Szczuroskoczek białostopy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Szczuroskoczek białostopy
Dipodomys ordii[1]
Woodhouse, 1853[2]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

bobrokształtne

Rodzina

karłomyszowate

Podrodzina

szczuroskoczki

Rodzaj

szczuroskoczek

Gatunek

szczuroskoczek białostopy

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[38]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Szczuroskoczek białostopy[39] (Dipodomys ordii) – gatunek ssaka podrodziny szczuroskoczków (Dipodomyinae) w obrębie rodziny karłomyszowatych (Heteromyidae) występujący w zachodniej Ameryce Północnej.

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Szczuroskoczek białostopy występuje w zależności od podgatunku[40]:

  • D. ordii ordii – południowo-zachodnie Stany Zjednoczone i północny Meksyk (pustynia Sonora w południowo-wschodniej Arizonie i północno-wschodniej Sonorze, na wschód przez pustynię Chihuahua w południowym Nowym Meksyku i północnym Chihuahua do zachodniego Teksasu).
  • D. ordii celeripes – zachodnie Stany Zjednoczone (Great Basin Desert w północno-wschodniej Nevadzie i północno-zachodnim Utah).
  • D. ordii chapmani – południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (północna część pustyni Sonora w północno-zachodniej Arizonie).
  • D. ordii cinderensis – południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (Great Basin Desert w południowo-zachodnim Utah).
  • D. ordii cineraceus – zachodnie Stany Zjednoczone (Dolphin Island, Wielkie Jezioro Słone, północno-zachodnie Utah).
  • D. ordii columbianus – zachodnie Stany Zjednoczone (Wyżyna Kolumbii w południowo-środkowym Oregonie do Great Basin Desert w północno-wschodniej Kalifornii, południowego Idaho i północnej Nevady).
  • D. ordii cupidineus – południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (na północ od Wielkiego Kanionu w południowo-zachodnim Utah i północno-zachodniej Arizonie).
  • D. ordii durranti – południowo-zachodnie Stany Zjednoczone i północny Meksyk (wschodnia część pustyni Chihuahua od południowego Teksasu przez wschodnie Coahuila, Nuevo León i północne Tamaulipas do północno-wschodniego Zacatecas, północne San Luis Potosí i południowo-zachodnie Tamaulipas).
  • D. ordii evexus – zachodnie Stany Zjednoczone (dolina górnego biegu rzeki Arkansas, powyżej Royal Gorge, w środkowym Kolorado).
  • D. ordii extractos – północny Meksyk (Médanos de Samalayuca, północne Chihuahua).
  • D. ordii fetosus – zachodnie Stany Zjednoczone (południowo-wschodnia Great Basin Desert, środkowo-wschodnia Nevada i środkowo-zachodnie Utah).
  • D. ordii fremonti – zachodnie Stany Zjednoczone (górny bieg zlewni rzeki Fremont, południowo-środkowe Utah).
  • D. ordii inaquosus – zachodnie Stany Zjednoczone (północna część Great Basin Desert w północno-środkowej Nevadzie).
  • D. ordii longipes – południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (Pustynia Pstra w południowo-wschodnim Utah, południowo-zachodnie Kolorado, północno-wschodnia Arizona i północno-zachodni Nowy Meksyk).
  • D. ordii luteolus – zachodnie Stany Zjednoczone (północna część Wielkich Równin od zachodniej Dakoty Południowej, południowo-wschodniej Montany, północnej Nebraski, do północno-wschodniego Kolorado).
  • D. ordii marshalli – zachodnie Stany Zjednoczone (wyspy Badger, Bird, Carrington i Stansbury, Wielkie Jezioro Słone oraz południowe i południowo-wschodnie brzegi jeziora, w północnym Utah).
  • D. ordii medius – południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (Wielkie Równiny (Llano Estacado) centralnego i południowo-wschodniego Nowego Meksyku oraz zachodniego Teksasu).
  • D. ordii monoensis – zachodnie Stany Zjednoczone (Mono Basin w Kalifornii i zachodnia część Great Basin Desert w środkowo-zachodniej Nevadzie).
  • D. ordii montanus – południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (San Luis Valley w południowo-środkowym Kolorado i przylegający północno-środkowy Nowy Meksyk).
  • D. ordii nexilis – południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (południowo-wschodnie Utah i przylegające południowo-zachodnie Kolorado).
  • D. ordii obscurus – południowo-zachodnie Stany Zjednoczone i północny Meksyk (pustynia Chihuahua w północnej części Wyżyny Meksykańskiej, południowo-wschodnie Chihuahua, zachodnie Coahuila i północne Durango oraz przylegające Big Bend Basin i Rio Grande Plain w zachodnim Teksasie).
  • D. ordii oklahomae – środkowe Stany Zjednoczone (południowa część Canadian River w środkowej Oklahomie).
  • D. ordii pallidus – zachodnie Stany Zjednoczone (wschodnia część Great Basin Desert w północno-zachodnim Utah).
  • D. ordii palmeri – północno-środkowy Meksyk (pustynia Chihuahua w południowym część Wyżyny Meksykańskiej od wschodniego Durango przez Zacatecas, zachodnie San Luis Potosí i Aguascalientes do północnego Jalisco, Guanajuato i Hidalgo).
  • D. ordii panguitchensis – południowo-zachodnie Stany Zjednoczone (znany tylko z południowego Panguitch, w hrabstwie Garfield, w południowo-środkowym Utah).
  • D. ordii priscus – zachodnie Stany Zjednoczone (suche baseny międzygórskie południowo-zachodniej Montany, północno-wschodnie Utah i północno-zachodnie Kolorado).
  • D. ordii pullus – północny Meksyk (zachodnia część pustyni Chihuahua, zachodnio-środkowa Chihuahua).
  • D. ordii richardsoni – środkowe Stany Zjednoczone (zachodnio-środkowe Wielkie Równiny od południowej Nebraski, południowo-wschodniego Kolorado i zachodniego Kansas do północno-wschodniego Nowego Meksyku, zachodniej Oklahomy i północnego Teksasu).
  • D. ordii sanrafaeli – zachodnie Stany Zjednoczone (pustynia środkowo-wschodniego Utah i wzdłuż doliny rzeki Kolorado do sąsiedniego zachodnio-środkowego Kolorado).
  • D. ordii terrosus – południowo-środkowa Kanada i północno-środkowe Stany Zjednoczone (północno-zachodnie Wielkie Równiny od południowo-wschodniej Alberty i południowo-zachodniego Saskatchewan przez wschodnią Montanę, południowo-zachodnią Dakotę Północną i północno-zachodnią Dakotę Południową do północnego Wyoming).
  • D. ordii uintensis – zachodnie Stany Zjednoczone (Uinta Basin, północno-wschodnie Utah).
  • D. ordii utahensis – zachodnie Stany Zjednoczone (północno-wschodni brzeg pustyni Great Basin Desert, północno-środkowe Utah).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1853 roku amerykański przyrodnik Samuel Washington Woodhouse nadając mu nazwę Dipodomys ordii[2]. Holotyp pochodził z El Paso, w hrabstwie El Paso, w Teksasie, w Stanach Zjednoczonych[41].

W oparciu o analizę sekwencji molekularnych D. ordii należy do grupy gatunkowej ordii wraz z D. compactus, do którego jest bardzo podobny i był wcześniej uważany za konspecyficzny[40]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzydzieści dwa podgatunki[40].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Dipodomys: gr. δίποδος dipodos „dwunożny”, od δι- di- „podwójnie”, od δις dis „dwa razy”, od δυο duo „dwa”; πους pous, ποδος podos „stopa”; μυς mus, μυός muos „mysz”[42][43].
  • ordii: George Ord (1781-1866), amerykański przyrodnik, kolekcjoner, filolog[44][43].
  • celeripes: łac. celer, celeris „szybki, chyży”, od przestarzałego cello „nacisnąć do przodu”[45]; pes, pedis „stopa”, od gr. πους pous, ποδος podos „stopa”[46].
  • chapmani: Frank Michler Chapman (1864-1945), amerykański ornitolog, kurator działu ornitologii w Amerykańskim Muzeum Historii Naturalnej w latach 1908–1942, kolekcjoner[47][43].
  • cinderensis: ang. cinder „popiół” (holotyp został odłowiony na dwóch dużych stożkach złożonych z popiołu)[18].
  • cineraceus: łac. cineraceus „popielato-szary”, od cinis, cineris „popiół”[43].
  • columbianus: Wyżyna Kolumbii, Stany Zjednoczone[8].
  • cupidineus: łac. cupidineus „śliczny, uroczy”, od Cupido „Kupidyn, bóg miłości”, od cupido „pragnienie, pożądanie”[43].
  • durranti: Stephen David Durrant (1902–1975), amerykański teriolog[21].
  • evexus: łac. evexus „zaokrąglony u góry, w górę”[48].
  • extractus: łac. extractus „wytłoczony, wydłużony”, od extraho „wyciągnąć, wyrwać”[49].
  • fetosus: łac. fetosus „płodny”, od fetus „płodny, produktywny”[50].
  • fremonti: rzeka Fremont, Utah, Stany Zjednoczone[51].
  • inaquosus: łac. inaquosus „jałowy, suchy”[26].
  • longipes: łac. longipes, longipedis „długo-stopy”, od longus „długi”; pes, pedis „stopa”, od gr. πους pous, ποδος podos „stopa”[43].
  • luteolus: łac. luteolus „żółtawy”, zdrobnienie od luteus „szafranowy żółty”, od lutum „szafran”[43].
  • marshalli: W.H. Marshall (?–?), amerykański kolekcjoner[28].
  • medius: łac. medius „pośredni, środkowy”[43].
  • monoensis: harbstwo Mono, Kalifornia, Stany Zjednoczone[43].
  • montanus: łac. montanus „z gór, góral, górski”, od mons, montis „góra”[43].
  • nexilis: łac. nexilis „związane razem”, od necto „połączyć”[52].
  • obscurus: łac. obscurus „ciemny, mroczny”[43].
  • oklahomae: Oklahoma, Stany Zjednoczone[14].
  • pallidus: łac. pallidus „blady, ziemisty”, od pallere „być bladym”[43].
  • palmeri: Edward Palmer (1831–1911), brytyjsko-amerykański botanik-samouk i archeolog[6].
  • panguitchensis: Panguitch, Utah, Stany Zjednoczone[32].
  • priscus: łac. priscus „starożytny, prymitywny, wiekowy”, być może od prior, prius „dawny”[43].
  • pullus: łac. pullus „ciemnego koloru, czarniawy”[43].
  • richardsoni: Jenness Richardson (?–?), amerykański taksydermista[7].
  • sanrafaeli: pustynia San Rafael, Utah, Stany Zjednoczone[35].
  • terrosus: łac. terrosus „ziemny, z ziemi”, od terra „ziemia”[53].
  • uintensis: Uinta Basin, Utah, Stany Zjednoczone[37].
  • utahensis: Utah, Stany Zjednoczone[43].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 75–152 mm, długość ogona średnio 128 mm, długość ucha średnio 12 mm, długość tylnej stopy średnio 39 mm; masa ciała średnio 52 g[54]. Samce są nieco większe i cięższe od samic[54]. Futro płowe, z licznymi czarnymi włosami. Długi ogon jest ciemny, po obu jego bokach biegną jasne pasy. Na końcu znajduje się kępka dłuższych włosów. Na stopach, biodrach i wokół oczu białe plamki.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Siedlisko[edytuj | edytuj kod]

Najchętniej żyje na piaszczystym podłożu pokrytym rzadką roślinnością.

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Prowadzą nocny, samotny tryb życia. Poza sezonem rozrodczym nie tolerują innych osobników swego gatunku. Dnie spędzają w norach wykopanych za pomocą tylnych łap. Poruszają się w dwojaki sposób – chodzą na czterech łapach, lub skaczą na tylnych, podobnie jak kangury (potrafią jednym skokiem przebyć odległość do 2 m). Mają wyostrzone zmysły węchu i słuchu, dobrze także widzą w nocy. Żywią się głównie ziarnem, potrafią transportować jedzenie do nory w workach policzkowych. Latem dietę uzupełniają świerszczami i ćmami. Piją bardzo rzadko, wodę czerpią głównie z pożywienia.

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Zwierzęta rozmnażają się zazwyczaj wiosną i jesienią, dokładny czas zależy od dostępności pożywienia. Ciąża trwa około miesiąca, młode już po dwóch miesiącach osiągają dojrzałość płciową.

Zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

Szczuroskoczek białostopy należy do najbardziej rozpowszechnionych szczuroskoczków. Jego populacja jest liczna, poza zachodnią Kanadą, gdzie liczba osobników wyraźnie spada. Przed naturalnymi wrogami zwierzę broni się ucieczką. Potrafi także za pomocą tylnych nóg sypnąć drapieżnikowi piaskiem w oczy.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dipodomys ordii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b S.W. Woodhouse. Description of a new species of pouched rat, of the genus Dipodomys, Gray. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 6, s. 235, 1853. (ang.). 
  3. ↑ S.F. Baird. Characteristics of some new species of North American Mammalia, collected chiefly in connection with the U. S. surveys of a railroad route to the Pacific. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 7, s. 334, 1855. (ang.). 
  4. ↑ E.A. Mearns. Description of supposed new species and subspecies of mammals, from Arizona. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 2, s. 291, 1890. (ang.). 
  5. ↑ C.H. Merriam. Annotated list of mammals of the San Francisco Mountain Plateau and desert of the Little Colorado in Arizona, with notes on their vertical distribution, and descriptions of new species. „North American Fauna”. 3, s. 71, 1890. (ang.). 
  6. ↑ a b Allen 1891 ↓, s. 276.
  7. ↑ a b Allen 1891 ↓, s. 277.
  8. ↑ a b C.H. Merriam. Preliminary descriptions of eleven new kangaroo rats of the genera Dipodomys and Perodipus. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 9, s. 115, 1894. (ang.). 
  9. ↑ J.A. Allen. List of mammals collected by Mr. J.H. Batty in New Mexico and Durango, with descriptions of new species and subspecies. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 19, s. 603, 1903. (ang.). 
  10. ↑ a b C.H. Merriam. New and little known kangaroo rats of the genus Perodipus. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 17, s. 143, 1904. (ang.). 
  11. ↑ J. Grinnell. Five new five-toed kangaroo rats from California. „University of California publications in zoology”. 21 (2), s. 46, 1919. (ang.). 
  12. ↑ Goldman 1933 ↓, s. 469.
  13. ↑ M.D. Bryant. A new kangaroo rat of the Dipodomys ordii group from the Big Bend region of Texas. „Occasional Papers of the Museum of Zoology, Louisiana State University”. 5, s. 65, 1939. (ang.). 
  14. ↑ a b A.H. Trowbridge & H.L. Whitaker. A new kangaroo rat from Oklahoma. „Journal of Mammalogy”. 21 (3), s. 343, 1940. DOI: 10.2307/1374763. (ang.). 
  15. ↑ Setzer 1949 ↓, s. 546.
  16. ↑ Setzer 1949 ↓, s. 555.
  17. ↑ Durrant i Hall 1939 ↓, s. 10.
  18. ↑ a b R. Hardy. A new kangaroo-rat from southwestern Utah. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 57, s. 53, 1944. (ang.). 
  19. ↑ E.A. Goldman. Nine new mammals from islands in Great Salt Lake, Utah. „Journal of Mammalogy”. 20 (3), s. 352, 1939. DOI: 10.2307/1374264. (ang.). 
  20. ↑ E.A. Goldman. Two new kangaroo rats from Arizona. „Journal of the Washington Academy of Sciences”. 14 (15), s. 372, 1924. (ang.). 
  21. ↑ a b H.W. Setzer. A new name for Dipodomys ordii fuscus Setzer. „Journal of the Washington Academy of Sciences”. 42, s. 391, 1952. (ang.). 
  22. ↑ Goldman 1933 ↓, s. 468.
  23. ↑ Setzer 1949 ↓, s. 534.
  24. ↑ Durrant i Hall 1939 ↓, s. 14.
  25. ↑ Durrant i Setzer 1945 ↓, s. 21.
  26. ↑ a b E.R. Hall. New heteromyid rodents from Nevada. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 54, s. 58, 1941. (ang.). 
  27. ↑ E.A. Goldman. New mammals from North and Middle America. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 30, s. 112, 1917. (ang.). 
  28. ↑ a b E.A. Goldman. Four new mammals from Utah. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 50, s. 223, 1937. (ang.). 
  29. ↑ Setzer 1949 ↓, s. 519.
  30. ↑ Goldman 1933 ↓, s. 470.
  31. ↑ Durrant i Setzer 1945 ↓, s. 24.
  32. ↑ a b R. Hardy. Three new rodents from southern Utah. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 55, s. 90, 1942. (ang.). 
  33. ↑ Hoffmeister 1942 ↓, s. 167.
  34. ↑ S. Anderson. Mammals of Chihuahua: taxonomy and distribution. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 148 (2), s. 317, 1972. (ang.). 
  35. ↑ a b Durrant i Setzer 1945 ↓, s. 26.
  36. ↑ Hoffmeister 1942 ↓, s. 165.
  37. ↑ a b Durrant i Setzer 1945 ↓, s. 27.
  38. ↑ F. Cassola, Dipodomys ordii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-10-09] (ang.).
  39. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 217. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  40. ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 302. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  41. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species: Dipodomys ordii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-15].
  42. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 238, 1904. (ang.). 
  43. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
  44. ↑ Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 299.
  45. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 44.
  46. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 164.
  47. ↑ Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 75–76.
  48. ↑ Evexus (Latin). WordSense Dictionary. [dostęp 2021-10-10]. (ang.).
  49. ↑ Extractus (Latin). WordSense Dictionary. [dostęp 2021-10-10]. (ang.).
  50. ↑ Fetosus (Latin). WordSense Dictionary. [dostęp 2021-10-10]. (ang.).
  51. ↑ Durrant i Setzer 1945 ↓, s. 22.
  52. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 146.
  53. ↑ Terrosus (Latin). WordSense Dictionary. [dostęp 2021-10-10]. (ang.).
  54. ↑ a b D. Hafner: Family Heteromyidae (Pocket Mice, Kangaroo Mice and Kangaroo Rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 227. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szczuroskoczek_białostopy&oldid=70997955”