Stanisław Krakow

Stanisław Krakow

Станислав Краков

porucznik
Data i miejsce urodzenia	28 marca 1895 Kragujevac
Data i miejsce śmierci	15 grudnia 1968 Genewa
Przebieg służby
Lata służby	1912–1926
Siły zbrojne	Królewskie Wojska Serbskie Królewskie Wojska Jugosłowiańskie
Główne wojny i bitwy	wojny bałkańskie, I wojna światowa
Późniejsza praca	dziennikarz, pisarz, reżyser
Odznaczenia

Stanisław Krakow, serb. Станислав Краков (ur. 28 marca 1895 w Kragujevacu, zm. 15 grudnia 1968 w Genewie) – serbski i jugosłowiański oficer, dziennikarz, pisarz, reżyser filmowy, bibliofil, ekslibryk i numizmatyk, pochodzący z polskiej rodziny szlacheckiej.

Przez wiele lat pełnił funkcję redaktora naczelnego pisma „Vremen”. Był ochotnikiem w oddziale Vojina Popovića – księcia Vuka w wojnach bałkańskich, brał także udział w I wojnie światowej i walkach na froncie salonickim, za co został odznaczony Orderem Orła Białego, Orderem Korony Jugosłowiańskiej, Orderem Świętego Sawy, Medalem Waleczności, Medalem Albanii i Krzyżem Miłosierdzia. Podczas okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej wspierał Rząd Ocalenia Narodowego pod przewodnictwem swojego wuja, generała Milana Nedicia. Był autorem kilkunastu powieści i innych utworów literackich oraz redaktorem gazet „Novo vreme” i „Obnova”.

Życiorys

Rodzina i edukacja

Urodził się 28 marca 1895 roku w Kragujevacu jako syn doktora Aleksandra Zygmunta, polskiego lekarza pochodzenia żydowskiego i Persidy, wnuczki księcia Zeoki Nikoli Stanojevicia i siostry generała Milana Nedicia. Uczęszczał do czteroletniej szkoły podstawowej w Knjaževcu, którą ukończył w 1905 roku w Zaječarze. Następnie w 1913 roku ukończył Drugie Gimnazjum Męskie w Belgradzie.

Stanisław Krakow jako ochotnik w kompanii księcia Vuka w 1912 roku; przy pasie ma szablę, którą otrzymał od dowódcy tureckiej armii Vardaru

Kariera wojskowa

Będąc uczniem siódmej klasy liceum, zaciągnął się jako ochotnik do czetnickiego oddziału majora Vojina Popovića – księcia Vuka podczas I wojny bałkańskiej w 1912 roku. W wieku siedemnastu lat nie mógł zostać przyjęty do regularnej armii.

W następnym roku brał udział w II wojnie bałkańskiej przeciwko Bułgarii. Został ranny w pobliżu Kriwej Pałanki.

Po ukończeniu szkoły średniej wstąpił do Akademii Wojskowej i jako świeżo upieczony podchorąży 46. rocznika Niższej Szkoły Akademii Wojskowej w 1914 roku wyjechał na front I wojny światowej. Brał udział w wielu bitwach, przeżył albańską Golgotę. Został ranny w 1915 roku, będąc dowódcą plutonu. Był jednym z pierwszych, którzy zdobyli Kajmakczałan i wkroczyli do Wełesu. W 1916 roku redagował czasopismo „Rovovac”. W sumie był ranny 17 razy i otrzymał dziewięć różnych odznaczeń.

21 czerwca 1921 przeszedł na emeryturę w stopniu porucznika.

Kariera cywilna

Po I wojnie światowej podjął studia prawnicze i ukończył je. W 1921 roku rozpoczął pracę jako dziennikarz w gazecie „Vreme”. Był redaktorem magazynu o tematyce lotniczej „Naša krila” (1924–1939) i pisma „Telegram” (1939). Od 1932 był redaktorem naczelnym gazety „Vreme”, a następnie dyrektorem tej gazety, a także redaktorem „Polityki”. Podczas wizyty króla Aleksandra I Karađorđevicia we Francji w październiku 1934 roku znalazł się w elitarnym gronie towarzyszących władcy dziennikarzy. W czasie podróży doszło do zamachu w Marsylii, po którym Krakow napisał, że zorganizowali go terroryści ustaszowcy wspierani przez Włochy, co spowodowało kryzys dyplomatyczny z Włochami. Krakow po tej kontrowersyjnej publikacji został usunięty ze stanowiska dyrektora gazety „Vreme” decyzją premiera Milana Stojadinovicia z dniem 1 stycznia 1936 roku. Do 1939 roku pracował jako zastępca redaktora w czasopiśmie „Ratnik”.

Krakow w okresie międzywojennym

W 1937 roku przyłączył się do ruchu „ZBOR”, gdzie był kierownikiem wydziału propagandy w Sekretariacie Generalnym. Od 9 lipca 1940 do 1941 był dyrektorem Radia Belgrad.

Swoje pierwsze opowiadanie pt. Śmierć porucznika Ranđicia opublikował w czasopiśmie „Misao” w 1919 roku. Napisał powieści Przez burzę (1921) i Skrzydła (1922), dziennik z podróży Przez południową Serbię (1926), zbeletryzowane wspomnienia Nasze ostatnie zwycięstwa (1928), a także zbiór opowiadań Czerwony Piero (1992). Z powieści historycznych napisał Płomień czetnizmu (1930), Koronę na tron ​​Petara (1933) i Generała Milana Nedicia (1963–1968). Jego autobiografia pt. Życie człowieka na Bałkanach ukazała się pośmiertnie dopiero w 1997 roku

Jako dziennikarz magazynu „Vreme” udał się do domu niemieckiego reżysera Fritza Langa, aby przeprowadzić z nim wywiad. Przy tej okazji Lang oświadczył, że Jugosławia go pociąga i ma nadzieję, że przyjedzie tam z wizytą. Jego dziennikarskie relacje z podróży, realizowane w okresie międzywojennym, były doceniane za szczególne walory estetyczne.

Zajmował się także kinematografią. W 1932 roku nakręcił film dokumentalny pt. Przez ziemię naszych cesarzy i królów. Jest reżyserem filmu Za honor ojczyzny, którego premiera odbyła się 25 marca 1930 roku. Pierwsza wersja tego filmu była bez dźwięku, dlatego została udoskonalona i w 1938 roku uzyskano nową wersję o ostatecznym tytule Golgota Serbii. Film wyemitowano w listopadzie 1940 roku.

Podczas II wojny światowej wspierał generała Milana Nedicia, który był jego wujem. Był redaktorem gazet gadzinowych „Novo vreme” (1943–1944), „Obnova” i „Zapisi”. Jednocześnie był kilkakrotnie aresztowany przez gestapo w związku z podejrzeniem, że jest Żydem. We wrześniu 1944 wyjechał do Austrii, po wojnie mieszkał głównie w Paryżu. W komunistycznej Jugosławii został skazany zaocznie na karę śmierci za kolaborację z Niemcami.

W swojej autobiografii zanotował, że mieszkańcy dwóch miejscowości w Jugosławii nadali mu honorowe obywatelstwo, a w jednej z nich nazwał nawet jego imieniem jedną ze swoich głównych ulic. Następnie stwierdził: „Otrzymałem osiemnaście odznaczeń, z czego połowa to odznaczenia wojenne, i trzy wyroki śmierci”. Podaje, że w przedwojennej encyklopedii wymieniano go jako „wielkiego bohatera wojennego”, zaś po II wojnie światowej stał się „wrogiem ludu”.

Był bibliofilem, ekslibrisem i numizmatykiem. Był żonaty z Ivanką Mihajlović (1898), córką Milicy Mihajlović.

Linki zewnętrzne

• Stanislav Krakov w bazie IMDb (ang.)