Nicolae Ceaușescu

Nicolae Ceauşescu

Data i miejsce urodzenia	26 stycznia 1918 Scorniceşti, Rumunia
Data i miejsce śmierci	25 grudnia 1989 Târgovişte, Rumunia
Sekretarz Generalny Rumuńskiej Partii Komunistycznej
Okres	od 22 marca 1965 do 22 grudnia 1989
Poprzednik	Gheorghe Gheorghiu-Dej
Następca	rozwiązanie partii
Prezydent Rumunii
Okres	od 9 grudnia 1967 do 22 grudnia 1989
Poprzednik	Chivu Stoica
Następca	Ion Iliescu

{{Polityk infobox}} Nieoczekiwana grafika: "grafika".

Nicolae Ceaușescu (ur. 26 stycznia 1918 w Scorniceşti, zm. 25 grudnia 1989 w Târgovişte) – rumuński polityk komunistyczny. Sekretarz generalny Rumuńskiej Partii Komunistycznej od 1965 roku, dyktator Rumunii od 1967 do 1989 roku. Został obalony i stracony w wyniku rewolucji w 1989 roku.

Młodość i początek kariery

Nicolae Ceaușescu w 1936 roku

Nicolae Ceaușescu urodził się w wielodzietnejnej rodzinie w Scorniceşti, w regionie Aluta. W wieku lat 11 przeprowadził się do Bukaresztu, aby rozpocząć pracę w fabryce. Na początku 1932 roku wstąpił do nielegalnej Partii Komunistycznej. W roku 1933 został po raz pierwszy aresztowany za agitację podczas strajku. W 1934 roku został ponownie aresztowany, wpierw za zbieranie podpisów przeciw procesowi pracownikom kolei, a następnie dwa razy za podobną działalność. W policyjnych aktach można było znaleźć o nim opisy "niebezpieczny komunistyczny agitator" i "aktywny propagator komunizmu i antyfaszyzmu". Po tym czasie ukrywał się przed policją, jednak został aresztowany i uwięziony w 1936 roku na dwa lata w więzieniu Doftan za działania antyfaszystowskie.

Kiedy wyszedł z więzienia w 1939 roku, poznał Elenę Petrescu (pobrali się w 1946 roku), która wraz z upływem czasu miała coraz większy wpływ na życie polityczne męża. W 1940 roku został ponownie aresztowany i uwięziony. W 1943 roku został przewieziony do obozu koncentracyjnego w Târgu Jiu, gdzie dzielił celę z Gheorghem Gheorghiu-Dejem, stając się jego protegowanym. Po II wojnie światowej, kiedy Rumunia zaczynała działać pod wpływem ZSRR, zaczął działać jako sekretarz Związku Młodych Komunistów (1944 – 1945).

Wraz z rosnącą władzą komunistów w Rumunii w 1947 roku, Ceaușescu objął stanowisko Ministra Rolnictwa, następnie został zastępcą Ministra Sił Zbrojnych – pod Gheorghem Gheorghiu-Dejem. W 1952 roku Gheorghe Gheorghiu-Dej przeniósł go do Komitetu Centralnego Partii. W 1954 roku stał się pełnoprawnym członkiem Biura Politycznego i z czasem piął się po drabinie hierarchii, zajmując w końcu drugie miejsce w Partii.

Przywództwo Rumunii

Plik:Tito and President Caucescu of Romania.jpg

Josip Broz Tito i Nicolae Ceauşescu

Trzy dni po śmierci Gheorghiu-Deja w 1965 Ceaușescu objął stanowisko I sekretarza Rumuńskiej Partii Robotniczej. Jedną z jego pierwszych decyzji była zmiana nazwy partii na Rumuńską Partię Komunistyczną oraz nazwanie państwa Socjalistyczną Republiką Rumunii. Dwa lata później, w 1967 roku, objął stanowisko przewodniczącego Rady Państwa (od 1974 także przyjmuje tytuł Prezydenta Socjalistycznej Republiki Rumunii), ustanawiając dyktaturę typu stalinowskiego z kultem własnej osoby (był określany jako "Wódz" – Conducător i "Geniusz Karpat" – Geniul din Carpaţi) i terrorem tajnej policji Securitate.

Początkowo Ceauşescu był popularny w Rumunii i na Zachodzie, dzięki swojej polityce zagranicznej, przeciwstawiając się autorytetowi ZSRR. W latach 60. zakończył aktywne członkostwo w Układzie Warszawskim (pomimo że Rumunia pozostała członkiem Układu). W 1968 roku odmówił uczestniczeniu w ataku na Czechosłowację w ramach sił Układu Warszawskiego, a następnie otwarcie potępiał to posunięcie. Jeszcze wielokrotnie spektakularnie przeciwstawiał się działaniom ZSRR, np. utrzymując stosunki z Izraelem, podczas państwowej wizyty w Finlandii składając demonstracyjnie kwiaty na grobie marszałka Karola Mannerheima, bohatera wojny fińsko-sowieckiej. Pomimo że ZSRR w znacznej mierze tolerowało buntowniczość Ceauşescu, jego niezależność od Moskwy kosztowała Rumunię odosobnienie w bloku wschodnim.

W 1974 roku Ceauşescu został Prezydentem Rumunii, co umocniło jego władzę. Kontynuował swoją politykę niezależności w kontaktach z zagranicą. W 1984 roku Rumunia była jednym z trzech komunistycznych krajów (pozostałe to Chińska Republika Ludowa i Jugosławia), które brały udział w organizowanej przez Amerykanów letnich Igrzyskach Olimpijskich. Rumunia była również pierwszym krajem bloku wschodniego, który nawiązał oficjalne kontakty ze Wspólnotą Europejską. Pomimo to Ceauşescu odmówił wprowadzenia jakichkolwiek liberalnych reform. Ewolucja jego reżimu podążała ścieżką stalinizmu, który został zainicjowany przez Gheorghiu-Deja. Jego opozycja wobec kontroli sowieckiej wynikała głównie z niechęci wobec procesu destalinizjacji. Tajna policja (Securitate) przejęła kontrolę nad mediami i nie tolerowała żadnej wewnętrznej opozycji.

W 1972 roku Ceauşescu zaczął wprowadzać projekt systematyzacji. Akcja promowana jako sposób na budowę "wszechstronnie rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego" zakładała rozbiórkę, przesiedlenie wsi i doprowadziła do próby całkowitej jej zmiany. Ponad 1/5 centralnego Bukaresztu, także kościoły i budynki historyczne, zostały zburzone w latach 80., w celu przebudowania miasta w wyjątkowym stylu. Dom Ludu (Casa Poporului), obecnie Pałac Parlamentu, jest drugim po Pentagonie największym administracyjnym budynkiem na świecie. Ceauşescu planował również zburzyć wiele wsi, aby przesiedlić ich mieszkańców do bloków w miastach, w ramach programu urbanizacyjnego i industrializacyjnego.

Rozporządzenie z 1966 roku

W 1966 roku Ceauşescu wprowadził politykę mającą na celu podniesienie bardzo niskiego wskaźnika rozrodczości. Wprowadził między innymi podatek wahający się pomiędzy 10 i 20% dochodu, który obciążał kobiety i mężczyzn, nie posiadających dzieci po ukończeniu 25 roku życia. Argumentem zwalniającym z opłaty nie była również niemożność posiadania dzieci z powodów medycznych. Aborcja była dozwolona wyłącznie w przypadku kobiet w ciąży, które miały powyżej 45 lat, bądź posiadały czworo (później pięcioro) dzieci. Posiadanie przynajmniej pięciorga dzieci wiązało się ze znacznymi korzyściami, a matki przynajmniej dziesięciorga dzieci były ogłaszane przez Państwo matkami bohaterkami. Jednak niewiele kobiet zostało odznaczonych tym statusem. Zazwyczaj rumuńskie rodziny w erze komuny posiadały dwoje lub troje dzieci. Znaczna liczba kobiet umarła lub została okaleczona podczas potajemnych aborcji, jakie dokonywano w tym czasie.

Celem rządu stały się również małżeństwa pragnące rozwodu, których odsetek znacznie wzrósł. Od tej pory przeprowadzenie rozwodu było dużo trudniejsze – zgodnie z dekretem małżeństwo mogło być rozwiązane tylko w dobrze uzasadnionych przypadkach. W późnych latach 60. populacja zaczęła się powiększać, czemu towarzyszył wzrost biedy i bezrobocia (dzieci ulicy) w obszarach miejskich. Z czasem pojawił się nowy problem – wskutek częstego porzucania dzieci – wzrosła liczba sierot i pod koniec lat 80. pojawiła się epidemia AIDS. Problem AIDS był spotęgowany odmową reżimu w informowaniu społeczeństwa o istnieniu choroby i niechęcią w udostępnianiu i przeprowadzaniu testu HIV.

Tezy Lipcowe

Kim Ir Sen z Nicolae Ceauşescu w Korei Północnej w 1971 roku

Plakat propagandowy z 1986 roku

Znaczek upamiętniający 70. urodziny dyktatora

W 1971 roku, podczas wizyty w ChRL, Korei Północnej i Wietnamie Północnym, Ceauşescu został zainspirowany bezkompromisowym modelem prowadzenia polityki. Szczególnie zainteresowała go idea całkowitej transformacji narodowej, jaka została wcielona w życie w programie Koreańskiej Partii Pracy oraz podczas rewolucji kulturowej Chin. Zaraz po powrocie do kraju zaczął wcielać system Korei Północnej, zainspirowany głównie północnokoreańskim prezydentem Kimem Ir Sena oraz filozofią Dżucze. Północnokoreańskie książki o filozofii Dżucze zostały przetłumaczone na język rumuński i rozpowszechnione po kraju. 6 lipca 1971 roku Ceauşescu wygłosił mowę przed Komisją Egzekucyjną Partii. Ta quasi-maoistyczna mowa, która jest nazywana Tezami Lipcowymi, zawierała 17 propozycji. Wśród nich takie jak: ciągły wzrost przy „przewodniej roli” Partii; poprawa poziomu edukacyjnego Partii oraz masowe akcje polityczne; uczestnictwo młodzieży w dużych projektach w ramach „pracy patriotycznej”; intensyfikacja edukacji polityczno-ideologicznej w szkołach, na uniwersytetach oraz wśród organizacji dziecięcych, młodzieżowych i studenckich; ekspansja propagandy politycznej poprzez radio, telewizję, teatry, kina, opery, balet, związki artystów – propagowanie charakteru „wojowniczego rewolucjonisty” w sztuce. W 1965 roku potępiono liberalizację i został stworzony indeks książek oraz autorów zakazanych.

Dezercja Pacepa

W 1978 roku Ion Mihai Pacepa, starszy członek rumuńskiej policji politycznej (Securitate) i dwugwiazdkowy generał, zdezerterował do Stanów Zjednoczonych. Był on najwyżej w wojskowej hierarchii postawionym dezerterem z bloku wschodniego w całej historii zimnej wojny. Jego dezercja była silnym ciosem dla reżimu, zmuszając Ceauşescu do całkowitej zmiany architektury Securitate. Książka Pecepa, Czerwone Horyzont wydana w 1986 roku, opisuje ze szczegółami reżim Ceauşescu. Opisana jest między innymi współpraca dyktatora z terrorystami arabskimi i masowe szpiegostwo w przemyśle amerykańskim. Po dezercji Pacepa kraj stał się bardziej odizolowany i został zahamowany jego wzrost gospodarczy.

Kredyt zagraniczny

Pomimo wzmacniającej się władzy totalitarnej, polityczna niezależność Ceauşescu od ZSRR oraz jego sprzeciw wobec inwazji zbrojnej w Czechosłowacji w 1968 roku, zainteresowała mocarstwa zachodnie, które wierzyły, że jest on antysowieckim indywidualistą. Wierzyły, że dokonają rozpadu Układu Warszawskiego, wspierając finansowo Rumunię. Ceauşescu nie zdawał sobie sprawy, że pożyczki te często były udzielane mu na niekorzystnych warunkach. Dyktator był gotów zapożyczyć się na ogromne sumy (ponad 13 miliardów dolarów), aby mieć możliwość sfinansowania programu rozwoju ekonomicznego. Pożyczki te doprowadziły do załamania sytuacji finansowej kraju. W ramach prób poprawy sytuacji Ceauşescu postanowił uniemożliwić zaciąganie kredytów zagranicznych. Zorganizował referendum i zarządził zmianę konstytucji, dodając klauzulę, która zabraniała Rumunii zaciągania pożyczek zagranicznych w przyszłości. W referendum niemal jednogłośnie głosowano na „tak”. W latach 80. Ceauşescu zarządził eksport znacznej części produkcji rolnej i przemysłowej w celu spłacenia kredytów. Rezultatem były braki na rodzimym rynku, które uczyniły życie Rumunów walką o przetrwanie. Zostało wprowadzone racjonowanie żywności oraz ogrzewania, gazu i elektryczności. Korupcja stała się codziennością. W całym tym okresie można było zaobserwować obniżanie się standardu życia, zwłaszcza dostępności i jakości jedzenia i dóbr dostępnych w sklepach. Oficjalne argumenty mówiły o spłacaniu długów, dlatego ludzie akceptowali trudne warunki, mając nadzieję, że sytuacja ta jest krótkookresowa i ma służyć poprawie życia. Dług został spłacony latem 1989 roku, krótko przed obaleniem dyktatora, ale ogromny eksport był kontynuowany aż do rewolucji, która miała miejsce w grudniu.

Napięcia

Do 1989 roku Ceauşescu okazywał znaki całkowitej nieświadomości rzeczywistości. Kiedy kraj przechodził skrajnie trudny okres, a ludzie stali w długich kolejkach po chleb przed pustym sklepem, on był pokazywany w telewizji państwowej, wchodzący do sklepów pełnych jedzenia, uczestniczący w festiwalach artystycznych. Specjalne kontyngenty jedzenia wypełniały półki przed jego wizytami i nawet dożywione krowy były transportowane przez cały kraj w oczekiwaniu na jego wizytę na farmie. Podstawowe produkty, takie jak mąka, jajka, masło i mleko były trudno dostępne i większość ludzi zaczęła polegać na małych przydomowych ogródkach, na alejkach w małych miasteczkach lub też na wsi. Pod koniec 1989 roku telewizja wyemitowała listę kołchozów, które zgłaszały rekordowe zbiórki żywności, co w rażący sposób odbiegało od problemów, jakich doświadczał przeciętny Rumun w tym czasie. Niektórzy ludzie wierzyli, że dyktator nie jest świadomy tego, co się dzieje w kraju i próbowali dostarczać mu petycje i skargi podczas jego licznych wizyt w kraju. Jednakże, zawsze gdy otrzymał list, natychmiast przekazywał go członkowi ochrony. To czy Ceauşescu przeczytał którykolwiek z nich jest niewiadome.

Plik:Romanian Revlution 1989 3.jpg

Ceauşescu uciekający śmigłowcem przed tłumem zebranym przed siedzibą Partii w Bukareszcie w trakcie rewolucji

Rewolucja

Reżim Ceauşescu upadł po serii gwałtownych wydarzeń jakie miały miejsce w Timişoarze i Bukareszcie w grudniu 1989 roku. W listopadzie 1989 roku, podczas XIV Kongresu Rumuńskiej Partii Komunistycznej, 71-letni wówczas dyktator, został ponownie wybrany na 5 lat jako przewodniczący Partii.

Timişoara

Demonstracje w Timişoarze rozpoczęły się gdy rząd próbował wyeksmitować László Tőkésa, węgierskiego pastora oskarżonego o szerzenie etnicznej nienawiści. W ramach wsparcia członkowie społeczności węgierskiej otoczyli jego mieszkanie. Rumuńscy studenci przyłączyli się spontanicznie do demonstracji, która wkrótce przekształciła się w antyrządową demonstrację, tracąc swój pierwotny charakter. 17 grudnia 1989 roku regularne wojsko, policja i Securitate otworzyły ogień do demonstrantów. Dzień później Ceauşescu wyjechał do Iranu, pozostawiając stłumienie buntu swoim podwładnym i żonie. Do czasu jego powrotu, 20 grudnia 1989 roku, sytuacja stała się jeszcze bardziej napięta. Wówczas to zostało wyemitowane w telewizji jego przemówienie, w którym mówił o wydarzeniach w Timişoarze jako o „ingerencji zagranicznych sił wewnętrznych w sprawy rumuńskie” oraz o „zewnętrznej agresji na rumuńską suwerenność”. Państwowe media nie udzielały żadnych informacji o wydarzeniach w Timişoarze. Kraj dowiadywał się o działaniach dzięki zachodnim stacjom radiowym, takim jak głos Ameryki oraz radio Wolna Europa. Na następny dzień (21 grudnia 1989) została zaplanowana masowa demonstracja, która według oficjalnych mediów prezentowała „spontaniczny ruch wspierający Ceauşescu”.

Obalenie Ceauşescu

21 grudnia masowa demonstracja, która miała miejsce na Placu Rewolucji przemieniła się w chaotyczny tłum. Obraz Ceauşescu, który nie jest w stanie pojąć, dlaczego tłum zaczyna go wygwizdywać pozostaje jednym z bardziej znaczących momentów w historii rozpadu komunizmu Europy Wschodniej. Ogłuszona para (dyktatorowi towarzyszyła małżonka), nie mogąc opanować tłumu, w końcu uciekła do budynku, gdzie została aż do dnia następnego. Do końca dnia w Bukareszcie można było zobaczyć ludzi, którzy gromadzili się na Placu Uniwersyteckim i walczyli z policją i armią na barykadach. Jednakże nieuzbrojeni buntownicy nie stanowili zagrożenia dla aparatu wojskowego, który był skoncentrowany w Bukareszcie. Do północy wojsko oczyściło ulice i aresztowało setki osób. Do ranka 22 grudnia rebelia rozprzestrzeniła się na wszystkie większe miasta. W telewizji została ogłoszona niespodziewana śmierć Vasile Milea, ministra obrony. Natychmiast po tym wydarzeniu Ceauşescu przejął władzę nad armią. Próbował wygłosić przemówienie do tłumu zgromadzonego przed budynkiem Komisji Centralnej, ale ten desperacki krok został odrzucony przez buntowników, którzy zdołali dostać się siłą do budynku. Ceauşescu uciekł helikopterem. W trakcie rewolucji zachodnia prasa opublikowała oszacowaną liczbę ludzi zamordowanych przez Securitate w tym czasie. Według mediów liczba ta znacznie rosła i osiągnęła 64 000, co było szeroko opisywane i komentowane na pierwszych stronach gazet. Po śmierci Ceauşescu okazało się, że liczba ofiar zarejestrowanych w szpitalach w całym kraju wyniosła mniej niż tysiąc osób.

Egzekucja

Grób Ceauşescu na cmentarzu Ghencea w Bukareszcie

Ceauşescu i jego żona Elena opuścili stolicę wraz z Emilem Bobu i Manea Mănescu i udali się helikopterem do rezydencji Ceauşescu w Snagov, skąd ponownie uciekli, tym razem do Târgovişte. Gdy armia kazała im lądować, porzucili helikopter obok miasta. Ceauşescu został zatrzymany przez policję, która przekazała małżeństwo wojsku. W święta Bożego Narodzenia, 25 grudnia, obydwoje zostali skazani przez sąd wojskowy na śmierć z licznymi zarzutami: od nielegalnego gromadzenia bogactwa do ludobójstwa. Wyrok wykonano w Târgovişte. Cały proces był filmowany, jednak załoga filmowa nie nakręciła samej egzekucji, ponieważ strzelanina rozpoczęła się zbyt szybko. Małżeństwo zostało rozstrzelane przez pluton egzekucyjny, wśród nich była między innymi elita oddziału spadochroniarzy: Ionel Boeru, Dorin Cârlan i Octavian Gheorghiu, którzy strzelali z karabinów. Pluton egzekucyjny nie zaczekał do momentu, aż skazani zostaną rozwiązani i zostaną im zawiązane oczy, tak jak ma to miejsce zazwyczaj przy egzekucjach. Pluton zaczął strzelać, gdy tylko skazani się pojawili. Po tym gdy przestano strzelać, ciała zostały przykryte płótnem. Pośpieszny proces i obraz ciał skazańców został sfilmowany, a film niemal natychmiast wyemitowany w wielu zachodnich krajach. Film był pokazany również w publicznej telewizji rumuńskiej jeszcze tego samego dnia. Groby małżeństwa Ceauşescu znajdują się na cmentarzu Ghencea w Bukareszcie. Nicolae i Elena są pogrzebani po przeciwnych stronach alejki. Same groby są skromne, ale są pokryte kwiatami i symbolami ich reżimu. Niektórzy twierdzą, że groby dyktatorów są puste. W kwietniu 2007 roku ich syn Valentin przegrał sprawę sądową, chcąc rozpocząć śledztwo, która miałaby rozwiązać tę kwestię. Starszy syn, Nicu Ceauşescu, zmarły w 1996 roku jest pochowany blisko rodziców na tym samym cmentarzu. Według Jurnalul Naţional córka Ceauşescu i zwolennicy jego poglądów politycznych chcieli przenieść ciała do mauzoleum lub kościołów, ale te żądania zostały odrzucone przez rząd.

Życie prywatne

Nicolae Ceaușescu miał do dyspozycji 39 willi zbudowanych w każdym okręgu Rumunii i 21 prezydenckich apartamentów w ambasadach na świecie. Jego najwspanialszą siedzibą był pałac, w którym Ceausescu mieszkał na co dzień. Flota prezydencka składała się z dziewięciu samolotów (w tym dwa Ił-62 i Boeing 707), trzech helikopterów i trzech specjalnych pociągów.

Ze związku z Eleną Ceaușescu miał troje dzieci: córkę Zoię i dwóch synów, Valentina i Nicu.

Bibliografia

• Kolekcja Newsweeka "Dni, które wstrząsnęły światem." część 3: Upadek Imperium Ceausescu".

Linki zewnętrzne

• Nagranie ostatniego przemówienia Nicolae Ceausescu
• Artykuł Agnieszki Skieterskiej (Gazeta Wyborcza) o wiosce dyktatora