziej osobiste w jego karierze: |
||
<blockquote>We wszystkich moich filmach szukałem prawdy o ludziach. Chciałem poznać ich motywacje. W ''Długiej nocy'', gdzie pokazałem Polaków i Żydów, nie szukałem postaw wyjątkowych. Krańcowych w swoim okrucieństwie czy dobroci. Jedni byli bohaterami, innymi powodował strach. Teraz myślę, że tak naprawdę istotą człowieczeństwa jest instynkt samozachowawczy. Są od tego wyjątki. Tak jak w matematyce. Skąd się biorą? To już sprawa Boga, a może genów…{{odn|Preizner|2012|s=210}}</blockquote> |
<blockquote>We wszystkich moich filmach szukałem prawdy o ludziach. Chciałem poznać ich motywacje. W ''Długiej nocy'', gdzie pokazałem Polaków i Żydów, nie szukałem postaw wyjątkowych. Krańcowych w swoim okrucieństwie czy dobroci. Jedni byli bohaterami, innymi powodował strach. Teraz myślę, że tak naprawdę istotą człowieczeństwa jest instynkt samozachowawczy. Są od tego wyjątki. Tak jak w matematyce. Skąd się biorą? To już sprawa Boga, a może genów…{{odn|Preizner|2012|s=210}}</blockquote> |
||
== Znaczenie == |
== Znaczenie == |
||
''Długa noc'' jest wskazywana jako drugi – po utworze ''[[Ósmy dzień tygodnia (film)|Ósmy dzień tygodnia]]'' (1958) [[Aleksander Ford|Aleksandra Forda]] – najdłużej przetrzymywany przez cenzurę film pełnometrażowy w historii kinematografii [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej]]{{odn|Kruk|2018|s=28}}. Już w 1992 |
''Długa noc'' jest wskazywana jako drugi – po utworze ''[[Ósmy dzień tygodnia (film)|Ósmy dzień tygodnia]]'' (1958) [[Aleksander Ford|Aleksandra Forda]] – najdłużej przetrzymywany przez cenzurę film pełnometrażowy w historii kinematografii [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej]]{{odn|Kruk|2018|s=28}}. Już w 1992 była nazywana w prasie „ostatnim półkownikiem” okresu 1945–1989 (określenie autorstwa Katarzyny Bielas z „Gazety Wyborczej”){{odn|Haltof|2012|s=130, 137}}. Mimo to, jak zauważyli Aránzazu Calderón Puerta i Tomasz Żukowski, ''Długa noc'' nie zdobyła popularności porównywalnej z wieloma innymi polskimi półkownikami i została zapomniana zarówno przez widownię, jak i krytyków. Na ów stan rzeczy mogło wpłynąć dotknięcie wciąż drażliwego tematu [[antysemityzm]]u na ziemiach polskich: „Historia recepcji ''Długiej nocy'' i ''[[Przy torze kolejowym]]''<ref group="uwaga">Krótkometrażowy film Andrzeja Brzozowskiego z 1963 roku, również podejmował temat polskiego antysemityzmu na przykładzie tragicznych losów Żydówki, która uciekła z transportu do [[Auschwitz-Birkenau|Auschwitz]]. Miał premierę telewizyjną dopiero w 1992 roku; zob. {{Filmpolski|tytuł|4222178|Przy torze kolejowym}}.</ref> – a właściwie jej braku – wydaje się tym bardziej znacząca, że tak zwanym półkownikom poświęca się od początku lat dziewięćdziesiątych bardzo dużo uwagi”{{odn|Żukowski|Puerta|2014|s=253}}. |
||
== Uwagi == |
== Uwagi == |
||
Wersja z 16:17, 22 cze 2023
 Ryszarda Hanin jako Piekarczykowa (1974) | |
| Gatunek | |
|---|---|
| Rok produkcji |
1967 |
| Data premiery |
30 października 1989 |
| Kraj produkcji | |
| Język |
polski |
| Czas trwania |
78 min |
| Reżyseria | |
| Scenariusz |
Janusz Nasfeter |
| Główne role | |
| Zdjęcia | |
| Scenografia | |
| Kostiumy | |
| Montaż | |
| Produkcja |
Marceli Nowak |
| Wytwórnia | |
Długa noc – polski psychologiczny film wojenny z 1967 roku w reżyserii Janusza Nasfetera, na podstawie powieści Noc Wiesława Rogowskiego. Treścią filmu są dylematy mieszkańców pewnego domu w okupowanej Polsce podczas II wojny światowej, gdzie jeden z domowników zostaje zdemaskowany jako współpracownik oddziału partyzanckiego i jako osoba przechowująca Żyda.
Długa noc była jednym z najstarszych półkowników – filmów, których rozpowszechnianie uniemożliwiła cenzura prewencyjna w okresie rządów komunistycznych. Zrealizowany w aurze nastrojów antysemickich, film Nasfetera nie był dopuszczany do wyświetlania aż do 1989 roku.
Fabuła
Akcja filmu toczy się w momencie niemieckiej okupacji Polski podczas II wojny światowej, w 1943, w ciągu jednej doby. Właścicielka pewnego domu, Piekarczykowa, opłakuje nagłą śmierć męża, którego trumna ma niebawem zostać wyniesiona. W bólu wspiera ją córka Marta, skrycie zakochana w lokatorze Korsaku. W domu zamieszkuje też Katarzyna, mężatka z jednym dzieckiem; jej mąż został wywieziony przez hitlerowców. Pod pretekstem pomocy regularnie odwiedza ją szwagier Józef Katjan. Niespodziewanie w miasteczku zostaje ogłoszona godzina policyjna od szóstej wieczorem do południa następnego dnia – akurat wtedy, gdy Korsak zamierza dostarczyć broń partyzantom. Marta i Katarzyna Katjanowa dodatkowo odkrywają, że w swoim pokoju Korsak ukrywał Żyda. Przypadkowe odkrycie zbiega prowokuje zażartą kłótnię między mieszkańcami[2]. Katjan i Piekarczykowa skłaniają się ku wydaniu przybysza, podczas gdy Marta i Katarzyna nie chcą do tego dopuścić[3]. Zanim mieszkańcy dojdą do porozumienia, co zrobić z Żydem, ten wraz z Korsakiem ucieka pod osłoną nocy w głąb lasu[2]. Wiadomość o zniknięciu niechcianego przybysza nie uspokaja jednak domowników. Piekarczykowa przeszukuje siennik, gdzie ukrywał się Żyd, w poszukiwaniu złota. Katjan z kolei dokonuje gwałtu na Marcie[4].
Obsada
Źródło: Filmpolski.pl[1]
- Anna Ciepielewska – Katarzyna Katjanowa
- Ryszarda Hanin – Piekarczykowa
- Jolanta Wołłejko – Marta, córka Piekarczykowej
- Józef Duriasz – Zygmunt Korsak
- Ludwik Pak – Józef Katjan, szwagier Katarzyny
- Zygmunt Hobot – Żyd
- Henryk Hunko – Szymański, pracodawca Korsaka
- Zdzisław Maklakiewicz – Antoszka
- Halina Buyno-Łoza – Szymańska
- Krystyna Feldman – kobieta z zepsutym zegarkiem
- Irena Netto – Dalecka
- Ryszard Pietruski – policjant Wasiak
Produkcja
Prace przygotowawcze
W 1961 Wydawnictwo Lubelskie opublikowało debiutancką powieść Wiesława Rogowskiego pt. Noc, osadzoną na Lubelszczyźnie[5]. Rogowski już wtedy opisywał czyny antysemickie wśród Polaków na prowincji, daleko przed książkami Jana Tomasza Grossa: „wykorzystywanie potrzebujących pomocy Żydów, ograbianie ich i bezpardonowe pozbywanie się kłopotu – wymawianie schronienia, mordowanie lub wydawanie Niemcom”[6]. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych, dzięki poradzie Jerzego Niemianowskiego i Aleksandra Forda, Nocą zainteresował się reżyser Janusz Nasfeter[7].
Nasfeter osobiście napisał scenariusz na motywach książki Rogowskiego latem 1966 roku. Asekuracyjnie reżyser usunął wątek tułaczki Żyda Jakuba po ucieczce z getta lubelskiego, przeniósł czas akcji na zimę i ograniczył go do kilkunastu godzin. O ile Żyd stanowił centralną postać powieści, u Nasfetera stał się jedynie katalizatorem burzliwych wydarzeń w prowincjonalnym domu[8]. Joanna Preizner twierdziła po latach, że owe zmiany były konieczne, żeby w ogóle można było myśleć o rozpoczęciu prac nad filmem:
Nasfeter doskonale zdawał sobie sprawę, że tekst, aby skierowano go do realizacji, nie może zawierać obrazów podobnych do tych, jakie opisał Rogowski. Nie chcąc zastępować ich innymi, tworzyć złagodzonej wersji losów żydowskiego uciekiniera, postanowił nie pokazywać ich w ogóle[9].
28 października 1966 Komisja Ocen Scenariuszy rozpatrzyła pozytywnie scenariusz Nasfetera, jednogłośnie decydując o skierowaniu projektu Długiej nocy do realizacji[10].
Produkcja
Długa noc powstała w Zespole Filmowym „Studio” pod kierownictwem Marcelego Nowaka, w atelier Wytwórni Filmów Fabularnych we Wrocławiu[1]. Zdjęcia do filmu zrealizował Antoni Nurzyński, który w celach dramaturgicznych posługiwał się przede wszystkim zbliżeniami na twarze postaci[11][11]. Jako plener do Długiej nocy wybrano miejscowość Wyszogród pod Warszawą[11]. Ze względu na warunki pogodowe kożuchy nosili nie tylko członkowie obsady, ale również członkowie ekipy filmowej[11]. Krystyna Garbień w relacji z produkcji dla „Filmu” pisała, że ekipa filmowa miała „dobrą taśmę i dobry sprzęt”[11]. Scenografię wykonał Jerzy Skrzepiński, a kostiumy uszyła Jolanta Komorowska. Montażem nagranego materiału zajął się Roman Kolski[11].
Kolaudacja i zakaz rozpowszechniania
Kolaudacja Długiej nocy odbyła się kilka dni po wybuchu wojny sześciodniowej, w której państwa bloku wschodniego wsparły arabskich agresorów przeciwko wojskom Izraela. Reakcja władz PRL-u była narzucona przez Związek Radziecki; w kraju wybuchły odgórnie podsycane nastroje antysemickie[12]. Podczas kolaudacji komentatorzy byli zbulwersowani sceną, w której Katarzyna odkrywa ukrywającego się za kotarą Żyda i wykrzykuje w przerażeniu „Żyda chowa. Śmierć na nas sprowadzi”[13]. Wiceminister kultury i sztuki Tadeusz Zaorski, zamykając kolaudację, nie przyjmował przesłania filmu i wyraził opinię, że „jest znacznie więcej tych Polaków, którzy oddali swe życie za ratowanie Żydów niż tych, którzy Żydów wydawali”[14]. Końcowa sekwencja kulminująca w gwałcie na córce Piekarczykowej dodatkowo pogorszyła sytuację. Zaorski kwitował traumatyczne przeżycie Marty jako zepchnięcie filmu „w rejon odczuć wewnętrznych”[14].
Choć film początkowo planowano mimo wszystko dopuścić do rozpowszechniania, zainteresowanie prasy Długą nocą stopniowo wygasało. Okazało się, że film w trakcie rządów komunistycznych nigdy nie miał zostać wyświetlony. Z kolportowanej w drugim obiegu wydawniczym listy półkowników wynikało, że Długa noc znalazła się wśród odgórnie najbardziej priorytetowo zakazanych filmów, zaraz po Diable (1972) Andrzeja Żuławskiego i Rękach do góry (1968) Jerzego Skolimowskiego[15][16]. Dopiero 30 października 1989, podczas transformacji ustrojowej Polski, Długa noc miała swoją premierę w Łódzkim Domu Kultury[12].
Nasfeter w wywiadzie dla „Gazety Wyborczej” w 1992 twierdził, że Długą noc uznawał za swoje najwybitniejsze dzieło, a także najbardziej osobiste w jego karierze:
We wszystkich moich filmach szukałem prawdy o ludziach. Chciałem poznać ich motywacje. W Długiej nocy, gdzie pokazałem Polaków i Żydów, nie szukałem postaw wyjątkowych. Krańcowych w swoim okrucieństwie czy dobroci. Jedni byli bohaterami, innymi powodował strach. Teraz myślę, że tak naprawdę istotą człowieczeństwa jest instynkt samozachowawczy. Są od tego wyjątki. Tak jak w matematyce. Skąd się biorą? To już sprawa Boga, a może genów…[17]
Znaczenie
Długa noc jest wskazywana jako drugi – po utworze Ósmy dzień tygodnia (1958) Aleksandra Forda – najdłużej przetrzymywany przez cenzurę film pełnometrażowy w historii kinematografii Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[18]. Już w 1992 była nazywana w prasie „ostatnim półkownikiem” okresu 1945–1989 (określenie autorstwa Katarzyny Bielas z „Gazety Wyborczej”)[19]. Mimo to, jak zauważyli Aránzazu Calderón Puerta i Tomasz Żukowski, Długa noc nie zdobyła popularności porównywalnej z wieloma innymi polskimi półkownikami i została zapomniana zarówno przez widownię, jak i krytyków. Na ów stan rzeczy mogło wpłynąć dotknięcie wciąż drażliwego tematu antysemityzmu na ziemiach polskich: „Historia recepcji Długiej nocy i Przy torze kolejowym[a] – a właściwie jej braku – wydaje się tym bardziej znacząca, że tak zwanym półkownikom poświęca się od początku lat dziewięćdziesiątych bardzo dużo uwagi”[20].
Uwagi
- ↑ Krótkometrażowy film Andrzeja Brzozowskiego z 1963 roku, również podejmował temat polskiego antysemityzmu na przykładzie tragicznych losów Żydówki, która uciekła z transportu do Auschwitz. Miał premierę telewizyjną dopiero w 1992 roku; zob. Przy torze kolejowym w bazie filmpolski.pl.
Przypisy
- ↑ a b c Długa noc w bazie filmpolski.pl
- ↑ a b Kurz 2008 ↓, s. 468.
- ↑ Kurz 2008 ↓, s. 481.
- ↑ Kurz 2008 ↓, s. 482.
- ↑ Preizner 2012 ↓, s. 182.
- ↑ Preizner 2012 ↓, s. 187.
- ↑ Preizner 2012 ↓, s. 196.
- ↑ Preizner 2012 ↓, s. 197.
- ↑ Preizner 2012 ↓, s. 199.
- ↑ Preizner 2012 ↓, s. 200-201.
- ↑ a b c d e f Garbień 1967 ↓, s. 10-11.
- ↑ a b Kurz 2008 ↓, s. 469.
- ↑ Kurz 2008 ↓, s. 478.
- ↑ a b Kurz 2008 ↓, s. 480.
- ↑ Czarna księga cenzury PRL, Aneks, 1978, s. 61 [dostęp 2023-05-31] (pol.).
- ↑ Curry 1984 ↓, s. 388.
- ↑ Preizner 2012 ↓, s. 210.
- ↑ Kruk 2018 ↓, s. 28.
- ↑ Haltof 2012 ↓, s. 130, 137.
- ↑ Żukowski i Puerta 2014 ↓, s. 253.
Bibliografia
- Jane Leftwich Curry, The Black Book of Polish Censorship, Vintage Books, 1984, s. 388, ISBN 978-0-394-71734-0 [dostęp 2023-05-31] (ang.).
- Krystyna Garbień, Zima w Wyszogrodzie, „Film”, nr 14, 1967, s. 10–11.
- Marek Haltof, Polish film and the Holocaust: politics and memory, New York: Berghahn Books, 2012, ISBN 978-0-85745-356-3 [dostęp 2023-05-30].
- Adam Kruk, Reżyserzy na uwięzi, „Kino”, grudzień 2018, s. 27-29.
- Iwona Kurz, Ten obraz jest trochę straszliwy”. Historia pewnego filmu, czyli naród polski twarzą w twarz z Żydem, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” (4), 2008, s. 466-483, DOI: 10.32927/ZZSiM.283, ISSN 2657-3571 [dostęp 2023-05-30] (pol.).
- Joanna Preizner, Kamienie na macewie: Holokaust w polskim kinie, Kraków Budapeszt: Wydawnictwo Austeria, 2012, ISBN 978-83-61978-92-3 [dostęp 2023-05-30].
- Tomasz Żukowski, Aranzazu Calderón Puerta, Narracja narodowo-kombatancka versus wątek żydowski w kinie polskim lat sześćdziesiątych, [w:] Katarzyna Chmielwska, Grzegorz Wołowiec, Tomasz Żukowski (red.), Rok 1966. PRL na zakręcie, Warszawa: Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, 2014, s. 221-254 [dostęp 2023-05-31].
Linki zewnętrzne
- Długa noc w bazie Filmweb
- Długa noc w bazie filmpolski.pl
- Zdjęcia z filmu Długa noc w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”