Stanisław Cwynar (pilot)
| |
 pułkownik
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
3 pułk lotniczy |
| Stanowiska |
dowódca eskadry |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
    
| |
.png){kind=small}
.svg){kind=small}
Stanisław Cwynar (ur. 21 listopada 1897 w Orzechówce, zm. 9 maja 1982 w Nottingham) – pułkownik pilot Wojska Polskiego, dowódca 213. i 214. eskadry bombowej, w czasie wojny obronnej Polski dowodził XV dywizjonem bombowym. Jako pilot Polskich Sił Powietrznych dowodził 300. dywizjonem bombowym PSP. Kawaler Virtuti Militari, brat Michała Cwynara, asa myśliwskiego i dowódcy 316. dywizjonu myśliwskiego PSP.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Jana i Marii, miał pięcioro rodzeństwa[1]. Szkołę powszechną i gimnazjum ukończył w Brzozowie. Zgłosił się do służby w Legionach Polskich, w trakcie I wojny światowej walczył m.in. pod Gródkiem Jagiellońskim. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę zgłosił się do służby w odrodzonym Wojsku Polskim, został skierowany na szkolenie w Szkole Podchorążych w Kutnie. Po promocji na stopień podporucznika został przydzielony do Honorowej Gwardii Marszałka Józefa Piłsudskiego[2].
Na własną prośbę został przeniesiony do lotnictwa. Po kursie pilotażu w Dęblinie otrzymał przydział do 3. pułku lotniczego. W 1928 r. wykładał nawigację w Oficerskiej Szkole Lotnictwa, a następnie w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa. W 1934 r. objął dowództwo nad plutonem w 33. eskadrze towarzyszącej[3][4]. W 1937 r. został awansowany na stopień kapitana[5].
1 listopada 1937 r. objął stanowisko dowódcy 213. eskadry bombowej[6]. 20 października 1938 r. przekazał dowództwo kpt. pil. Józefowi Wyrzykowskiemu[7], 30 października objął dowództwo nad 214. eskadrą bombową i sprawował to stanowisko do momentu rozwiązania eskadry w marcu 1939 r.[8]
W marcu objął dowództwo nad nowo sformowanym XV dywizjonem bombowym i w jego składzie walczył podczas wojny obronnej[9][10]. Pomimo braku rozkazów z dowództwa samodzielnie podjął decyzję zmiany miejsca postoju dywizjonu[11] i operowania z lotniska w Podlodowie, które zapewniało efektywne wykorzystanie posiadanych samolotów do atakowania niemieckich kolumn pancernych[12]. 14 września dowodził wyprawą bombową atakującą czołgi nieprzyjaciela w rejonie Zamościa, dzień później poprowadził samoloty dywizjonu do ataku na niemieckie kolumny w okolicach Radomia. Z powodu mgły i nieodnalezienia celu zaatakowano niemieckie jednostki pomiędzy Włodzimierzem Wołyńskim a Sokalem[13].
Po agresji ZSRR na Polskę 18 września ewakuował się z jednostką na teren Rumunii[14], a następnie przedostał do Francji[15]. Stąd został skierowany do Wielkiej Brytanii, gdzie zajął się tworzeniem dywizjonu 300[16]. Otrzymał numer służbowy RAF 76610[4]. Początkowo pełnił funkcję dowódcy eskadry „A”, ale już wkrótce objął stanowisko zastępcy dowódcy dywizjonu[17]. 12 marca 1941 r., po starcie z lotniska Mildenhall, atakował cele w Hamburgu[18]. 23 marca pilotowany przez niego Wellington z powodu przeciążenia nie zdołał oderwać się od pasa startowego, maszyna nie nadawała się do naprawy[19]. W nocy z 17 na 18 kwietnia brał udział w nalocie na Berlin, bomby zrzucone z pilotowanego przez niego samolotu spowodowały pożary w rejonie Berlin Ostbahnhof i na Alexanderplatz[20]. 18 czerwca został mianowany dowódcą dywizjonu 300, zbiegło się to też z przeniesieniem jednostki na lotnisko Hemswell i znaczną poprawą warunków bytowych polskich lotników[21]. 12 sierpnia poprowadził załogę, nie mającą doświadczenia bojowego, do nalotu nad port w Hawrze. Z powody złych warunków atmosferycznych misja została odwołana, ale wiadomość o tym nie dotarła do załogi, która przeprowadziła skuteczny atak. 14 sierpnia jego doświadczenie okazało się niewystarczające, aby ta sama załoga odnalazła cel w Hamburgu[22].
Turę lotów bojowych zakończył 26 stycznia 1942 r., tego też dnia zdał dowództwo nad dywizjonem 300[23]. Następnie objął stanowisko szefa wyszkolenia 18 Operational Training Unit[24]. Po zakończeniu II wojny światowej nie zdecydował się na powrót do Polski i pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Pełnił funkcję dowódcy stacji RAF w Newton[25], 15 stycznia 1946 r. został dowódcą Polskiej Stacji Bombowej w Faldingworth[26]. Po demobilizacji brał aktywny udział w życiu Polonii, był aktywnym działaczem Stowarzyszenia Lotników Polskich[16].
Zmarł 9 kwietnia 1982 r. w Nottingham i tam został pochowany. W późniejszym czasie jego prochy zostały sprowadzone do Polski i złożone w grobie rodzinnym w Orzechówce[27].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]Za swą służbę otrzymał odznaczenia[28]:
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari nr 9033,
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie,
- Medal Lotniczy – czterokrotnie,
- Polowa Odznaka Pilota,
- Distinguished Flying Cross.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Bracia Cwynarowie, bohaterowie bitwy o Anglię spod Brzozowa. Nasza Historia. [dostęp 2023-11-21]. (pol.).
- ↑ Zieliński, Krzystek 2002 ↓, s. 38-39.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 255.
- ↑ a b Krzystek 2012 ↓, s. 137.
- ↑ Rybka, Stepan 2003 ↓, s. 318.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 103.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 104.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 106.
- ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 189.
- ↑ Oyrzanowski 2008 ↓, s. 46.
- ↑ Oyrzanowski 2008 ↓, s. 56.
- ↑ Oyrzanowski 2008 ↓, s. 62.
- ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 196-197.
- ↑ Oyrzanowski 2008 ↓, s. 69.
- ↑ Oyrzanowski 2008 ↓, s. 81.
- ↑ a b Makowski 2012 ↓, s. 247.
- ↑ Jaśkiewicz 2018 ↓, s. 26.
- ↑ Jaśkiewicz 2018 ↓, s. 52.
- ↑ Jaśkiewicz 2018 ↓, s. 53.
- ↑ Jaśkiewicz 2018 ↓, s. 78.
- ↑ Jaśkiewicz 2018 ↓, s. 86-87.
- ↑ Jaśkiewicz 2018 ↓, s. 88.
- ↑ Król 1990 ↓, s. 84.
- ↑ Pawlak 1991 ↓, s. 522.
- ↑ Zieliński, Krzystek 2002 ↓, s. 40.
- ↑ Jaśkiewicz 2018 ↓, s. 237.
- ↑ Stanisław Cwynar. Niebieska eskadra - groby, cmentarze, pomniki, miejsca pamięci polskich lotników. [dostęp 2023-11-21]. (pol.).
- ↑ Cwynar Stanisław. Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii 1940-1947. [dostęp 2023-11-21]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Łukasz Jaśkiewicz: 300 Dywizjon Bombowy „Ziemi Mazowieckiej”. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2018. ISBN 978-83-7889-828-3. OCLC 1096345355.
- Stanisław Karpiński: Na skrzydłach huraganu. Warszawa: Bellona, 2003. ISBN 83-11-09561-2. OCLC 57452849.
- Wacław Król: Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07695-2. OCLC 834110269.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Wacław Makowski: Cywil w wojsku : wspomnienia z życia i wojen : 1930-1945. T. Część III i IV. Piekary Śląskie: Wydawnictwo ZP, 2012. ISBN 978-83-63324-05-6. OCLC 871713015.
- Wacław Oyrzanowski: Czy starczy sił na przetrwanie. Piekary Śląskie ; Warszawa: ZP Grupa, 2008. ISBN 978-83-61529-00-2. OCLC 830596725.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w Wojnie Obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0795-7. OCLC 830072566.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja CDCN: „Księgarnia Akademicka”, 2003. ISBN 83-7188-691-8. OCLC 831137079.
- Józef Zieliński, Tadeusz Krzystek: Dowódcy dywizjonów Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie = Commanders of the Polish Air Force squadrons in the West. Poznań: Bellona, 2002. ISBN 83-11-09553-1. OCLC 52033660.
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (czterokrotnie)
- Odznaczeni Medalem Lotniczym (czterokrotnie)
- Polacy odznaczeni Krzyżem Wybitnej Służby Lotniczej
- Polscy lotnicy w kampanii wrześniowej
- Polscy piloci bombowi
- Żołnierze Legionów Polskich 1914–1918 (Austro-Węgry)
- Żołnierze Wojska Polskiego na emigracji w Wielkiej Brytanii po II wojnie światowej
- Urodzeni w 1897
- Zmarli w 1982